Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Con người và sức khỏe - Coggle Diagram

- - - - Chức năng của nơron là dẫn truyền và cảm ứng xung thần kinh.
    - - Hệ thần kinh vận động: liên quan đến hoạt động của các cơ vân (cơ xương) là hoạt động có ý thức
      - Hệ thần kinh sinh dưỡng: điều hòa hoạt động của các cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản, là hoạt động không có ý thức.
  - - - Đại não
        
        Rất phát triển che lấp cả não trung gian và não giữa.
        
        Bề mặt đại não được phủ bằng lớp chất xám làm thành vỏ não. Vỏ não dày 2 - 3mm, gồm 6 lớp, chủ yếu là các tế bào hình tháp.
        
        Trên đại não có các rãnh chia đại não thành bán cầu não trái, bán cầu não phải và mỗi bán cầu chia thành các thùy: thùy đỉnh, thùy trán, thùy thái dương và thùy chẩm
        
        Dưới vỏ não là chất trắng, trong đó chứa các nhân nền. Chất trắng là các đường thần kinh nối các vùng của vỏ não và nối hai nửa đại não với nhau
        
        Ngoài ra còn các đường dẫn truyền nối giữa vỏ não với các phần dưới vỏ và tủy sống. Do đó nếu bị tổn thương ở 1 bên đại não sẽ làm tê liệt các phần bên phía đối diện.
        
        Vỏ não có các vùng cảm giác và vận động, thuộc phản xạ có điều kiện . Các vùng cảm giác thu nhận và phân tích các xung thần kinh từ các thụ quan ngoài như mắt, tai, mũi, lưỡi da và các thụ quan trong như ở cơ khớp và cho ta cảm giác tương ứng.
      - Não trung gian
        
        Nằm giữa trụ não và đại não, gồm đồi thị và vùng dưới đồi.
        
        Đồi thị là trạm cuối cùng chuyển tiếp của tất cả các đường dẫn truyền cảm giác từ dưới đi lên của não.
        
        Các nhân xám nằm ở vùng dưới đồi là trung ương điều khiển các quá trình trao đổi chất, điều hòa nhiệt.
      - Trụ não
        
        Có cấu tạo chất trắng ở ngoài, chất xám ở trong.
        
        Chất trắng là các đường liên lạc dọc, nối tủy sống với các phần trên của não và bao quanh chất xám.
        
        Chất xám ở trụ não tập trung thành các nhân xám , đó là các trung khu thần kinh nơi xuất phát 12 đôi dây thần kinh não gồm 3 loại: dây vận động, dây cảm giác. dây pha
        
        Trụ não của não bộ gồm có: não giữa, cầu não, hành não.
      - Tiểu não: có cấu tạo chất xám ở ngoài tạo thành vỏ và các nhân, chất trắng nằm ở trong là các đường dẫn truyền, nối vỏ tiểu não và các nhân với các phần khác của hệ thần kinh.
    - - Có cấu tạo bởi chất xám ở giữa và chất trắng ở ngoài.
      - Chất xám là trung khu các phản xạ không điều kiện
      - Chất trắng là các dường dẫn truyền nối các căn cứ trong tủy sống với nhau và với não bộ,
  - - - VD: tay chạm phải vật nóng, tay rụt ngay lại; đi nắng mặt đỏ gay, mồ hôi vã ra....
    - - VD: qua ngã tư thấy đèn đỏ vội dừng xe trước vạch kẻ; khi nghe nói đến quả chanh, bưởi, miệng tiết ngay nước bọt...
- - - - Hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu( 40-45% thể tích)
      - Huyết tương (55-60% thể tích)
        
        Nước chiếm 90%, 10%còn lại là các chất dinh dưỡng ( protein, lipit, vitamin, ...
        
        Chức năng: vận chuyển, cân bằng nước và muối khoáng, điều hoà nhiệt và bảo vệ cơ thể
      - Ở người khối lượng máu chiếm 7-9% trọng lượng cơ thể, người trưởng thành có từ 4-5 lít máu, nam có lượng máu nhiều hơn nữ
    - - Nhóm máu O : màng hồng cầu không có ngưng kết nguyên A và B, huyết tương có cả 2 ngưng kết tố alpha và beta
      - Nhóm máu A: màng hồng cầu chỉ có ngưng kết nguyên A, không có B, huyết tương chỉ có ngưng kết tố beta, không có alpha
      - Nhóm máu B: màng hồng cầu chỉ có ngưng kết nguyên B , không có A, huyết tương chỉ có ngưng kết tố alpha, không có beta
      - Nhóm máu AB: màng hồng cầu có cả ngưng kết nguyên A và B, huyết tương không có cả 2 ngưng kết tố alpha và beta
    - - Nhóm máu O truyền được cho người có nhóm máu O, A, B, AB
      - Nhóm máu A chỉ truyền được cho người cùng nhóm và nhóm máu AB
      - Nhóm máu B chỉ truyền được cho người nhóm máu B và AB
      - Nhóm máu AB chỉ truyền cho nhóm máu AB
      - Nhóm máu O là nhóm máu chuyên cho, nhóm máu AB là nhóm máu chuyên nhận
    - - Vòng tuần hoàn nhỏ là vòng tuần hoàn phổi, giúp máu trao đổi O2 và CO2
      - Vòng tuần hoàn lớn dẫn máu qua tất cả các tế bào để trao đổi chất
    - - Nguyên nhân làm tim tăng nhịp đập
        
        Van tim bị hở hay hẹp, mạch máu bị xơ cứng, phổi bị xơ
        
        Cơ thể bị 1 cú sốc bất ngờ, quá hồi hộp, quá sợ hãi, hoặc bị sốt cao, mất máu, mất nước nhiều
        
        Sử dụng các chất kích thích: rượu, thuốc lá
        
        Do kết quả nhất thời của sự luyện tập thể dục , thể thao, của 1 cơn sốt hay những xúc cảm nào đó
      - Nguyên nhân gây hại cho tim
        
        Virut, vi khuẩn tiết các chất độc gây hại như bệnh cúm, bệnh
        thương hàn, bạch hầu, thấp khớp
        Đặc biệt là virut HIV
        
        Các món ăn nhiều mỡ và đạm động vật
      - Biện pháp
        
        Ăn uống điều độ làm việc thừa sức, rèn luyện tìm mạch thường xuyên đều đặn bằng các hình thức thể dục thể thao
  - - - Ống tiêu hoá
        
        Khoang miệng bao gồm răng, lưỡi và hầu
        
        Thực quản
        
        Dạ dày
        
        Ruột gồm tá tràng, ruột non, ruột già
        
        Trực tràng và hậu môn
    - - Các tác nhân gây hại cho hệ tiêu hoá
        
        Răng có thể bị hư hại do cắn phải vật cứng hoặc do vi khuẩn lên men ở thức ăn còn dính lại trong kẽ răng
        
        Dạ dày và tá tràng có thể bị viêm loét bởi hoạt động của vi khuẩn helicobacter pylori kí sinh ở lớp niêm mạc của các cơ quan này
        
        Các đoạn ruột khác nhau có thể bị viêm do nhiễm độc, dẫn đến rối loạn tiêu hoá và tiêu chảy. Các chất độc có thể do thức ăn ôi thiu, do vi khuẩn tả, thương hàn hay amip tiết ra
        
        Gan có thể bị xơ do tế bào gan bị thoái hoá và thay vào đó là mô xơ phát triển do tế bào gan bị hủy hoại vì rượu hoặc các chất độc khác
        
        Hoạt động tiêu hoá bị giảm do giun sán kí sinh trong ruột, trong ống dẫn mật, gây tắc ruột, tắc ống dẫn mật
        
        Ăn vội, thức ăn không hợp khẩu vị, tinh thần lúc ăn không vui vẻ
      - Biện pháp
        
        Cần hình thành các thói quen ăn uống hơp vệ sinh , ăn khẩu phần ăn hợp lí, ăn uống đúng cách và vệ sinh răng miệng sau khi ăn để tránh các tác nhân gây hại bảo vệ cơ quan tiêu hoá
  - - - Đường dẫn khí
        
        Thanh quản: bộ phận của đường hô hấp, có liên quan đến chức năng phát âm.
        
        Khí quản
        
        Xoang mũi
        
        Phế quản
        
        2 lá phổi
      - Phổi: có hai lá trong lồng ngực
    - - Có nhiều tác nhân gây hại cho cơ quan hô hấp và hoạt động hô hấp như: bụi rắn, các khí thải công nghiệp, nông nghiệp, sinh hoạt, các vi sinh vật trong không khí, vận động quá mức,...
      - Giải pháp
        
        Đeo khẩu trang chống bụi khi làm vệ sinh hoặc làm việc nơi nhiều bụi
        
        Thường xuyên tập thể dục phối hợp với thở sâu để có hệ hô hấp khỏe mạnh
        
        Tạo dựng môi trường sống, nơi làm việc có bầu không khí trong sạch, ít ô nhiễm
  - - - Quản cầu Manpighi gồm 50 mao mạch xếp song song thành một khối cầu
      - Nối với nang Bao - man là ống thận
      - Nang Bao- man: túi bao bọc quả cầu, thành nang là lớp tế bào biểu mô, có các lỗ nhỏ
      - Sản phẩm bài tiết chuyển vào ống góp, đổ vào bể thận rồi xuống bóng đái, cuối cùng ra ngoài ống đái
    - - Có nhiều tác nhân dẫn đến hư hại, hoạt động kém, hiệu quả ngưng trệ cho hệ bài tiết: vi khuẩn, các chất vô cơ,...
      - Giải pháp
        
        Đi tiểu đúng giờ
        
        Ăn uống hợp lí
        
        Giữ gìn vệ sinh cơ thể
- - - - Cấu tạo hiển vi của cơ thể người
        
        Tế bào là đơn vị cấu trúc chức năg của cơ thể
        
        Mô là tập hợp nhiều tế bào và các cấu trúc gian bào có tính thống nhất về cấu tạo,để thực hiện chức năng xác định
        
        Biểu mô
        
        Có chức năng bảo vệ và bài tiết
        
        Mô liên kết
        
        Có chức năng nâng đỡ liên kết các cơ quan
        
        Mô cơ
        
        Gồm cơ vân, cơ trơn,cơ tim, có chức năng co giãn
        
        Mô thần kinh
        
        Tạo nên hệ thần kinh
        
        Có chức năng tiếp nhận kích thích, xử lí thông tin và điều khiển hoạt động các cơ quan để trả lời các kích thích của môi trường.
        
        Là nguyên liệu để xây dựng nên các cơ quan của cơ thể người
      - Cấu tạo đại thể
        
        Cơ thể người gồm có 4 phần: đầu, cổ, mình và chân tay
        
        Đầu chứa não bộ và các giác quan
        
        Mình có cơ hoành ngăn cách xoang cơ thể thành
        
        Khoang ngực chứa tim, phổi( cơ quan hô hấp)
        
        Khoang bụng chứa dạ dày, ruột, gan, thận( cơ quan tiêu hóa và bài tiết)
        
        Toàn bộ cơ thể người được bao bọc một lớp da,với hai lớp
        
        Lớp biểu bì mỏng có tầng sừng ở bên ngoài, trong cùng có tầng Manpighi mang các sắc tố tạo nên màu sắc của da
        
        Lớp bì bên trong chứa các vi thể xúc giác và mạch máu
        
        Da có nhiều sản phẩm: lông , tóc ,móng tay, móng chân, răng và các tuyến như mồ hôi,....
        
        Da mang nhiều các vi thể xúc giác và các đầu mút thần kinh, đảm nhận các chức năng quan trọng của cơ thể
        
        Chân làm giá đỡ và giúp người có dáng đi thẳng , tay có cấu tạo phù hợp với khả năng chế tạo và sử dụng công cụ lao động.
  - - - Xương đầu
        
        Sọ não nằm ở trên, giống hình trứng gồm 8 xương,trong đó có hai đôi xương đối xứng là xương đỉnh và xương thái dương
        
        4 xương lẻ là : xương chẩm, xương trán, xương bướng và xương sàng
        
        Sọ mặt nằm dưới sọ não,gồm 15 xương, trong đó có 3 xương lẻ là xương lá mía, xương hàm dưới và xương móng
        
        6 đôi xương chẵn là: xương hàm trên, xương gò má, xương lệ, xương mũi, xương khẩu cái và xương xoăn dưới
      - Xương cổ
      - Xương thân
        
        Cột sống
        
        Có hình chữ S có hai khúc uốn lồi về phía trước là cổ và thắt lưng
        
        Hai khúc uốn lồi về phía sau là ngực và xương cùng, gồm 33-34 đốt xếp chồng lên nhau và cách nhau bằng đĩa sụn gian đốt sống
        
        5 đoạn
        
        Đoạn sống cổ gồm 7 đốt
        
        Đoạn sống thắt lưng 5 đốt
        
        Đoạn sống cùng 5 đốt
        
        Đoạn sống cụt 4-5 đốt
        
        Đoạn đốt sống ngực ,12 đôi xương sườn và xương ức cùng với hệ thống dây chằng tạo nên lồng ngực
        
        Xương sườn
        
        Hệ thống dây chằng
      - Xương chi
        
        Xương dài
        
        Xương cánh tay, cẳng tay, xương đùi, ống chân
        
        Có hình ống, giữa chữa tủy đỏ ở trẻ em và chữa mỡ vàng ở người trưởng thành
        
        Xương ngắn
        
        Xương cổ tay, cổ chân, đốt sống,....
        
        Xương dẹt
        
        Có hình bản dẹt
        
        Xương bả vai, xương cánh chậu, xương sọ
      - Có chức năng nâng đỡ bảo vệ cơ các cơ quan và làm chỗ bám cho các cơ bảo đảm các hoạt động sống tinh tế của con người
    - - Cơ vân
        
        Chiếm số lượng nhiều nhất trong cấu tạo cơ thể, đó là các bắp cơ , mỗi bắp cơ tận cùng có hai đầu cơ bám chắc vào xương
        
        Trong bắp cơ lại có tổ chức liên kêt bao bọc các bó cơ
        
        Các tế bào cơ có đường kính từ 10-100 picômet và chiều dài có thể tới 30cm
        
        Tổ chức mạch máu và dây thần kinh xen lẫn với các sợi cơ
        
        Khi cơ co thid chiều dài các sợi dây ngắn lại.
        Khi cơ giãn thì chiều dài của cơ dài ra và làm sợi cơ mảnh hơn
      - Cơ trơn
        
        Là nhữngvtees bào có chiều dài từ 0,02-0,5mm
        Đường kính 5-10 picômet, nhân hình tượng và trong bào tương có tơ cơ
        
        Có rất nhiều sợi cơ trơn khác nhau
        
        Bó cơ ở chân lông
        
        Đám mỏng tròn ở thành mạch máu, phế quản , niêu đạo, các ống tuyến
        
        Bó chéo ở các các tạng rỗng như tử cung, bàng quang túi mật....
        
        Cơ trơn co chậm hơn cơ vân tới hàng trăm lần
        
        Đa số cơ trơn chịu tác dụng của các hoocmôn và các chất hóa học
        
        Histamin gây co cơ phế quản, cơ ruột và giãn mạch
        
        atropin gây giãn đồng tử
    - - Để cơ xương phát triển cần
        
        Có chế độ dinh dưỡng hợp lý
        
        Tắm nắng lúc sáng sớm
        
        Rèn luyện thể dục thể thao thường xuyên
        
        Lao động vừa sức
      - Để tránh cong vẹo cột sống cần
        
        Lao động mang vác vừa sức, khi mang vác phải đều hai bên vai
        
        Học tập: ngồi ngay ngắn không nghiêng vẹo gò lưng