Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

voortplanting rund, mastitis - Coggle Diagram

- - - - zoönose!
  - - - abortus laat, agens niet te vinden in verrotting
    - - gepaarde sera (10% vd koppelgenoten)
        --> bedrijfsniveau
      - As tankmelk --> + = >15% (bedrijfsniveau) ... indiv sera
      - As jongvee (>4m eigen imm) --> recente infectie vh bedrijf
    - - kiem vinden is níét per definitie oorzaak
    - - --> indicatie, niet sluitend
        
        vals-: snel gestorven/immunotolerant
        
        vals+: lekkage As via placenta
- - - - prodromi
        
        ++buikomvang, oedeem onderbuik, uier, vulvazwelling
        
        volschieten uier
        
        verslappen bbb
        
        ...loskomen slijmprop cervix
        
        staart omhoog steken, buikpers
    - - gestandaardiseerd: diepte, tijd, tijdstip, thermometer, persoon
  - - - VV: staand, 2 helpers matige trekkracht ri uier--> kogels handbreedte eruit => kalf kan eruit
      - AV: navelstreng controle (rond hak :red_cross:), liggend, vagina+vulva oprekken, kalf 90°, 2 helpers sterke trekkracht ri staart --> hakken handbreedte eruit => kalf kan eruit
        
        vaker dood kalf door:
        
        navelstreng rond hak
        
        langdurige partus
        
        AHreflex al bij maat nemen
        
        sneller ribfractuur
    - - gevoeliger aan stress, koe bekken kleiner, fijne kalfsbenen + tong uit bek + staart naar cranialer
      - 1 helper, lichte trekkracht, kogels vlot handbreedte uit vulva
        
        kruis-op-kruis blijven hangen
      - ... bij minste al CS
  - - - materna
        
        geboortekanaal
        
        weke
        
        onvold ontsluiting
        
        littekenweefsel van vorige partus
        
        letsels van vagina prolaps
        
        terug opsluiten
        
        cervix slecht ontsloten door:
        
        te vroeg --> afwachten, oprekken, episiotomie, CS
        
        prim: cervix-induratie
        
        sec: uterustorsie (vnl postcervicaal), afw ligging, na vagina prolaps, te laat, weeënzwakte
        
        beenderige
        
        juveniel bekken
        
        verzakking sacrum
        
        uterus
        
        deviatio uteri
        
        anteflexio (cran)
        
        <-- oudere koeien met hypocalcemie / zware vrucht.
        --> cervix niet opgerekt
        
        retroflexio (dorsocaud)
        
        --> valse weeën
        
        uterusruptuur
        
        uterustorsie
        
        diagnose:
        
        vag OZ--> slecht ontsloten cervix, torsie voelen
        
        ROZ--> ligg lata (torsie R= L lig slap, R lig strak)
        
        --> cervix draaien / koe liggend draaien
        
        hernia uteri
        
        uitdrijvende kracht (weeën)
        
        ++ <-- abnormale geboortepositie
        
        --
        
        prim: kalfsziekte, hydroallantois, ernstige ziekte, oude zeugen
        
        sec: uitputting
      - foetalis
        
        te grote vrucht (absoluut/relatief)
        
        --> levend: CS / dood: foetotomie
        
        --> verlosmethoden:
        
        sus, ov:
        
        medicijnen: oxytocine (-->uteruscontr), Ca2+
        
        ++trekkracht: alleen als moederdier niet beschadigd + vrucht levend geboren
        
        repositie
        
        koe:
        
        vnl. foetotomie
        
        insnijden opgezet deel met vingermesje
        
        CS liggend
        
        oxytocine, Ca2+ <-- hypocalcemie
        
        foetotomie
        
        partieel
        
        totaal
        a) VV --> hoofd, 2 VP, 2 thorax, 2 AP
        b) AV --> 2 AP, bekken, 1 thoraxhelft, hoofd+VP, VP
        
        voorbereiding ("partus):
        staand, geen gladde vloer, epidurale, (evt spasmolyticum), reinigen vulva, glijmiddel/boorzalf, warm water+desinfectans, verloskundige + 2 helpers
        
        principes:
        knop op ideale plaats (hals, achter scapula,...), verlosketting fixeert, draadzaag (evt mbv ring v Marlot plaatsen), eruit mbv verlosketting / haak van Krey-Schöttler, controle koe
        
        misvormingen
        
        hydrops (=waterzucht)
        
        hydrocephalus
        
        hydrocephalocoele
        
        meningocoele
        
        anasarca (huid)
        
        ascites
        
        --> opensnijden (niet levensvatbaar)
        
        monstra
        
        per defectum (=ontbreken..)
        
        acardiacus (amorphus globosis/cysticus
        
        agnathus (onderkaak)
        
        bulldog-, otterkalf
        
        perosomus elumbus (L, S, Ca wervels)
        
        schistosoma reflexum
        
        ankylose
        
        mola
        
        per excessum (=overproductie..)
        
        monstra duplica
        
        diprosopus (=2x aangezicht)
        
        dicephalus
        
        dipygus (=2x achterhand)
        
        syncephalus
        
        parasieten: dubbelvorming met 1 minder ontwikkeld
        
        afwijkende liggingen
        
        positio: hoogte-assen (rug-/zijlig ipv buik-)
        
        habitus: hoofd+ledematen tov romp
        
        carpaal-
        
        schouder-
        
        tarsaal-
        
        heup-
        
        afwijkende kopligging --> touw rond kop achter oren, knoopje in bek
        
        situs: lengte-assen (bijv dwarsligging)
        
        repositie, alg principes:
        staand, ondergrond niet glad, epidurale bij erge buikpers, vrucht terugduwen, verlostouwtje aan normale delen, uteruswand beschermen
  - - - ontsluiting cervix:
        
        actieve = --tonus mm, verweking kraakbeen <-- relaxine, oxytocine
        
        eigenlijke = kalf, vruchtvliezen, uteruscontr beginnen
    - - "
      - inwendig vaginaal OZ
        
        vulva wassen (povidone zeep), armen wassen, kiel, glijmiddel
        
        Verwondingen (incl. aangeboren afw, littekens)
        
        Ontsluiting:
        cervix onvolledig <-- te vroeg / laat (emfysemateuze vrucht), torsio uteri, kalfsziekte, bdw, congenitale afw.
        --> oorzaak oplossen, NIET trekken.
        vagina, vulva onvolledig <-- vaarzen, achterste voorstelling (AV).
        --> afwachten, WEL rustig oprekken (-->fergusonreflex), CS
        
        Ligging: VV, AV (10%, eerst navelstreng voelen, als klein kalf gewoon / bij twijfel CS)
        
        Leven: tussenklauwreflex, slik-, oogbol-, ictus cordis, navelstreng / tussenklauw-, anus-, navelstreng
        
        Grootte: kalf al ingetreden en wat allemaal geprobeerd?, ruimte schedel - sacrum, pootjes
  - - - verloskundige begeleidt: oprekken, kalf 90° (armen tussen hals-VP), evt. episiotomie :clock10: :clock2:
        
        2 helpers: zittend afzetten, trekken ri uier tegelijk met buikpers ...
        kop eruit --> van touw wisselen zodat kalf 90° draait en trekken recht naar achteren
    - - ... doortrekken ri rug...recht achteruit
    - - hulpmiddel: veeverlosser/kalfmachine:
        
        ALS: VV, snuit zichtbaar, voldoende ontsloten
        
        :check: alleen
        
        :red_cross:trekkracht ongemerkt te groot + continu (++druk kop, --AH)
  - - - AH
        
        neusgaten vrij, druk op neus
        
        laten schrikken mbv koud water
        
        ... 60-90sec ondersteboven
      - navel ontsmetten (povidone)
      - biest (tegen diarree)
        
        kwaliteit :arrow_up: bij:
        oudere koeien, melkproductie laag (vleesvee), eerste biest, evt. vaccinatie in droogstand (bij probleembedrijf diarree door Rota+corona)
        
        vroeg: binnen 2h
        
        vaak: zsm 1L ... 2h later 1L ...4h later 2L
        
        veel: 4L binnen 10h
        
        overschot --> koel / invriezen ... wanneer te weinig/diarreeprobleem
    - - abnormaal puerperium
        
        nn beschadiging
        
        n. obturatorius --> abductie
        
        n. ischiadicus --> hele been slap+gevoelloos
        
        n. tibialis --> tarsus doorgebogen + kogels naar dors
        
        n. fibularis/peroneus --> voet gebogen en sleept
        
        <-- kneuzing door druk kalf / bij neerliggen
        
        prognose ~recht kunnen staan
        
        bekkenfracturen
        
        prognose ~betrokkenheid gewricht
        
        koe kan niet rechtstaan
        
        DDX:
        
        kalfsziekte (vnl oudere, ... Downer cow (mm, nn) X)
        
        kopziekte = Mg2+ tekort (spastisch)
        
        trauma
        
        mastitis
        
        infectieziekten
        
        digestiestoornissen (vnl bij te vette, hypocalcemie)
        
        anemie
        
        intoxicaties
        
        KOZ: gedrag, AH, pols, T, mucosae, bloedingen geslachtapparaat, digestieapparaat, achterhand sensibiliteit
        
        preventie downer cow:
        
        geen mm+nn schade door: makkelijke partus (gesekst sperma (=vrl), goede afkalfstal, snel beh
        
        Ca2+ op peil door tijdens droogstand: Ca2+ en K+ laag, Mg2+ hoog, niet te energierijk (-->minder vet)
        
        prognose:
        
        <4d 50% overeind, >10d 1% overeind
        
        beter als: eetlust, Mg2+, Ca2+, CPK (spierenzym) lager geworden, koe probeert zelf op te staan;
        achterhand kan opgelicht worden, sternale positie ipv plat, bij omleggen op die zijde blijven
        
        --> Ca2+, Mg2+ corrigeren eerste 4d
        huisvesting (op zand (buiten), zachte bedding)
        paar x pd op andere zijde leggen, 2xpd melken
        evt. cortico's/NSAIDs, (takelen,..)
        
        verwondingen/bloedingen geslachtsapparaat
        
        (uterus --> hechten in situ (caud), via abd (cran), na opwekken prolaps)
        
        (cervix --> hechten in situ)
        
        vnl vagina --> hechten als perforerend + 5d AB en koud water, afbinden bij vetprolaps
        
        vulva --> hechten
        
        rectovaginaalfistel / cloaca (vnl eq) --> na spenen hechten
        
        inversio, prolaps uterus / blaas
        
        --> rechtstaand (of als te vermoeid: achterpoten recht achteruit voor aanzuigeffect),
        eerst alg toestand controleren, nageboorte verwijderen, schoonspoelen met warm water, evt wonden hechten, epidurale, uterus vanaf plank reponeren mbv glijmiddel, buhner hechting, water erin, oxytocine
        
        bloedingen tijdens+na partus
        
        (--> zie nazorg koe)
        
        vulva, vagina, perivaginaal, ligg lata, cervix, subendometriaal, varices, spieren achterhand
        
        ret sec
        
        predisposities: stier, ras, hoogprod melkvee, lange drachtduur, dystocie, abortus, tweeling
        
        -->
        
        manueel verwijderen (<2min en dus als gemakkelijk, anders microtrauma... sepsis, metastasen, endometritis, vertraagde involutie :red_cross:)
        
        a) AB intra-uterien (tetracycline capsules) /alg --> gecontroleerd rottingsproces, maar resistentie, kosten, geen melkverkoop :red_cross:
        b) afwachten en tot 10d T controle --> als >39,5 dan alg AB 3-5d
        
        hormonen (oxytocine, oestrogenen, PG)
        
        moederkoornpreparaten
        
        Ca2+
        
        NIET uterus spoelen
        
        <-- uterusatonie / stoornis in loslating vd placentomen, hormonaal, voeding, allergieën, intox, imm, leukocytaire activiteit
        
        complic:
        
        lochiometra (metritis)
        
        lebmaagdilatatie <-- enkel KV eten(++gas)
        
        laminitis
        
        subfertiel
        
        puerperale infecties
        
        vulvitis
        
        vaginitis
        
        <-- bact/virus, anatomische afw, C.O.F., doorgebroken perivaginaal abces
        
        --> AB 5d, NSAIDs, spoelen met koud water
        
        perivaginitis
        
        acuut
        
        subacuut (na 5-7d): vnl primiparen
        
        --> AB, cortico's, NSAIDs, koud water
        
        persen, staart opgeheven, koorts,
        ROZ--> bekken vol door abcessen, T hoog
        
        metritis / lochiometra
        
        endometritis
        
        klinisch
        
        subklinisch
        
        preventie:
        
        hygiëne
        
        vlotte partus (gesekst sperma)
        
        minder ret sec
        
        controle IBR
        
        goed contraherende uterus <-- geen hypocalcemie (Neospora)
      - nageboortefase (6-12h ... >24h --> beh)
      - involutie uterus (~verloop partus: macr 3-4w, micr 50d)
        
        ...daarna insemineren
      - op gang komen ovariële cyclus (~puerperium, gezondh, NEB: 1e ovulatie op 3-4w)
      - verlies lochiën
        
        1-3d vruchtwater, exsudaat, bloed
        
        3-10d karunkelpartikels, breiachtig, grijsrood
        
        10-12d bloed
        
        12-20d helder tochtslijm (vanaf 14d mogelijks op ROZ voll uterus en ovaria voelen)
        
        :left_right_arrow: veel waterige, stinkende, etterige lochiën
    - - vaginaal controle
        
        scheuren --> per prim heling / hechten; vulvazwelling tegengaan door afspuiten met koud water (2xpd 10 min als thv mucosa) en NSAIDs; 5d AB tegen perivaginitis
        
        bloedingen
        
        a. vag. --> onderbinden / tang 10d
        
        diffuse bloedingen --> tegendruk met lakens 5d
        
        2e kalf?
      - overeind jagen
        
        vlot rechtstaan?
        
        niet blijven persen
- - - - P: dubieus (moeilijk terug drachtig)
      - KOZ: etter in uterus
    - - P: gunstig - dubieus
      - KOZ: follikel >2,5cm
    - - P: ongunstig :red_cross:
    - - <-- niet actief worden vd ovaria na het afkalven:
        
        melkvee: NEB / vleesvee: winter- (licht :arrow_lower_right:), lactatieanoestrus (zuigen); moeilijke partus+puerperium, geen beweging
        --> kisspeptine :arrow_lower_right: --> GnRH :arrow_lower_right: --> evt terug follikelgroei (FSH), maar geen ovulatie (LH frequentie niet hoog genoeg)
      - P: gunstig (~oorzaak)
      - Th:
        
        (etiologisch)
        
        progesteron device: continu progesteron 5-7d in vagina-->bloed,
        daarna eruit-->feedback hersenen: cyclus op gang (evt +PMSG (FSH werking))
        ProgesteronReleasing IntravaginalDivice, ControlledInternalDrugReleasing device; ND: vaginitis, device verliezen/vergeten :red_cross:
      - Prev:
        
        goed ontwikkelde vaarzen, normale partus+puerperium, voeding, beweging, licht :arrow_upper_right:, seizoen
        
        lactatie-anoestrus: tijdig spenen (vaars-->d0, koe-->w10)
      - KOZ: ROZ, echo (evt vaginoscopie) --> normale uterus, 2 kleine harde inactieve ovaria (evt follikels)
    - - P: ongunstig :red_cross:
      - KOZ: vergroot ovarium
    - - P: gunstig
      - Th: bepalen/induceren bronst --> inseminatie:
        
        niks (net geovuleerd) --> na 10d opnieuw OZ (GEEN PGF2a want eerste 5d is CL ongevoelig)
        
        jong CL (klein+zacht) --> PGF2a 5d later --> luteolyse... na 2-5d oestrus (~waar tov follic golf; normale fertiliteit :check:)
        
        midcycle CL (paddenstoel) --> PGF2a direct
        
        oud CL (klein+hard) --> oestrus voorspellen
      - Prev:
        
        oestrusdetectie verbeteren + administratie, koeherkenning
        
        gezonde koeien (klauwen,..), licht, kwaliteit roosters
      - KOZ: normale uterus, actieve ovaria (+CL)
      - eerste ovulatie pp vaak vroeg (17d) en 80% stille oestrus
- - - - luteale cyste
        
        anoestrus
        
        <-- "... maar LH-piek op verkeerde moment --> cystewand geluteïniseerd (= >3mm) --> progesteron
        
        -->
        
        1º " ... 2º "
        
        sterk geluteïniseerd: PGF2a ... na2-3d tochtig
        
        NIET kapotknijpen --> doodbloeden
        
        Diagnose: ", maar altijd anoestrus,..
        
        P: "
        
        Prev: "
      - follikelcyste
        
        anoestrus / korte cyclus
        
        <-- ins, IGF1 :arrow_down: (hoogprod melkvee, erfelijk! (winter, oudere, ..)) --> oestrogeen door granulosacellen :arrow_lower_right: --> LH frequentie :arrow_lower_right: (geen piek) --> geen ovulatie, maar groeit door
        
        --> afwachten ...
        1º: GnRH/hCG--> luteïnisatie cyste, luteïnisatie/ovulatie ander follikel ...na 18d tochtig, evt. 10-12d erna PGF2a ... na 15d tochtig
        2º: progesteron PRID/CIDR 12d ... na 2-3d tochtig
        
        NIET kapotknijpen --> adhesies
        
        Diagnose:
        
        anamnese: anoestrus / nymfomanie, onr, partus?, hoogprod? oud?
        
        ROZ: uterus slap, cyste>2,5cm
        vaginoscopie: cervix goed passeren, witvuilen (waterig ipv dradentrekkend)
        vermannelijking, banden+vulvaverslapping
        
        P: veel vroege postpartum cysten vanzelf weg :check:/ nymfomaan moeilijker :red_cross:, hoe later starten met beh, hoe moeilijker
        
        Prev: geen nakomelingen van nymfomanen (erf.!), geen NEB, nymfomanen snel beh
      - = géén CL, géén ovulatie, follikel>2,5cm, uterus níét contractiel
    - - indifferente cyste (toevalsbevinding)
      - cysteus CL
        = CL met holte
- - - - DDX: meerlingdracht, hydrops ascites, peritonitis, hoflundsyndroom, tympanie (vnl L)
        
        diagnose
        
        ROZ: dorsaal direct op uterus, zware cervix, zinderen, uterus gespannen, moeilijk balloteren, moeilijk karunkels voelen
      - --> expectatief
        ...aftappen vocht, abortus (vnl. cortico's (anti-shock), PG)
      - na 6m, plots ++buikomvang (... -- voederopname, --penswerking, AH moeilijk, pols :arrow_upper_right:, ongemakkelijk, dehydr, constipatie)
      - prognose:
        
        koe ~ alg toestand, drachtduur; maar vaak problemen met ontsluiting cervix, shock, ret sec :red_cross:
        
        vrucht: slecht (abortus/congenit afw)
      - <-- probleem allantochorion vs. vrucht
    - - --> afwachten.. bloedstolling stim ... vrucht verwijderen, bloedtransfusie
  - - - (prim: in eileider/abdomen, bij mens)
        
        sec: na uterusruptuur --> gecontraheerde uterus
    - - <-- genetisch / virusinf. (schmallenbergvirus)
      - --> foetotomie bij dystocie
    - - resorptie (<5w)
      - abortus = afgedreven met/zonder vruchtvliezen
      - mummificatie
        
        KOZ: 'koe uiert niet op / kalft niet', steriel verdroogd =steenvrucht (4-7m), WEL CL grav, balloteren; NIET zinderen, placentomen, vruchtwater
        
        --> opruimen (tussenkalftijd :arrow_up:) / PG voor partus, geen AB;
        prognose gunstig (snelle uterusinvolutie, fertiel) :check:
      - maceratie
        
        KOZ: 'etterige/stinkende uitvloeiing terwijl drachtig' (2e helft dracht), infectie via vagina/endogeen, weke delen vervloeien+botten blijven over --> koe enkel ziek als penetratie..peritonitis, evt vruchtdeeltjes in uitvloei, geen vruchtwater, uterus contractiel
      - emfysemateuze vrucht
        
        KOZ: 'stinkende uitvloeiing terwijl kalven', zomer, wei, BWB, dood kalf waarbij via vagina gasvormende kiemen --> onderhuids opblazen, koe ziek, uterus contractiel
        
        --> foetotomie / liggende CS
  - - - <-- meerlingdracht / zwakke buikmm / trauma
        
        KOZ: koliek, oedeem ... oedeem weg
        
        prognose ongunstig: moeilijke partus want geen buikpers :red_cross:
    - - <-- vagina ligt nog losser oiv hormonen einde dracht (+bij nymfomanie koe), achter laag liggen (aanbindstal), erf. predisp, persen bij irritatie
      - DDX: cysten gl. Bartholini, blaasprolaps (door vaginaruptuur / inversio via urethra), hematoom, tumor
      - -->
        
        repositie: staand (achter hoog), epidurale, schoonmaken+veel glijmiddel, (evt eerst urine aflaten), terugduwen
        
        retentie: 1. (flessa spelden) / 2. bühner hechting
        a) totaal verzonken= 1 hor sneetje --> minder inf (begin dracht), maar moeilijker verwijderen
        b) percutaan= 2 vert sneetjes --> makkelijk verwijderen (korte duur, einde dracht);
        
        preventie: achter hoog (stro, klauwverzorging)
      - ov: (regelm, einde dracht, vnl meerlingdracht, ++++persen -->vaak completus) --> repositie ", retentie mbv Dalton lepel (+-prolaps) / Bühner (++prolaps), achter hoog in kleine ruimte; prognose gereserveerd (bij partus slecht ontsloten cervix, daarna ++persen)
    - - KOZ: laatste week dracht, buikpers ipv uteruscontr, cervix gesloten
      - --> overeind jagen, achterhand hoger / uterus terugduwen, uterusrelaxans, epidurale (--persen); prognose gunstig :check: (tenzij ondeskundig manipuleren)
      - <-- uterus in bekkenkanaal
    - - <-- hormonale :small_red_triangle: -->vochtretentie, cap perm :arrow_upper_right:;
        mineralen+eiwitten in voeding :arrow_down:?-->COD :arrow_down:
      - KOZ: laatste 2-3w dracht oedeem vd uier, onderbuik, vulva
      - --> beweging, (evt diuretica, evt episiotomie bij moeilijke partus);
        prognose gunstig :check:
    - - <-- trauma vorige partus
        
        KOZ: .. infectie ... abortus;
        
        --> niks
    - - <-- hormonen placenta/bijnieren
      - .. meestal géén ovulatie; als natuurlijke dekking--> geen probleem / als KI --> in cervix ipv uterus! (soms maceratie)
    - - hemorrh
        
        (muco)purulent = abces / endometritis / maceratie
        
        chocoladekleurig+stinkend = maceratie
        
        slijm = urovagina / abortus / phyto-oestrogenen
    - - <-- sec / idiopathisch
        
        lastige ligplaats (glad, geen 1m extra voor kop strekken bij opstaan)
        
        cachexie
        
        kalfsziekte (hypocalcemie, vnl hoogprod oudere koeien), preventief voeding in droogstand: ++anionen (níét gras), -- Ca2+ en ++ Mg2+, niet te vet staan
        
        vette leverziekte
        
        fractuur,..
        
        CZS stoornissen
        
        verlamming
      - KOZ: 'verlamming' achterhand kort voor partus
        ..... mm+nn schade = Downer cow syndroom
    - - <--spontaan / sec: trauma/dunnere uteruswand/foetale bew/emfysemateuze vrucht
      - KOZ: 'digestiestoornissen', als vrucht geïnf-->shock.. :latin_cross:, ROZ--> geen vruchtwater,vrucht, gerimpeld(+gecontraheerde) uterus
      - --> via laparotomie vrucht verwijderen, uterus sluiten / hysterectomie; prognose ongunstig :red_cross:
    - - <-- betere timing, beëindigen dracht v zieke dieren, te zwaar kalf (vanaf 260d -->zwak kalf, puerperiumproblemen), overdracht (koe>310d vnl BWB+CZSst, kHK>160d)
      - --> PG, krachtige cortico's (dexamethasone)
      - partusuitstel
        
        <-- betere timing; --> clenbuterol (als nog geen weeën), uterusrelaxans
- - - - geen afwijkingen, leeftijd >8jr
        
        --> goede kwaliteit sperma, 12h voor ovulatie (evt nat. dekking), PEB, goede inseminator; prognose gunstig :check:
      - embryonale sterfte
        
        --> GnRH 4d na insem (++ extra-embr membranen) ...'laatste kans embryo' transplantatie
      - dubbele cervix / 1 uterushoorn
      - witte vaarzenziekte
        
        KOZ: vnl BWB en witte vacht (genetisch!), aplasie tussen vulva-ovaria =hymen --> als tochtig op 15m ++persen (tochtslijm), als gedekt ++bloeden; wel tochtig, niet drachtig
        
        --> niks
        
        prognose dubieus-ongunstig :red_cross:
      - a) urovagina
        b) pneumovagina
        
        KOZ: zware partus gehad .. vaginascheur-->bdw zorgt voor vormverandering: urine/lucht ophoping
        
        --> a) Damhechting (beursnaad cran vd urethra) /
        b) Caslickoperatie (stuk vulvalippen wegsnijden+hechten)
      - endometritis
        
        KOZ: moeilijke partus/puerperium OF inseminatie op verkeerde moment
        
        --> AB / PG;
        prognose dubieus
      - ovulatiestoornissen:
        a) C.O.F.
        b) verlate ovulatie (>24h na einde oestrus)
        
        --> GnRH;
        prognose a) gunstig-dubieus, b) gunstig :check:
      - adhesies (na CS)
      - hydrosalpinx
      - onr tochtig --> koe
        :left_right_arrow:regelm --> sperma
- - - - Klebsiella (zaagsel)
      - Strept uberis (stro)
        
        klinisch ziek kort na afkalven ("coli)
      - coliformen (mest)
        
        --> veel uitmelken (soms vooraf oxytocine), AB lokaal+alg, polymyxine lokaal .... shock --> vochttherapie, cortisone, antihistaminica, Ca
        
        bedding, boxhygiëne, melkmachine, droogzettherapie, Se, Vit A
        
        levensbedreigend!
      - na melken rechtstaan, dipmiddel
      - Trueperella pyogenes/ zomerwrang (via vlieg)
        
        --> AB, tepelamputatie-->drainage
        
        bij niet-lacterende: droogstand / drachtige pink / vleesvee, etterig melk
    - - Staph aureus
        
        --> lokaal+alg AB na ABgram intramammair, IM, leegmelken >3d, hygiëne
        :red_cross:maar overleven IC, veel resistentie, dragers niet zien
        
        resultaat ~ leeftijd, infectieduur, celgetal, #kwartieren, lactatiestadium
        
        ... opruimen als:
        
        niet genezen na goede beh
        
        1 kwartier en hoog celgetal
        
        recidiveren en chronisch verhoogd celgetal
      - Strept agalactiae (hier weinig)
        
        --> lokaal / alg AB 3-5d, >5xpd leegmelken;
        preventie: hygiëne, ventilatie, melktechniek, droogzetten+AB, direct beh / opruimen bij chron mastitis
        
        penicillinegevoelig, bloktherapie mogelijk
      - correcte melktechniek (70°C spoelwater, handen met alcohol ontsmetten, ...), dipmiddel
    - - anamnese!
        toename mastitisgevallen dat niet reageert op therapie, >1 kwartier destructief, sterke productiedaling, acuut-->zanderige melk, chronisch-->melk purulent, neusvloei, artritis, NIKS op bact OZ want daarvoor PCR