Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ประเพณีอิ้นกอนฟ้อนแกนของไทยทรงดำ …
ประเพณีอิ้นกอนฟ้อนแกนของไทยทรงดำ 
การละเล่นของชาวไทยโซ่งที่เล่นกันอยู่เป็นประจำในเทศกาลเดือน 5 คือ การเล่นลูกช่วง หรือเล่นคอน ชาวไทยโซ่งเรียกกันว่า อิ้นกอน ปัจจุบันนี้ไม่มีการละเล่นดังกล่าวแล้ว แต่มีการรื้อฟื้นจัดให้เป็นกิจกรรมรื่นเริงในงานสืบสาน อนุรักษ์ประเพณีวัฒนธรรมไทยทรงดำ หรือไทยโซ่ง เช่นในช่วงงานประเพณีสงกรานต์ประจำปีของชาวไทยโซ่งทุกชุมชนจัดให้มีการเล่นลูกช่วงประมาณช่วง 4-5 โมงเย็น สถานที่เล่นเป็นบริเวณหน้าศูนย์วัฒนธรรมของชุมชนไทยโซ่ง บริเวณวัด หรือบริเวณหน้าเวทีจัดงานประเพณีสงกรานต์ เยาวชนหนุ่มสาว และผู้ใหญ่ชาวไทยโซ่งก็จะแต่งกายแบบดั้งเดิมชาวไทยโซ่งมาร่วมเล่นลูกช่วง
การแต่งกายในการอิ้นกอน
ผู้ชา่ย
ผู้ชายจะนุ่งกางเกงขายาวใส่เสื้อไท ซึ่งเป็นเสื้อสีดำหรือสีคราม คอตั้ง แขนยาว ติดกระดุมคอที่เอวทั้งสองด้านจะมีผ้าตัดมาแทรกใส่เรียกว่า "ซอน" คือจุดสวยงามจะมองย้วยผายไปตามสะโพกเสื้อรัดลำตัวคล้ายเสื้อนายตำรวจ ใส่อวดความล่ำสันแห่งร่างกาย คาดกระเป๋าหรือหลวมซึ่งเป็นสิ่งที่ใช้ในกระป๋องยาสูบ ไม้ขีด ยานัด หรือเงิน สำหรับกางเกงก็ใส่กางเกงขายาว เรียกว่า ส่วงขาฮี หรือกางเกงขาม้า หรือจะนุ่งส่วงก้อม คือกางเกงขาสั้นก็ได้ ไม่นิยมใส่เสื้อเชิ้ตไว้ด้านใน จะใช้เฉพาะงานแต่งงาน
ผู้หญิง
ก็จะใช้ผ้าแถบ คือสไบสี ยกเว้นสาวใหญ่หัวหน้าข่วงจะห่มสไบดำบ้างก็ได้ ใส่เสื้อน้อย คือ เสื้อชั้นใน ซึ่งจะมีคอสี่เหลี่ยม คอกลมเรียกคอไข่ คอจีบรอบ เรียกเสื้อกระโปรง หรือเสื้อห้อย มักใช้สไบคลุมไหล่ นุ่งผ้าถุงลายแตงโม หรือ ซิ่นตาหมี่ ซิ่นตีนจก ปัจจุบันผ้าถุงดังกล่าวเอาไว้ใส่เสน ฝ่ายหญิงจะใส่เสื้อฮีขณะโยนลูกช่วง ซึ่งมักใส่เสื้อก้อมไว้ด้านใน ทั้งนี้เพราะกลัวเหงื่อไคลจะเปื้อนเสื้อ เสื้อฮีตลอดการใช้จะไม่มีการซัก ใช้การเอาน้ำลูบและผึ่งแดด แต่เสื้อก้อมซักได้ เมื่อโยนลูกช่วงตอนหัวค่ำมักแต่งตัวดังกล่าว หากโยนลูกช่วงตอนดึกก็มักใส่เสื้อฮีคลุมสไบ หรือคลุมเสื้อชั้นในแบบต่าง ๆ สำหรับเสื้อน้อยที่เป็นคอสี่เหลี่ยมคือคอแหลมมักตัดพอดีตัวความยาวเสมอเอว บ้านสาวไทยโซ่งในปัจจุบัน หากเป็นสาวถ่ายรูปจะเห็นแขนเสื้อชั้นในโผล่บ่าขวา ถ่ายเป็นที่ระลึกแห่งความหวานชื่นในชีวิตสาว คนสูงอายุจะสวมเสื้อก้องและห่มสไบเฉียง นั่นก็คือผลพะวงกันเกิดจากการประเพณีอิ้นกอนนั่นเอง
อุปกรณ์ในการอิ้นกอน
-
- แกน หรือ แคน ซึ่งจะมีแคน 2 ชนิด คือ แคน 7 กับ แคน 8
))-25a0-4de9-bcd3-01e846fbef66.png 150x88)
- ขวง คือ ลานบ้านของสาวหัวหน้าหนุ่มสาวในหมู่บ้านนั้น ในหนึ่งหมู่บ้านอาจจะมีได้หลายขวง ขวงหนึ่งสาวก็ไม่ควรเกิน 20 คน
- ฝูงกอน คือ ชายหนุ่มที่มีอายุตั้งแต่ 15ปีขึ้นไป จนไม่จำกัดอายุ ทั้งหนุ่มโสด และไม่โสดฝูงกอนหนึ่ง 15 - 20 คน
- แคร่และกองฟืน แคร่เอาไว้สำหรับนั่งรับแขก ฝืนใช้สำหรับก่อไฟให้เห็นแสงสว่าง
-
วิธีเล่นคอน
- การเจรจาขอเล่นลูกช่วง หรือการรับเล่นลูกช่วง ฝ่ายชายมาเจรจาขอเล่นลูกช่วง หากฝ่ายหญิงรับก็จะนำพวงลูกช่วงไปแขวนไว้หน้าบ้านเพื่อแสดงให้หนุ่มบ้านอื่นไปหาที่เล่นลูกช่วงขวงอื่น ขวงเป็นสัญลักษณ์แห่งการพบปะ สถานที่ร่วมกิจกรรมเกี่ยวกับความรักความบันเทิงความสนุกสนานความคุ้นเคยสนิทสนมกันโดยอิสระ โดยประกอบด้วยบุคคลหลายประเภท คือทั้งหนุ่มสาว พ่อแม่ ญาติผู้ใหญ่ และเด็ก
- การโยนลูกช่วง แบ่งผู้เล่นออกเป็นสองฝ่าย คือฝ่ายหญิงและฝ่ายชาย ขณะโยนลูกช่วงก็จะมีคำเจรจาหยอกล้อและจะเปลี่ยนคู่ในการโยนก็ได้ มีกติกาว่าโยน 3 ครั้งแล้วรับไม่ได้ติดต่อกันทั้งสามครั้ง หรือฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งเป็นฝ่ายรับไม่ได้จำนวนครั้งมากกว่ากัน ก็ปรับเป็นแพ้ โดยผู้แพ้ต้องโดนปรับ โดยแลกเปลี่ยนของที่ระลึก มักเป็นผ้าเช็ดหน้า สไบ ผ้าขาวม้า นาฬิกาข้อมือชาย
- การรำแคน การรำแคนจะประกอบด้วยเสียงแคนและเสียงปรบมือการร้องเพลงแก้กันเรียกว่า “เซิ่งกอน” เป็นการเล่นกล่อมโต้ตอบกันระหว่างชายหญิง ประกอบด้วยเสียงแคนและเสียงปรบมือการร้องเพลงแก้กัน จังหวะการรำแคนมีหลายจังหวะ ดังนี้คือ
-
แกนแล่น (แคนแล่น) เพลงที่มีจังหวะเร่งเร้า จะรำสลับกันไปมา รำเอาเชิง หนุ่มสาวจะหยอกล้อกัน ชายก็พยายามจะทำท่าลวนลามหญิงก็ปัดป้องด้วยลีลาทางนาฏศิลป์ หนุ่มจะดูปฏิภาณไหวพริบของสาวในการหลีกเลี่ยงไม่ให้ถูกลวนลาม
-
แกนระบำ (แคนระบำ) จะรำช้าหมุนตัวทีละนิดทีละน้อยย่อตัวเหมือนระบำของชาวยุโรป จังหวะนี้จะถูกเนื้อต้องตัวกันได้ โดยใช้หลังชนกันและเปลี่ยนคู่กันไปเรื่อย ๆ
สาวสะกิดแม่ (แคนสุพรรณ) หรือแมงภู่ตอมดอก หากสาวรำกับใครในเพลงนี้จะสื่อให้ญาติผู้ใหญ่ช่วยดูว่าเทือกเขาเหล่ากอของฝ่ายชายเป็นโรคเรื้อนหรือไม่ เจ้าชู้ ปล้น ไม่ทำกินหรือไม่ (เพลงนี้ไม่นิยมเซิ่งกอน)
- การวานสาว คือการจองสาวเป็นคู่คุย สาวตั้งแต่อายุ 18 ปีขึ้นไปจะมานั่งเรียงแถวเอาผ้าสไบปิดหน้า หัวหน้าขวงจะประกาศว่าใครจะวานแม่ที่ 1 หนุ่มจะเดินออกมานั่งหน้าสาวคนที่ 1 หัวหน้าขวงจะบอกคุณสมบัติ (ชื่อ, หมู่บ้าน) ตลอดจนฐานะ ถ้าสาวพอใจก็จะเปิดหน้าและพาหนุ่มไปนั่งคุยบริเวณขวง ทำเช่นนี้จนครบตัวฝ่ายหญิง ขณะที่หนุ่มสาวคุยกัน หัวหน้าขวงก็จะเดินตรวจความเรียบร้อย ป้องกันการลวนลาม ถ้าหนุ่มสาวพอใจจะคุยกันนาน ถ้าไม่พอใจจะเลิกคุยกันสองต่อสอง ช่วงที่นั่งคุยก็จะมีเสียงขับลำนำ
-