Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Zdążyć przed Panem Bogiem (Bohaterzy (Marek Edelman - główny bohater…
Zdążyć przed Panem Bogiem
Bohaterzy
Marek Edelman - główny bohater powieści, zaczynał jako goniec w szpitalu. Odbył podróż do USA gdzie spotakł się z przywódcami związków zawodowych (oni finansowali getto). Przedstawia ludzi umierających w komorach gazowych jako niegorszych od tych co do nich strzelali, niegodnym jest przeżycie cudzym kosztem. Jego matka zmarła gdy miał 14 lat. Ożywiał się podczas wyścigu ze śmiercią. Jego życie uratowały przypadki, raz SS-man zaczął do niego strzelać ale nie trafił ani razu, później na platformie wywozowej dostrzegł zaprzyjaźnionego członka PPS
Zygmunt - przynosi broń do Edelmana (?) oraz prosi aby zaopiekował się po wojnie jego córką która ukrywa się w klasztorze w Zamościu. On dowiedział się dokąd tak na prawdę jadą pociągi z placu. Na rozkaz Edelmana strzelał do gestapowców z białymi kokardami,
Anielewicz - pierwszy komendant w powstaniu żydowskim, po pierwszej akcji był przygnębiony bo widział ładowanie ludzi na Umschlagplazu. Na ul. Miłej zastrzelił swoją dziewczynę a później sam popełnił samobójstwo. Fukcja komendantwa prawdopodobnie go przerosła, związany był z Mirą
Tosia Goliborska - wykupiła "Wacława" od gestapo za dywan perski, nikt nie mógł uwierzyć w raport mówiący o przerabianiu ludzi na bydło i wywożeniu do obozów. Tłumaczenia w innych językach zmiękczały prawdziwe wydażenia
Rywka Urman - trzydziestoletnia kobieta, głód zmusił ją do pożywienia się swoim zmarłym dzieckiem
Chudesa Borensztajn - podrzuciła swoje martwe dziecko na ulicy ponieważ gmina nie chciała chować ludzi pieniędzy.
Profesor (Jan Moll) - Po ofensywie styczniowej nauczył się operować klatki i głowy. Pięć lat później zoperował serce Genowefy Klepfisz. Operował prezesa Rzewuskiego za zgodą Edelmana ponieważ podręczniki kardiochirurgii mówiły inaczej. Robił próby nad odwróceniem krwiobiegu na trupach. Przeprowadził później taką operację na Bubnerowej, zakończyła się powodzeniem (była to operacja w stanie zawału). Był miłośnikiem muzyki, znał kilka języków, pradziad był oficerem Napoleońskim, dziadek walczył w powstaniu. Jego największą obawą było, że ktoś go posądzi o eksperymentowanie na ludziach.
Aga Żuchowska - pomagała lekarzom znajdując odpowiednie badania w bibliotece.
Elżbieta Chętkowska - powstała nagroda jej imienia przyznawana za wybitne osiągnięcia z zakresu kardiochirurgii, ufundowana z honorariów za pracę "Zawał serca"
Adam - skończył przed wojną podchorążówkę, brał udział w kampanii wrześniowej. Z powodu wzięcia jego dziewczyny na pawiak kompletnie się zmienił.
Tosia Tenenbaumowa - dostając numerek oddała go swojej córce a sama poszła na górę i połknęła fiolkę luminalu. Dziewczyna zginęła 3 miesiące później ale poznała w tym czasie czym jest miłość.
Adam Czerniakow - przewodniczący Rady żydowskiej, jedyny człowiek który mógł potwierdzić zeznanie Edelmana. Popełnia samobójstwo 23.07.42 gdy dowiaduje się o akcji "przesiedlenia"
Wilczkowski - po powrocie po operacji przeniesiono go na inne stanowisko ze względów zdrowotnych . Przychodził później do szpitala (5 czerwca, w rocznicę operacji) i przynosił bukiety kwiatów dla profesora, Edelmana a kwiaty dla Chętkowskiej kładł na jej grobie (Radgoszcz)
Andrzej Wajda - planuje nagrać film o getcie, chcę aby Edelman opowiedział o wszystkim do kamery
Henryk Woliński - "Wacław" - on po stronie aryjskiej prowadził wszystkie raporty. Dzięki niemu świat ujrzał nieprzychylną prawdę o Umschaltzplagu, transportach, komorach gazowych. Kierował referatem żydowskiem w Głównej komendzie AK. Został wykupiony za perski dywan przez Goliborską
Jurek Willner - przez chwilę ukrywał się w klasztorze dominikanek. Był bardzo odważny, miał poeeycką duszę. Przedstawiciel ŻOBu po stronie aryjskiej, przynosił aktualne wiadomości z getta wysyłane później do Londynu. On wydał sygnał do samobójstwa w bunkrze na miłej.
Profesor Sejdak - stworzył dla Edelmana mechaniczne serce które było wykorzystywane podczas operacji, konstruuje maszynę podtrzymyjącą funkcje życiowe między zawałem a operacją.
Luba Blumowa - prowadziła szkołę pielęgniarską, była bardzo wymagająca dla swoich podopiecznych. Po wojnie zajmowała się domem dziecka dla odnalezionych dzieci żydowskich
Celina - młoda żydówka, walczyła w powstaniu i razem z Markiem Edelmanem przeszła na stronę aryjską. Przeżyła wojnę ale nigdy nie opowiedziała o niej publicznie.
Krystyna Krahelska - wysoka, ładna dziewczyna pozująca do pomnika Syreny. Pisała wiersze i śpiewała dumki. Stała się dla Edelmana symbolem pięknej śmierci.
Frania - ocalona z akcji likwidacyjnej dzięki "numerkowi życia". Odepchnęła od siebie matkę, która nie otrzymała karteczki. Ocaliła później życie kilkunastu osobom i wyniosła jednego chłopca z powstania.
Michał Klepfisz - inżynier, uczestnik powstania w getcie. Poświęcił swoje życie zasłaniając swoim ciałem karabin maszynowy na strychu.. Pośmiertnie odznaczony krzyżem Virtuti Militari
Antek - zastępca Anielewicza, był w ŻOB-ie po stronie aryjskiej, Mimo sympatii do Marka, ukazywał bardziej patetycznie powstanie
Pola Lifszyc - młoda żydówka (ale na pewno nie z wyglądu). Została wyciągnięta przez Edelmana z Umschalgplazu ale gdy zobaczyła swoją matkę w tłumie postanowiła się z nią nie rozstawać
Bubnerowa - pacjentka Edelmana i Profesora, jej głównym zajęciem było skręcanie długopisów które dostarczała do "Domu Książki". Po rozprawie sądowej w której skazano ją na rok więzienia (3 w zawiasach) dostała zawału.
Rudny - Po zawale został przeniesiony do działu gospodarki oliwą smarowniczą. W rocznice operacji przynosił 3 bukiety kwiatów (Profesor, Edelman oraz składał jeden na grobie Chętkowskiej)
Elżunia Frydrych - córka Zygmunta Frydrycha, ukrywała się podczas wojny w Zamościu (klasztor). Edelman obiecał odnaleźć ją po wojnie co też zrobił. Została adoptowana przez rodzinę w Nowym Jorku. Popełniła samobójstwo mimo wydawało by się bardzo dobrego życia.
Henryk Grabowski "słoniniarz" - przyjaciel Julka Wilnera, w czasie wojny organizował żydów w Wilnie do walki. W warszawie organizował pomoc dla mieszkańców getta. Wyciągnął Wilnera z obozu na Grochowie
Miętek Dąb - członek PPS, pracował w policji. Uratował Edelmana z platformy do wywozu. Po tym jak zabrano jego ojca przyłączył się do partyzantów.
Wydarzenia
Na ulicy Żelaznej - na beczce stał stary żyd któremu niemieccy oficerowie odcinali po kawałku brodę.
Franciszkańska 30 - Edelman razem ze znajomymi wykopali tam grób dla pięciu zabitych chłopaków i ich tam pochowali. Odśpiewali nad grobem "międzynarodówkę"
Miła 18 - grupa Anielewicza w tym bunkrze popełniła samobójstwo (8 maja)
Scenariusz filmu - Marek mówiłby w miejscach takich jak brama do Umschlagplazu, przy pomniku. Przyjechałby wtedy autokary z "Oribusu". Kobiety opowiadałyby o życiu w getcie . Później odbyłaby się uroczysta ceremonia przy pomniku a na koniec zostałby odmówiony Kadysz. Następne sceny rozgrywałyby się na cmentarzu. Marek nie chciał brać udziału w filmie ponieważ wydarzenia już raz przedstawł.
19 kwiecień 1943 - początek powstania w getcie Lipiec 1942 - Adam Czerniakow popełnia samobójstwo
Badania
Choroba głodowa - badania nie zostały skończone ponieważ skończył się "surowiec ludzki". Można ją podzielić na 3 etapy. Pierwszy z nich obejmuje utratę tłuszczu i odmłodnienie. Drugi tzw. charłactwo głodowe waga wynosiła 30-40 kg, skóra była blada, paznokcie były szponowate i powstawały obrzęki, w zimniejszych okresach ludzie mieli poodmrażane palce. Uwidaczniał się zarost i włosy na twarzy. Trzecim stanem prawdopodobnie była śmierc z pustką psychiczną. Badania prowadziła doktor Goliborska.
Problematyka
Obraz życia w getcie - głód, bieda, tyfus dziesiątkowały ludność. Jedyną szansą przetrwania była bliskość drugiego człowieka "każdy musiał mieć kogoś(...)dla kogo mógł działać". Transporty 10k codziennie o godz. 16 + choroba głodowa.
Pamięć i historia - brak porządku chronologicznego ze względu na mechanizmy ludzkiej pamięci, nie piszę o historii tylko o pamiętaniu (każdy człowiek pamięta to co chcę pamiętać)
Śmierć jednostki - według Edelmana zawsze chodziło o śmierć, człowiek de facto wybierał sobie sposób umierania w getcie. Obiektywnie śmierć jednostki w obliczu zagłady dla 400k ludzi jest niczym natomiast dla tej jednostki jest bezcenne i warte poświęcenia.
Bóg
Postawa Edelmana - traktuje Boga jako prawie równego sobie z którym musi grać w grę życie v.s. śmierć. Jego stosunek do Boga zabarwiony jest dużą dozą krytycyzmu i ironii (przez 400k ludzi którzy przechodzili obok niego na Umschlagplazu).
Postawa Bubnerowej - wierzy w Boga i uważa, że jej zmarły mąż pozałatwia wszystko na górze na korzyść mieszkańców getta.
Ojciec Miętka Dąbka - po tragicznych wydarzeniach z jego udziałem nabiera przekonania, że boga nie ma. A nawet jeśli jest to po stronie Niemców.
Styl Reportażu
Jest to krótka i oszczędna relacja operująca środkami typowymi dla prozy artystycznej (oszczędność słowa, operowanie skrótem, przewrotne ale proste mówienie wprost). Dla Hanny ona sama i jej opinie nie są istotne, nawet sam Edelman nie jest ważny, to co się liczy to tamte wydarzenia.
reportaż - gatunek literacki powstały w 2 połowie XIX w. Obejmuje utwory będące sprawozdaniami z wydarzeń których autor był bezpośrednim świadkiem lub uczestnikiem. O charakterze decyduje stosunek elementów informacyjnych oraz autorska ocena i interpretacja. Wyróżniamy różne typy reportażu np wojenny, sportowy, społeczno-obyczajowy itd.
Kompozycja - utwór podzielony jest na 15 części. 5 ma charakter rozmowy z Edelmanem, pozostałe to relacja odautorska która zawiera dopowiedzenia wzięte z listów, badań. W utworze mieszają się opowiadania, dialogi, prace naukowe, raporty i wiersze.
Główne wątki
Akcja likwidacji getta żydowskiego (22.07.42-08.09.42) - wszystko odbywało się pod hasłem przesiedlenia ludności. Tak na prawdę Niemcy oszukiwali i za kawałek chleba z marmoladą wywozili ich do obozów pracy. 6 tygodni pozwoliło na wywiezienie około 400k ludzi.
Powstanie w getcie - 19.04.43 wybucha powstanie ŻOB-u pod dowództwem Anielewicza, powstanie przerwało wywożenie do obozów zagłady. Trwało zaledwie 20 dni a skończyło się na podpaleniu getta. Tylko bardzo mała garstka osób wydostała się kanałami na stronę aryjską.
Historia Edelmana - opowiadana jest jego historia, był jednocześnie obserwatorem i uczestnikiem wydarzeń. Po 30 latach milczenia opowiedział historię (swoją i getta) w reportażu. Jego wspomnienia przeplatane są z jego pracą w szpitalu i walce o życie pacjentów.