Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Con người - Coggle Diagram

- - - - 1 thân
      - Nhiều sợi nhánh
      - 1 sợi trục; thường có bao mieelin bao bọc , tận cùng có xinap là nơi tiếp giáp giữa nowrron này với nowrron khác hoặc với cơ quan trả lời.
      - Chức năng: dẫn truyền và cảm ứng xung thần kinh.
    - - Bộ phận thần kinh trung ương
        
        Gồm: Não bộ nằm trong hộp sọ và tuỷ sống nằm trong cột sống
      - Bộ phận thần kinh ngoại biên
        
        Gồm dây thần kinh và hạch thần kinh
    - - Hệ thần kinh vận động: liên quan đến hoạt động của các cơ vân (cơ xương) là hoạt động có ý thức.
      - Hệ thần kinh sinh dưỡng: điều hoà hoạt động của các cơ quan sinh dưỡng và cơ quan sinh sản, đó là những hoạt động không có ý thức.
  - - - Đại não
        
        rất phát triển che lấp cả não trung gian và não giữa. Bề mặt của đại não được phủ bằng lớp chất xám làm thành vỏ não.
        
        Vỏ não dày 2-3 mm, gồm 6 lớp chủ yếu là các tế bào hình tháp.
        
        Trên đại não có các rãnh chia đại não thành bán cầu não trái, bán cầu não phải và mỗi bán cầu chia thành các thuỳ: thuỳ đỉnh, thuỳ trái, thuỳ thái dương và thuỳ chẩm. Dưới vỏ não là chất trắng, trong đó chứa chất nền. Chất trắng là các đường thần kinh nối các vùng của vỏ não và với tuỷ sống.
      - Não trung gian
        
        nằm giữa trụ não và đại não, gồm có đồi thị và vùng dưới đồi. Đồi thị là trạm cuối cùng chuyển tiếp của tất cả các đường dẫn truyền cảm giác từ dưới đi lên não. Các nhân xám nằm ở vùng dưới đồi là trung ương điều khiển các quá trình trao đổu chất và điều hoà nhiệt.
      - Trụ não
        
        Chất trắng ở ngoài, chất xám ở bên trong. Chất trắng là các đường liên lạc dọc, nối tuỷ với các phần trên của não và bao quanh chất xám.
      - Tiểu não
        
        Chất xám ở ngoài tạo thành vỏ và các nhân, chất trắng nằm ở trong là các đường dẫn truyền, nối vỏ tiểu não và các nhân với các phần khác của hệ thần kinh.
  - - - Đảm bảo giấc ngủ hàng ngày hợp lý để khôi phục khả năng làm việc của hệ thần kinh sau thời gian làm việc căng thẳng
      - Giữ tâm hồn thanh thản, tránh suy nghĩ lo âu dai dẳng
      - Tự xây dựng thói quen làm việc và nghỉ ngơi hợp lý
      - Tránh sử dụng chất kích thích và ức chế đối với hệ thần kinh
- - - - Hô hấp là quá trình cung cấp O2 cho các tế bào của cơ thể và loại bỏ khí CO2 do các tế bào thải ra khỏi cơ thể.Quá trình hô hấp bao gồm sự thở,trao đổi khí ở phổi và trao đổi khí ở tế bào
      - Cơ quan hô hấp gồm 2 phần
        
        Đường dấn khí:xoang mũi,thanh quản,khí quản,phế quản và hai lá phổi
        
        Phổi:có 2 lá trong lồng ngực
      - Khoang mũi được lát lớp màng nhầy,có lớp thượng bì ở trên,dưới lớp màng nhầy là lớ mao mạch.Phía trước có nhiều lông mũi,phía sau có lông thịt.Về chức năng:vùng trên có nhiều tế bào thụ cảm khứu giác,vùng dưới có hô hấp có nhiều tế bào tiết dịch nhầy để làm ẩm không khí hít vào
      - Thanh quản là bộ phận của đường hô hấp,có liên quan đến chức năng phát âm.Thanh quản gồm:sụn giáp,sụn nhẫn,sụn phễu,sụn thanh nhiệt,các sụn này nối với nhau bằng các cơ.Trong thanh quản có các dây âm thanh.Phát âm là do không khí thở ra vượt qua khe thanh môn làm rung động dây thanh âm.Độ căng của dây quy định độ rung của dây và tạo ra các âm cao hay âm thấp
      - Sụn nhẫn của thanh quản là khí quản dài 10-11cm,đường kính 2cm,nằm phía trước thực quản.Ống khí quản gồm 16-20 vòng sụn khuyết ở phía sau xếp chồng lên nhau và được nối bằng mô liên kết đàn hồi,làm cho khí quản không bị hẹp lại làm cản trở đường đi của không khí.Chỗ khuyết ở phía sau thực quản được nối với nhau bằng cơ trơn mềm,lót mặt trong không khí quản là lớp màng nhầy
      - Khí quản xuống đến ngang đốt sống ngực thứ IV-V,thì chia đôi thành phế quản trái và phải.Đến rốn phổi,phế quản phải chia ba nhánh vào ba thùy phổi;phế quản trái chia hai vào hai thùy phổi.Trong các thùy phổi phế quản lại chia nhỏ hơn vào các tiểu thủy phổi gọi là các tiểu phế quản.Các tiểu phế quản lại phân nhánh vào các phế nang.Phế nang là phận tận cùng của đường hô hấp
      - Trao đổi khí ở phổi là sự khuếch tán của O2 từ không khí rong phế nang vào máu và CO2 từ máu vào không khí phế nang.Trao đổi khí ở tế bào là sự khuếch tán của O2 từ máu vào tế bào và CO2 từ tế bào vào máu
    - - Bụi rắn từ các cơn lốc,công trường khai thác than,đá,quặng,...gây bệnh bụi phổi
      - Các khí thải công nghiệp,nông nghiệp,sinh hoạt:nitơ ôxit(NOx),lưu huỳnh ôxit(SOx),cacbon ôxit(COx)...gây viêm loát niêm mạc,cản trở trao đổi khí và có thể gây chết ở liều lượng cao
      - Các vi sinh vật trong không khí cũng gây bệnh về đường hô hấp,đặc biệt là vi trùng Côc gây bệnh lao phổi và là bệnh dễ lây lan qua đường hô hấp
      - Vận động quá mức cũng kéo theo làm suy giảm cử động của cơ quan hô hấp
      - =>Cần phải tạo dựng môi trường sống và nơi làm việc có bầu không khí trong sạch ít ôn nhiễm bằng trồng nhiều cây xanh,không xả rác bừa bãi,không hút thuốc lá,đeo khẩu trang...thương xuyên tập thể fục
  - - - Quá trình lọc và thải các chất cặn bã do hoạt động trao đổi của tế bào tạo ra,cùng một số chất đưa vào cơ thể quá liều lượng gây hại cho cơ thể,gọi là bài tiết
      - Sản phẩm bài tiết chủ yếu là CO2,nước tiểu và mồ hôi.Thận thải hơn 90% các sản phẩm bài tiết hòa tan trong máu,khoảng gần 10% còn lại do da đảm nhiệm
      - Mỗi một quả thận có tới 1 triệu đơn vị chức năng,mỗi đơn vị chứ năng có hai phần:nang Bao-man và quả cầu Mampighi
    - - Hoạt động lọc máu để tạo nước tiểu có thể kém hiệu quả,hoặc bị ngưng trệ do các nguyên nhân sau
        
        Cầu thận bị hư hại về cấu trúc do các vi khuẩn gay viêm loét ở các cơ quan khác sau đó gián tiếp gây viêm cầu thận,ống thận.Hoặc có thể bị ách tắc do các chất vô cơ:muối canxi,phôtphat,ôxalat,xistêin,...bị kết tinh thành sỏi thận
      - Vì vậy,ăn uống hợp lí,đi tiểu đúng lúc,thường xuyên giữ vệ sinh chung cho cơ thể và hệ bài tiết là việc làm cần thiết
  - - - Ống tiêu hóa
        
        Khoang miệng: Thức ăn ngấm nước bọt, tiêu hóa nhờ răng và enzim.
        
        Thực quản
        
        Dạ dày
        
        Có thành dạ dày được cấu tạo bởi ba lớp cơ trơn: cơ dọc, cơ vòng và cơ xiên.
        
        Trong dạ dày thức ăn tiêu hóa nhờ sự co bóp của dạ dày và định vị được tiết ra.
        
        Ruột: là đoạn dài nhất của ống tiêu hóa có 3 đoạn:
        
        Đoạn dài (tá tràng) dài gần 20cm.
        
        Đoạn tiếp là hổng tràng (ruột non) dài 2/5. Tại ruột non thức ăn tiếp tục được tiêu hóa đồng thời hấp thụ chất dinh dưỡng vào máu.
        
        Đoạn cuối là hồi tràng (ruột già) dài 3/5 ruột. Đoạn đầu có chức năng hấp thụ lại nước sau đó chất cạn bã co lại thành phân và thả ra ngoài.
      - Vệ sinh tiêu hóa
        
        Ăn uống hợp vệ sinh: ăn, chín, uống sôi, rau, củ, quả phải rửa sạch trước khi ăn; không ăn thức ăn thiu, thức ăn có ruồi nhặng đậu vào...
        
        Khẩu phần ăn lý.
        
        Ăn uống khoa học: ăn chậm nhai kỹ; ăn đúng giờ, đúng bữa; hợp khẩu vị; tạo bầu không khí vui vẻ, thoải mái khi ăn...
        
        Vệ sinh răng miệng đúng cách.
  - - - Huyết tương
        
        Gồm 90% nước, 10% là các chất dinh dưỡng.
        
        Là thành phần chính của máu (55-60%).
        
        Vai trò: tạo nên môi trường bên trong và đảm bảo sinh lí cơ thể: vận chuyện, cân bằng nước,...
      - Hồng cầu
      - Bạch cầu
      - Tiểu cầu: Chiếm khoảng 40-45%.
    - - Nhóm máu I, còn gọi là nhóm máu O. Những người thuộc nhóm máu này trên màng hồng cầu không có ngưng kết nguyên A và B, trong huyết tương có cả hai ngưng kết tố α và β.
      - Nhóm máu II, còn gọi là nhóm máu A. Trên màng hồng cầu chỉ có ngưng kết nguyên A, không có B, trong huyết tương chỉ có kết tố β, không có α.
      - Nhóm máu III, còn gọi là nhóm máu B. Trên màng hồng cầu chỉ có ngưng nguyên kết B, không có A, trong huyết tương chỉ có ngưng kết tố α, không có β.
      - Nhóm máu IV, còn gọi là nhóm máu AB. Những người thuộc nhóm máu này trên màng hồng cầu có cả ngưng kết nguyên A và B, trong huyết tương không có cả hai ngưng kết nguyên tố α và β.
    - - Nhóm I (O) truyền được cho tất cả các nhóm (chuyên cho).
      - Nhóm II chỉ truyền được cho nhóm II và nhóm máu IV.
      - Nhóm III chỉ truyền cho chính nó và nhóm IV.
      - Nhóm IV cho chính nó và nhận từ các nhóm I, II, III (chuyên nhận).
    - - Hạn chế tăng nhịp tim và huyết áp không mong muốn.
      - Không sử dụng các chất kích thích: rượu bia, thuốc lá, heroin,...
      - Băng bó kịp thời các vết thương không để cơ thể mất nhiều máu.
      - Khám bệnh định kì để phát hiện sớm và chữa trị kịp thời các khuyết tật liên quan hệ tim mạch...
      - Có đời sống tinh thần thoải mái, vui vẻ; tránh các cảm xúc âm tính.
      - Tiêm phòng các bệnh có hại cho tim mạch: cúm, thương hàn, bạch hầu.
      - Hạn chế ăn thức ăn có hại cho hệ tim mạch: mỡ động vật, thức ăn quá mặn...
      - Cần rèn luyện tim mạch thường xuyên, đều đặn bằng các hình thức thể dục thể thao, lao động, xoa bóp.
- - - - Triệu chứng.
        
        Biểu hiện của tư thế bình thường là cột sống có độ cong tự nhiên, hai xương bả vai cân xứng, bờ dưới không bị nhô ra, vai và ngực nở nang, đầu giữ thẳng, các cơ săn chắc, bụng thon, các cử động và chính xác.
        
        Tư thế sai lệch là thân hình có cơ thể biểu hiện: lệch vai, gù lưng, ưỡn bụng và vẹo lưng (vẹo cột sống).
      - Nguyên nhân.
        
        Do các em có thể phát triển yếu, mắc các bệnh như còi xương, lao, mắt và tai kém,...
        
        Ngoài ra còn do điều kiện sinh hoạt, học tập không phù hợp: các em phải ngồi lâu một chỗ, bàn ghế không có kích thước phù hợp.
        
        Hoặc do cha mẹ và cô giáo không kịp thời uốn nắn các tư thế sai lệch của các em khi nằm, ngồi, đi và đứng.
      - Rèn luyện các tư thế đúng cho các em.
        
        Cho các em tập thể dục đều đặn, chơi các trò chơi vận động toàn thân, tránh mang vác các vật nặng quá sức.
        
        Dạy cho trẻ ngồi đúng tư thế ngồi học, ngồi ăn, ngồi xem tivi.
    - - Triệu chứng.
        
        Trường hợp mắt bị cận thị, khi đọc, học sinh thường phải đưa sát mắt vào sách; khi viết, phải cúi gập người xuống bàn và đưa sát mắt vào vở.
        
        Khi ngối dưới, học sinh thường ghi sai với nội dung cô giáo ghi trên bảng.
      - Nguyên nhân.
        
        Cận thị thường là bệnh di truyền, nhưng nó dễ xuất hiện ở tuổi học sinh do thói quen đọc sách, để sách quá gần mắt không đúng quy cách, đọc sách thiếu ánh sáng,...
      - Phòng bệnh cận thị.
        
        Phải luôn giữ mắt sạch sẽ.
        
        Ăn những thức ăn chứa vitamin A, để tránh bệnh quáng gà và bệnh khô giác mạc.
        
        Cần đảm bảo đủ ánh sáng khi làm việc và học tập.
        
        Bố trí bàn học một cách phù hợp với lứa tuổi và tầm vóc của học sinh.
        
        Khi cận thị cần phải đi khám và tư vấn ở các cửa hàng kính thuốc để đeo kính cho phù hợp.
  - - - Triệu chứng.
        
        Biểu hiện: sốt thất thường, kéo dài và không rõ nguyên nhân; ho lâu ngày, có thể đau ngực; ăn kém, sút cân, tuần hoàn suy kiệt,...
        
        Nếu không chữa kịp thời thì có thể gây ra các bệnh lao sau sơ nhiễm: lao phổi, lao hạch, lao màng não, lao xương, khớp, lao cột sống,...
      - Nguyên nhân.
        
        Không được tiêm phòng vắc-xin phòng bệnh lao.
        
        Do các em mắc một số bệnh làm giảm đề kháng và cơ thể bị suy nhược.
        
        Điều kiện ăn ở, sinh hoạt ẩm thấp, không đủ chất dinh dưỡng.
      - Cách phòng bệnh.
        
        Thực hiện tiêm chủng BCG cho trẻ ngay trong tháng đầu mới sinh và cho những trẻ chưa nhiễm lao.
        
        Cần có chế độ dinh dưỡng hợp lí, luyện tập thể dục thường xuyên, nhất là sau khi các em bị ốm
        
        Cách li các bệnh nhân lao, kể cả các đồ dùng cá nhân.
    - - Triệu chứng.
        
        Triệu chứng của bệnh là sốt, đau khớp, đau cơ, nhất là cơ lưng.
        Cơ thể bị sốt từ 2-7 ngày, có xuất huyết ở da.
        
        Xuất huyết là những chấm hoặc mảng bầm tím ở niêm mạc, chảy máu chân răng, chảy máu mũi, nặng hơn là chảy máu đường tiêu hóa, đường tiết niệu và xuất huyết não.
        
        Và được chia thành 4 mức độ.
      - Nguyên nhân.
        
        Bệnh sốt xuất huyết do vi rút Dengue gây ra.
        
        Vi rút truyền bệnh từ người bệnh sang người lành qua muỗi vằn (Aedes aegypti).
      - Phòng bệnh.
        
        Diệt muỗi và bọ gậy bằng cách phát quang bụi rậm xung quanh nhà, khơi thông cống rãnh, thường xuyên thau bể và các dụng cụ chống nước.
        
        Dùng hương xua đuổi, nằm màn cả ban ngày khi đi ngủ.
        
        Thực hiện phun thuốc diệt muỗi định kì
    - - Triệu chứng.
        
        Bệnh nhân có cảm giác nóng mắt, cộm trong mi, sợ ánh sáng và chảy nước mắt nhưng thị lực vẫn bình thường.
      - Phòng bệnh.
        
        Cách li các em bị bệnh.
        
        Dùng riêng khăn mặt, rửa mặt bằng nước sạch và có chậu riêng để chuyên rửa mặt.
        
        Khi đi ra đường có bụi, cát và trời nắng cần có kính để bảo vệ mắt cho các em
      - Nguyên nhân.
        
        Bệnh thường lây lan thành dịch ở các trường học, khu dân cư.
        
        Bệnh do vi rút và vi khuẩn gây nên.
        
        Lây qua chất tiết của mắt và qua các đồ dùng chung như khăn mặt, chậu rửa mặt, qua ruồi nhặng dậu từ người bệnh sang người lành.
        
        Những yếu tố như bụi, cát, ánh sáng, sức nồng cũng làm cho bệnh dễ phát sinh.
    - - Triệu chứng.
        
        Vạch mi mắt thấy hột nhiều và chín mọng, có một vài sẹo hình hoa khế.
        
        Hột là phản ứng của kết mạc với vi rút khi vỡ ra, giải phóng vi rút ra ngoài... Đây là thời kì dễ lây nhất.
      - Phòng bệnh.
        
        Khăn mặt phải thường xuyên được giặt bằng xà phòng và phơi ra ánh sáng mặt trời.
        
        Bàn tay luôn sạch sẽ, không để móng tay dài, không được dùng tay dụi lên mắt.
        
        Thường xuyên dọn vệ sinh môi trường.
      - Nguyên nhân.
        
        Bệnh do vi rút mắt hội gây nên, gặp ở mọi người và mọi lứa tuổi.
        
        Bệnh lan truyền từ người này sang người khác qua khăn mặt hay bàn tay tiếp xúc.
        
        Bệnh có khi mắc suốt đời và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.
  - - - Do học sinh bị ngã dập mũi xuống đất, bàn ghế,... hoặc đinh, que cứng hay móng tay để cậy mũi, ngoáy mũi.
      - Chảy máu mũi còn do gặp trong một số bệnh toàn thân: sốt xuất huyết, viêm phổi.. hoặc một số bệnh về máu.
    - - Nếu máu chảy ít thì dùng hai ngón tay ép chặt vào hai cánh mũi, cho học sinh ngửa đầu ra phía sau (tốt nhất là cho nằm ngửa).
      - Nếu máu không ngừng chảy, thì dùng bông hoặc khăn sạch nhét chặt vào lỗ mũi trước.
      - Sau 10-15 phút, máu không chảy cô giáo phải đưa học sinh đến bệnh viện hoặc trạm xá gần nhất.
- - - - sự sống bao gồm các cấp độ cấu trúc khác nhau ,cơ thể sống bao gồm :phân tử -> tế bào ->mô -> cơ quan -> cơ thể
      - mô là tập hợp nhiều tế bào và các cấu trúc gian bào có tính thống nhất về cấu tạo ,để thực hiện chức năng xác định
      - có bốn loại mô
        
        Mô liên kết: có chức năng nâng đỡ, liên kết các cơ quan
        
        mô cơ: gồm có mô cơ vân, mô cơ trơn, mô cơ tim có chức năng co giãn
        
        biểu mô: có chức năng bảo vệ,hấp thụ và bài tiết
        
        Mô thần kinh: tạo nên hệ thần kinh có chức năng tiếp nhận kích thích ,xử lí thông tin và điều khiển hoạt động các cơ quan để trả lời các kích thích của môi trường
      - mô là nguyên liệu để xây dựng nên các cơ quan của cơ thể người
    - - cơ thể người gồm có 4 phần :đầu ,cổ ,mình và chân tay
      - đầu chứa não bộ và các giác quan :mắt là cơ quan thị giác có chức năng thu nhận các kích thích ánh sáng ,tai là cơ quan thính giác có chức năng thu nhận âm thanh ,mũi là cơ quan khứu giác nhận biết các mùi từ môi trường xung quanh . trong miệng có lưỡi là cơ quan vị giác thu nhận vị của thức ăn hòa tan trong nước bọt ,...
      - chân làm giá đỡ và giúp cơ thể người có dáng đi thẳng,tay có cấu tạo phù hợp với khả năng chế tạo và sử dụng công cụ lao động
      - toàn bộ cơ thể người được bao bọc 1 lớp da với 2 lớp là lớp biểu bì mỏng có tầng sừng ở bên ngoài và lớp bì bên trong chứa các vi thể xúc giác và mạch máu
  - - - cơ thể người có hai loại cơ chính là cơ vân và cơ trơn .tất cả có khoảng 600 cơ tạo thành hệ cơ, tùy vị trí và chức năng khác nhau mà cơ có hình dạng khác nhau
      - cơ vân chiếm số lượng nhiều nhất trong cấu tạo cơ thể ,đó là các bắp cơ,mỗi bắp cơ tận cùng có 2 đầu cơ bám chắc vào xương . trong bắp cơ có các tổ chức liên kết bao bọc các bó cơ.Mỗi bó cơ lại bao bọc nhiều sợi cơ hay là các tế bào cơ có đường kính từ 10-100jm và chiều dài có thể tới 30cm tổ chức mạch máu và dây thần kinh xen lẫn với các sợi cơ
      - cơ trơn là những tế bào có chiều dài từ 0,02-0,5mm, đường kính 5-10jm nhân hình gậy và trong bào tương có tơ cơ . có rất nhiều sợi cơ trơn khác nhau như bó cơ ở lông chân , đám mỏng tròn ở thành mạch máu , phế quản, liệu đạo ,các ống tuyến ,.. Cơ trơn co chậm hơn cơ vân tới hàng trăm lần vì vậy đối với kích thích cơ học ,cơ trơn chỉ trả lời khi có tác động đột ngột . đa số cơ trơn chịu tác dụng của hoocmon và các chất hóa học :histamin gây co cơ phế quản ,cơ ruột và giãn mạch ,atropin gây giãn đồng tử,...
    - - cơ bám vào xương ,sự hoạt động của cơ quy định sự hoạt động của xương,cho nên để cơ và xương phát triển cân đối phải chú ý rèn luyện thể dục thể thao thường xuyên và lao động vừa sức . khi mang vác các vật nặng và khi ngồi học chúng ta cần chú ý tránh cong vẹo cột sống
    - - xương đầu gồm có 2 phần sọ não và sọ mặt
      - xương thân :gồm cột sống ,xương sườn và hệ thống dây chằng
      - xương chi gồm xương chi trên và xương chi dưới có cấu tạo tương đồng với nhau .Dựa vào đặc điểm hình thái của xương,có thể chia thành :xương dài,xương ngắn,và xương dẹt
        
        xương ngắn:xương cồ tay,cổ chân ,đốt sống,...
        
        xương dẹt:có hình bản dẹt,xương bả vai,xương cánh chậu,xương sọ,...
        
        xương dài :xương cánh tay,cẳng tay,xương đùi,ống chân,có hình ống,giữa chứa tủy đỏ ở trẻ em và chứa mỡ vàng ở người lớn