Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

con người và súc khỏe - Coggle Diagram

- - - - Máu là một mô liên kết lỏng bao gồm các tế bào là các tế bào hồng cầu , bạch cầu , tiểu cầu ( chiếm khoảng 40-45% thể tích ) và huyết tương(chiếm 55- 60% thể tích )là thành phần chủ yếu của mô máu
      - Thành phần chủ yếu của huyết tương là nước chiếm 90%, còn lai 10% là các chất dinh dưỡng ( protein, lipit, gluxit, vitamin), hoocmon, kháng thể , muối khoáng , urê, axit ủic
      - Huyết tương tạo nên môi trường bên trong và đảm bảo các chức năng sinh lí của cơ thể : vận chuyển , cân bằng nước và muối khoáng , điều hòa nhiệt và bảo vệ cơ thể
      - ở người máu chiếm khoảng 7-9% trọng lượng cơ thể , người trưởng thành có từ 4-5 lít máu , nam giới có lượng máu nhiều hơn nữ giới
    - - Nhóm máu
        
        Bằng thực nghiệm karl landsteiner đã nhận thấy :+trên màng hồng cầu có hai nguyên tố có hai nguyên tố gọi là ngưng kết nguyên A và B
        +trong huyết tương có hai yếu tố gọi là ngưng kết tố α và β
        Không có người nào đủ 4 nguyên tố trên
        
        Nhóm máu O:những người thuộc nhóm máu này trên màng hồng cầu không có ngưng kết nguyên A và B , trong huyết tương có cả hai ngưng kết tố α và β.
        
        Nhóm máu A : trên màng hồng cầu chỉ có ngưng kết nguyên A , không có B , trong huyết tương chỉ có ngưng kết tố β , không α
        
        Nhóm máu B : trên màng hồng cầu chỉ có ngưng kết nguyên B, không có A, trong huyết tương chỉ có ngưng kết tố α
        
        Nhóm máu AB : Những người thuộc nhóm máu này trên màng hồng cầu có cả ngưng kết nguyên A và B , trong huyết tương không có cả hai ngưng kết nguyên tố α và β
      - nguyên tắc truyền máu
        
        Nhóm máu O có thể truyền cho người có nhóm máu O , A, B
        
        Nhóm máu A chỉ cho được những người cùng nhóm máu và nhóm máu AB
        
        nhóm máu B chỉ truyền được cho nhóm máu B và AB
        
        Nhóm máu AB chỉ truyền cho nhóm máu AB
    - - Nguyên nhân có hại cho tim
        
        Van tim bị hở hay hẹp , mạch máu bị xơ cứng , phổi bị xơ
        
        Cơ thể bị một cú sốc nào đó như hồi hộp , sợ hãi hoặc bị sốt cao , mất máu
        
        Sử dụng chất kích thích : rượu , , thuốc lá, doping
        
        Một số virut, vi khuẩn tiết ra các chất gây hại cho tim: như bệnh cúm , bạch hầu , thấp khớp , viirut HIV
      - biện pháp bảo vệ tim mạch
        
        Ăn uống điều độ , làm việc vừa sức
        
        Rèn luyện tim mạch thưỡng xuyên đều đặn bằng các hình thức thể dục thể thao
  - - - hệ tiêu hóa gồm có ống tiêu hóa và các tuyến tiêu hóa,ở người ống tiêu hóa gồm các phần chính:
        
        khoang miệng(răng ,lưỡi,hầu)
        
        thực quản
        
        dạ dày
        
        ruột gồm tá tràng,ruột non ,ruột già
        
        trực tràng và hậu môn
      - tuyến tiêu hóa gồm
        
        tuyến nước bọt
        
        tuyến dạ dày
        
        tuyến ruột
        
        tuyến mật
        
        tuyến tụy
      - thức ăn trong ống tiêu hóa được biến đổi cơ học và hóa học ,các chất dinh dưỡng như gluxit ,lipit,protein,..ở dạng thô được biến đổi thành các chất đơn giản như đường đơn ,axitamin,axit béo,glyxerin....rồi được hấp thụ qua thành ống tiêu hóa vào máu đến tế bào tạo thành nguyên liệu để xây dưng cơ thể
      - trong khoang miệng ,thức ăn được ngấm đều trong nước bọt ,tiêu hóa cơ học nhờ răng và tiêu hóa hóa học nhờ ezim trong nước bọt trong đó tiêu hóa cơ học là chính
    - - có nhiều tác nhân có thể gây thương tổn cho hệ tiêu hóa ở những mức độ khác nhau
        
        răng có thể bị hư hại do cắn phải vậy cứng
        
        dạ dày và trực tràng có thể bị viêm loét bởi hoạt động của vi khuẩn helicobacter pylori
        
        các đoạn ruột cũng có thể bị viêm do nhiễm độc,dẫn đến rối loạn tiêu hóa và tiêu chảy
        
        gan có thể bị xơ do tế bào gan bị thoái hóa và thay vào đó là mô sơ phát triển do tế bào gan bị hủy hoại do rượi bia
  - - - đường dẫn khí xoang mũi, thanh quản, khí quản, phế quản và hai lá phổi và trao đổi khí ở tế bào.
      - phổi: có 2 lá lồng ngực.
    - - có rất nhiều tác nhân gây hại cho cơ quan hô hấp : bụi bẩn gây bệnh bụi phổi, các khí thảo công nghiệp , sinh hoạt. Các vi sinh vật trong không khí hoặc vận động quá mức cũng kéo theo làm suy giảm cử động của cơ quan hô hấp.
      - biện pháp: tạo dựng môi trường sống và nơi làm việc có bầu không khí trong sạch, đeo khẩu trang chống bụi khi làm vệ sinh hoặc làm việc nơi có nhiều bụi bẩn. Thường xuyên tập thể dục, phối hợp thở sâu để có hệ hô hấp khỏe mạnh
  - - - PXCĐK: Là những phản xạ sinh ra đã có, không cần luyện tập
      - PXKĐK: Là những phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quá trình rèn luyện và học tập.
    - - Giữ cho tâm hồn được thanh thản
      - Tự xây cho mình thói quen làm việc và nghỉ ngơi hợp lý
      - Đảm bảo giấc ngủ hợp lý để khôi phục khả năng làm việc vủa hệ thần kinh sau thời gian làm việc căng thẳng của hệ thần kinh
      - Tránh sử dụng các chất kích thích và ức chế đối với hệ thần kinh.
    - - Hệ thần kinh trung ương
        
        Não: gồm có đại não,, não trung gian, đại não và tiểu não. Đại não rất phát triển, chia thành các rãnh là bán cầu não, mỗi bán cầu chia thành các thùy. Nếu làm tổn thương ở một bên đại não sẽ làm tê liệt các phần ở bên đối diện.
        
        Tủy sống: Có cấu tạo bởi chất xám và chất trắng. Chất xám là trung khu của các PXKĐK, chất trắng là các đường dẫn truyền nối các căn cứ trong tủy sống với nhau và với não bộ. Có 31 dây thần kinh tủy là các dây pha
      - Hệ thần kinh sinh dưỡng
        
        Phân hệ thần kinh giao cảm
        
        Cấu tạo:Các nhân xám ở sừng bên tủy sống, chuỗi hạch nằm gần cột sống xa cơ quan phụ trách. sợi trục ngắn, dài
        
        Chức năng:Tăng lực và nhịp cơ tim, dãn phế quản nhỏ, giảm nhu động.co mạch máu ruột và mạch máu da, dãn mạch máu cơ
        
        Phân hệ thần kinh đối giao cảm
        
        Cấu tạo:Các nhân xám ở trụ não và đoạn cùng tủy sống. Hạch nằm gần cơ quan phụ trách. sợi trục ngắn, dài.
        
        Chức năng:Giảm lực và nhịp cơ. Co phế quản nhỏ, tăng nhu động. Mạch máu ruột và mạch máu da dãn, mạch máu cơ co.
  - - - Cơ thể người có 2 loại cơ chính là cơ vân và cơ trơn: +Cơ vân : chiếm số lượng nhiều nhất trong cơ thể đó là bắp cơ.Trong bắp cơ có các tổ chức liên kết bao bọc các bó cơ,mỗi bó cơ lại gồm nhiều sợi cơ hay là các tế bào cơ có đường kính từ 10-100um và chiều dài có thể tới 30cm.Dưới kính hiển vi, sợi cơ có cấu trúc xen kẽ giữa các khoảng tối và sáng, các sợi mỏng actin nằm so le với các sợi dày myozin,khi cơ co các sợi actin sẽ trượt sâu vào các sợi myozin. +Cơ trơn : là những tế bào có chieuefdaif từ 0,02-0,5mm, đường kính 5-10um, nhân hình gậy và trong bào tương có tơ cơ. Dưới kính hiển vi không thấy các cấy trúc vân dọc, vân ngang.Cơ trơn co chậm hơn cơ vân tới hàng trăm lần.Cơ trơn chịu tác dụng của các hoocmon và các chất hóa học : histamin gây co cơ phế quản, cơ ruột và giãn mạch...
    - - 1.1. Xương đầu : gồm có 2 phần sọ não và sọ mặt :
        +Sọ não : nằm ở trên, giống hình trứng gồm 8 xương, trong đó có 2 đôi xương đối xứng là xương đỉnh và xương thái dương, 4 xương lẻ là xương chẩm, xương trán,xương bướm và xương sàng .
        +Sọ mặt : nằm dưới sọ não, là cửa vào của các cơ quan tiêu hóa, hô hấp, là bộ phận bảo vệ các cơ quan tai, mắt, mũi, miệng. Gồm 15 xương, trong đó 3 xương lẻ là xương lá mía, xương hàm dưới và xương móng: 6 đôi xương chẵn là xương hàm trên, xương gò má, xương lệ,xương mũi,xương khẩu cái và xương xoăn dưới.
      - 1.2.Xương thân : gồm cột sống, xương sườn và hệ thống dây chằng.Cột sống có hình chữ S, có hai khúc uốn lồi về phía trước là cổ và thắt lưng, hai khúc uốn lồi về phía sau là ngực và xương cùng, gồm 33-34 đốt xếp chồng lên nhau và cách nhau bằng đĩa sụn giai đốt sống. Cột sống người chia thành 5 đoạn : đoạn sống cổ gồm 7 đốt, đoạn sống ngực 12 đốt đoạn sống thắt lưng 5 đốt, đoạn sống cùng 5 đốt và đoạn sống cụt 4-5 đốt. Đoạn đốt sống ngực, 12 đôi xương sườn và xương ức cùng với hệ thống dây chằng tạo nên lồng ngực.
      - 1.3.-Xương chi : gồm xương chi trên và xương chi dưới. Dựa vào đặc điểm hình thái người ta chia xương thành :
        +Xương dài : xương cánh tay, cẳng tay, xương đùi, ống chân, có hình ống, giữa chứa tủy đỏ ở trẻ em và chứa mỡ vàng ở người trưởng thành.
        +Xương ngắn: xương cổ tay, cổ chân, đốt sống.....
        +Xương dẹt : có hình bản dẹt : xương bả vai, xương cánh chậu, xương sọ.....
        -Tất cả các xương được tiếp giáp với nhau bằng các khớp xương.
    - - Chú ý rèn luyện thể dục thể thao thường xuyên và lao động vừa sức. Khi mang vác các vật nặng và khi ngồi học, cần chú ý chống cong vẹo cột sống.
- - - - triệu chứng: thân hình cơ thể có biểu hiện bị lệch vai, gù lưng, ưỡn bụng và vẹo lưng (vẹo cột sống) .bệnh này gây ảnh hưởng xấu cho sự phát triển của hệ vận động và hoạt động của các cơ quan khác trong cơ thể
      - nguyên nhân: do các em có thể lực phát triển yếu, mắc các bệnh như còi xương, lao, mắt và tai kém,...Ngoài ra còn do điều kiện sinh hoạt, học tập không phù hợp. Hoặc do cha mẹ và cô giáo không kịp thời uốn nắn cacstuw thế sai lệch của các em khi nằm , ngồi , đứng...
      - rèn luyện tư thế đúng cho các em bằng cách: cho các em tập thể dục đều đặn, chơi các trò chơi vận động toàn thân, tránh mang vác vật nặng quá sức. dạy trẻ ngồi đúng tư thế khi học,ăn ,xem tv chiều cao của bàn ghế phải phù đảm bảo cho các em ngồi thoải mái,...
    - - triệu chứng:khi đọc, học sinh phải đưa sát mắt vào sách, khi viết phải cúi gập người xuống bàn và đưa sát mắt vào vở. Nếu ngồi ở cuối lớp học sinh thường ghi sai nội dung cô giáo ghi trên bảng...
      - nguyên nhân: do thói quen đọc sách, để sách quá gần mắt không đúng quy cách, đọc sách khi thiếu ánh sáng
      - phòng bệnh cận thị: phải giữ cho mắt luôn được sạch sẽ, khi bụi vào mắt không được dụi mạnh mà cần nhắm mắt lại để nước mắt tiết ra cuốn bụi theo,...Thức ăn phải đủ vitamin A , để tránh bệnh quáng gà và khô giác mạc, đảm bảo ánh sáng khi học tập và làm việc , khi đọc sách viết chữ cần giữ khoảng cách phù hợp .Khi bị cận cần đi khám và tư vấn để đeo kính tránh trường hợp cận nặng hơn.
  - - - triệu chứng: khá phức tạp thay đổi tùy theo vị trí tổn thương và giai đoạn phát triển của vi khuẩn trong phổi, biểu hiện là sốt thất thường, kéo dài, ho, đau ngực, sút cân,...Nguyên nhân là do không được tiêm phòng vắc xin, do các em mắc 1 số bệnh làm giảm sức đè kháng cơ thể suy nhược. Cách phòng bệnh là cần phải cho trẻ tiêm chủng ngay trong tháng đầu mới sinh, cần có chế độ dinh dưỡng hợp lí tập thể dục thường xuyên,...
    - - triệu chứng: sốt , đau khớp, đau cơ, đau bụng. cơ thể bị sốt cao liên tục từ 2-7 ngày, có xuất huyết ở da, chảy máu mũi , chân răng, xuất huyết não,...Nguyên nhân do virut Dengue- virut truyền bệnh từ người bệnh sang người lành qua muỗi vằn gây ra. Phòng bệnh bằng cách phát quang bụi rậm quanh nhà, khơi thông cống rãnh lau dọn các dụng cụ chứa nước; dùng hương xua muỗi, nằm màn cả ban ngày và đêm; phun thuốc diệt muỗi định kì.
    - - triệu chứng: bệnh nhân có cảm giác nóng mắt, côm lông mi, sợ ánh sáng, chảy nước mắt, nhưng thị lực vẫn bình thường. Nguyên nhân do virut và vi khuẩn gây nên, bệnh thường lây lan thành dịch, lây qua các chất tiết của mắt và qua các đồ dùng chung như khăn mặt, chậu rửa mặt,...Phòng bệnh bằng cách dùng riêng khăn mặt, rửa mặt bằng nước sạch, ra đường cần có kính bảo vệ mắt, cách li các em bị bệnh,...
    - - triệu chứng: vạch mi mắt thấy hột nhiều và chín mọng, có một vài sẹo hình hoa khế. Nguyên nhân do virut mắt hột gây nên lan truyền từ người này sang người khác qua khăn mặt hay bàn tay tiếp xúc. Phòng bệnh bằng cách khăn mặt phải thường xuyên giặt xà phòng, phơi ra ánh sáng mặt trời; bàn tay luôn sạch sẽ, không dụi tay lên mắt,...
- - - - cơ thể sống gôm: phân tử, tế bào, mô, cơ quan, cơ thể. Mỗi cấp độ cấu tạo có những đặc điểm cấu tạo và chức năng riêng, nhưng thống nhất trong cấu tạo chung của cơ thể sống.
      - Mô là nguyên liệu xây dựng lên cơ quan của cơ thể người và là tập hợp các tế bào và cấu trúc gian bào có tính thống nhất về cấu tạo và thực hiện chức năng xác định. gồm: biểu mô, mô liên kết, mô cơ, mô thần kinh.
    - - Đầu : chứa não bộ và các giác quan như mắt, tai, mũi, miệng..
      - Mình: có cơ hoành ngăn cách xoang cơ thể thành khoang ngực chứa tim, phổi và khoang bụng chứa dạ dày, ruột , gan, thận....
      - Chân: làm giá đỡ giúp cơ thể người có dáng đi thẳng,
        Tay: Cấu tạo phù hợp với khả năng chế tạo và sử dụng công cụ lao động.
      - Cổ: bộ phận nối đầu và mình