Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

CON NGƯỜI VÀ SỨC KHỎE - Coggle Diagram

- - - - Cơ trơn
        
        Tập hợp các cơ trơn thường bao xung quanh các cơ quan rỗng hay các ống dẫn trong cơ thể bao gồm dạ dày, ruột, bàng quang, dạ con hay tử cung, mạch máu, các đường dẫn khí trong phổi, trên khắp các cơ quan và trong các bó nhỏ của các tế bào có liên quan tới lông/tóc trên da và con ngươi của mắt.
        
        Quá trình co giãn của các cơ trơn bao quanh các cơ quan rỗng có thể điều chỉnh các luồng chảy bên trong các cơ quan rỗng bằng cách thay đổi đường kính của các cơ quan rỗng đó. Quá trình co giãn của các cơ trơn được điều khiển bằng hệ thống thần kinh tự chủ, các hócmôn (hormone), các paracrine và các tín hiệu hóa học lân cận khác. Tuy nhiên, một vài cơ trơn co giãn ngay cả khi vẫn không có một tín hiệu nào xuất hiện tại những vùng lân cận xung quanh nó.
        
        Phân loại
        
        Cơ trơn nhiều đơn vị: gồm nhiều sợi cơ trơn riêng rẽ, mỗi sợi hoạt động hoàn toàn độc lập, được điều khiển bởi một kết cuối của thần kinh đơn độc.
        
        Cơ trơn một đơn vị: có nghĩa là toàn bộ khối lượng hàng trăm đến hàng triệu sợi cơ cùng co đồng thời như một đơn vị duy nhất. Các sợi cơ thường tập trung lại thành từng lớp hoặc từng bó, màng của chúng dính vào nhau ở nhiều điểm, do đó lực sinh ra trong một sợi cơ có thể truyền sang sợi bên cạnh.
      - cơ tim
        
        là cơ của tim
        
        Quá trình co giãn của cơ tim thực hiện đẩy máu đi qua hệ tuần hoàn trong cơ thể, cơ tim hoạt động không ngừng nghỉ cho đến khi chết. Tương tự như cơ trơn, cơ tim được điều khiển bởi hệ thống thần kinh tự động (autonomic nervous system) và các hócmôn (hormone) và một phần của nó có thể co giãn tự nhiên.
      - Cơ xương
        
        Cơ xương (còn gọi là cơ vân) là một trong ba loại cơ có trong cơ thể con người, được gắn với cấu trúc xương và khi nó co giãn thì nó sẽ tạo ra các đáp ứng tương ứng cho việc chuyển động của xương.
        
        Cơ xương gồm nhiều bó sợi cơ xếp song song dọc theo chiều dài của cơ. Mỗi sợi cơ có một tế bào rất dài (từ 10 đến 40 mm), đường kính từ 10 đến 80 micromet, có nhiều nhân, được bao bọc bởi màng sợi cơ (sarcolemma). Cơ tương chứa nhiều tơ cơ và các bào quan khác. Mỗi sợi cơ được điều khiển bởi một đầu cuối dây thần kinh duy nhất nằm ở giữa sợi cơ.
    - - Cơ và xương phát triển cân đối
        
        Có chế độ ăn dinh dưỡng hợp lí điều độ đủ chât
        
        có thể tắm nắng vào sáng sớm
        
        lao động vừa sức thường xuyên luyện tập thể dục thể thao
      - Tránh cong vẹo cột sống
        
        lao động, mang vác vừa sức
        
        học tập ngồi đúng tư thế không nghiêng vẹo gù lưng
    - - Chức năng
        
        một cái khung làm chỗ bám giữ cho các cơ
        
        nâng đỡ cho các cơ quan nội tạng
        
        bảo vệ các cơ quan như tim, phổi, não
        
        Đảm bảo cho các hoạt động tinh tế của con người
      - Cấu tạo
        
        Xương thân
        
        xương ức
        
        Xương ức hoặc xương lồng ngực là một ống xương dẹt và dài, có hình dạng giống như chiếc cà vạt nằm ở giữa ngực. Nó nối với xương sườn qua sụn, tạo nên mặt trước của lồng ngực, qua đó bảo vệ tim, phổi và mạch máu khỏi các thương tích lớn. Đây là một trong những xương dẹt dài và to nhất trong cơ thể.
        
        Cấu tạo
        
        Xương ức là một ống xương dẹt và dài, tạo thành phần giữa phía trước ngực. Phần trên cùng của xương ức hỗ trợ xương đòn, đồng thời xương ức kết hợp với sụn sườn trong bảy cặp xương sườn đầu tiên. Ngoài ra mặt trong của xương ức còn là sự gắn kết của các dây chằng xương ức.
        
        Cán ức: Cán xương ức là phần rộng và dày nhất của xương ức, có hõm khớp để khớp với xương đòn, sụn sườn 1 và một phần sụn sườn 2. Các sụn sườn khác khớp với thân xương ức.
        
        Thân ức: Thân xương ức hai bên có diện khớp để khớp với các sụn sườn.
        
        Mũi ức: là phần cuối của xương ức, dẹt, mảnh, nhọn, thường cấu tạo bằng sụn.
        
        xương sườn
        
        là những xương dài cong tạo thành lồng
        
        Chúng có nhiệm vụ bảo vệ tim, phổi và các cơ quan khác.
        
        xương cột sống
        
        Cột sống hình chữ S, có hai khúc uốn lồi về phía trước là cổ và thắt lung ; hai khúc uốn về phía sau là ngực và xương cùng, gồm 33-34 đốt xếp chồng lên nhau và cách nhau bằng đĩa sụn gian đốt sống
        
        Cột sống chia thành 5 đoạn
        
        Đốt sống cổ: 7 đốt
        
        Đốt sống ngực: 12 đôt
        
        Đốt sống thắt lưng: 5 đốt
        
        Đốt sống cùng: 5 đốt
        
        Đốt sống cụt: 4-5 đốt
        
        Đoạn đốt sống ngực, 12 đôi xương sườn và xương ức cùng với hệ thống dây chằng tạo nên lồng ngực
        
        Xương chi
        
        Xương chi trên: Xương đòn, xương vai, xương cánh tay, xương cẳng tay, xương quay, xương trụ, xương cổ tay, khớp vai
        
        Xương chi dưới:
        Xương chậu, xương đùi, xương bánh chè, xương chày, xương mác, xương bàn chân, khớp hông
        
        Xương đầu
        
        khối xương sọ
        
        Sọ não nằm ở trên,giống hình trứng gồm 8 xương,
        
        2 xương đối xứng là xương đỉnh và xương thái dương
        
        4 xương lẻ là xương chẩm, xương trán, xương bướm và xương sàng
        
        xương mặt
        
        Sọ mặt nằm dưới sọ não, là cửa vào của các cơ quan tiêu hóa, hô hấp, là bộ phận bảo vệ các cơ quan tai, mắt, mũi, miệng.
        
        Sọ mặt gồm 15 xương
        
        3 xương lẻ là 3 xương lá mía, xương hàm dưới và xương móng
        
        6 đôi xương chẵn là xương hàm trên, xương gò má, xương lệ, xương mũi, xương khẩu cái, xương xoãn dưới
        
        Bốn chỗ công cùng với xương ức xương sườn => lồng ngực
      - Bộ xương người bao gồm tất cả các xương riêng lẻ hoặc nối liền với nhau được hỗ trợ và bổ sung bởi dây chằng, sụn, gân và cơ.Bộ xương người thường chiếm 12 đến 20% tổng khối lượng cơ thể người với giá trị trung bình là 15%
  - - - Quá trình lọc và thải các chất cạn bã do hoạt động trao đổi của tế bào tạo ra, cùng một số chất đưa vào cơ thể quá liều lượng gây hại cho cơ thể, gọi là bài tiết
      - Sản phẩm bài tiết chủ yếu là CO2, nước tiểu và mồ hôi
      - Thận thải hơn 90% các sản phẩm bài tiết hòa tan trong máu (trừ CO2), khoảng 10% còn lại do da đảm nhiệm
      - ống thận nối với nang Bao-man
        
        quai hân-le xuống
        
        quai hân le lên
        
        ống lượn xa
        
        ống lượn gần
        
        Quá trình lọc nước tiểu ở giai đoạn đầu và hấp thụ lại các chất để tạo thành nước tiểu chính được thực hiện ở ống thận
      - Sản phẩm bài tiết chuyển vào ống góp, đổ vào bể thận rồi theo ống dẫn niệu xuống bóng đái và cuối cùng ra ngoài qua ống đái
    - - Ăn uống hợp lí, đi tiểu đúng lúc, thường xuyên giữ vệ sinh chung cho cơ thể
  - - - ống tiêu hóa
        
        Khoang miệng
        
        phần đầu tiên của hệ tiêu hóa
        
        chức năng:
        nhận thức ăn và bắt đầu tiêu hóa bằng cách nghiền nát cơ học thức ăn thành kích thước nhỏ hơn và trộn với nước bọt
        
        thực quản
        
        Thực quản là một cơ quan trong hệ tiêu hóa, gồm một ống cơ đưa thức ăn từ yết hầu vào dạ dày.
        
        Chức năng của thực quản là đưa thức ăn từ họng xuống dạ dày
        
        dạ dày
        
        Dạ dày là một tạng trong phúc mạc, nằm ở tầng trên mạc treo kết tràng, ở vùng thượng vị và ô dưới hoành trái. Phía trên của dạ dày nối với thực quản qua lỗ tâm vị, phía dưới nối với phần đầu của ruột non qua lỗ môn vị.
        
        Chức năng: Nghiền cơ học thức ăn, thấm dịch vị
        Phân hủy thức ăn nhờ hệ enzyme tiêu hóa trong dịch vị
        
        ruột
        
        Chức năng
        
        Chức năng của ruột non là tiêu hóa và hấp thu thức ăn ruột già là hấp thu nước và khoáng chất còn lại sau khi một phần đã được hấp thu bởi ruột non đồng thời tích trữ phân cho đến khi được tống ra ngoài .
        
        cấu tạo
        
        Lớp ngoài cùng của ruột có nhiệm vụ bảo vệ các thành phần bên trong ruột và tiết ra chất dịch để hạn chế ma sát khi ruột co bóp trong ổ bụng, chính nhờ phần dịch này mà ruột dù có chiều dài 7m nhưng vẫn nằm gọn và không bị tổn thương khi ở trong ổ bụng.
        
        Lớp cơ có nhiệm vụ co bóp giúp nhào trộn, nghiền nhỏ và di chuyển thức ăn bên trong lòng ruột.
        
        Lớp mạch máu và thần kinh có nhiệm vụ nuôi dưỡng ruột và vận chuyển các chất được ruột hấp thu đi nuôi cơ thể
        
        Lớp trong cùng là lớp niêm mạc ruột có chứa các nhung mao giống như các sợi tơ nhỏ và các tuyến nhỏ. Các nhung mao này có nhiệm vụ tiết ra các chất để cắt nhỏ thức ăn và thu thập các chất dinh dưỡng từ thức ăn, trong khi các tuyến nhỏ có nhiệm vụ bài tiết ra 1.8l dịch tiêu hóa để hòa trộn thức ăn
        
        thực tràng
        
        Cấu tạo
        
        Lớp niêm mạc
        
        Lớp dưới niêm mạc
        
        Lớp cơ: gồm lớp cơ vòng trong và lớp cơ dọc bên ngoài
        
        Lớp dưới thanh mạc
        
        Lớp thanh mạc
        
        chức năng
        
        giữ chất thải và tham gia vào quá trình đào thải chất thải ra khỏi cơ thể.
        
        hậu môn
        
        Cấu tạo
        
        Ống hậu môn
        
        Van hậu môn
        
        Hang hậu môn
        
        Đầu vú hậu môn
        
        Chức năng
        
        thải phân ra ngoài cơ thể
      - tuyến tiêu hóa
        
        tuyến nước bọt
        
        Cấu tạo
        
        tuyến mang tai
        
        tuyến dưới lưỡi
        
        tuyến dưới hàm
        
        Chức năng
        
        Vai trò nội tiết: mới được phát hiện ở tuyến nước bọt. Nó đảm bảo sự tăng sản những tổ chức trung mô như sụn, xương răng, sợi chun, hệ thống lưới nội mô, tổ chức liên kết và tạo máu. Hormon tuyến nước bọt là parolin
        
        Vai trò tiêu hóa: nước bọt làm ướt và tan thức ăn, củng cố vị giác, thủy phân tinh bột
        
        Vai trò bảo vệ: cuốn trôi vi khuẩn, tạo pH kiềm, hỗ trợ tái khoáng men răng, và có các chất diệt khuẩn, kháng thể
        
        Vai trò bài tiết: những chất ngoại lai đưa vào cơ thể có thể nhanh chóng tìm thấy ở nước bọt
        
        tuyến dạ dày
        
        là một bộ phận trong hệ tiêu hoá
        
        Dạ dày là nơi chứa, nghiền nát, nhào trộn thức ăn với dịch vị. Dạ dày cũng hấp thu chất dinh dưỡng
        
        tuyến mật
        
        Túi mật là một túi nhỏ hình quả lê, màu xanh, nằm ở vị trí mặt dưới của thùy gan phải, khu vực hạ sườn phải, dài khoảng từ 6 - 8cm và rộng nhất là 3cm khi căng đầy
        
        Chức năng của túi mật là lưu trữ và cô đặc dịch mật được sản xuất từ gan. Đồng thời, khi cơ thể tiêu hóa chất béo, túi mật sẽ đảm nhiệm vai trò tống đẩy và điều tiết lượng dịch mật vào ống mật chủ qua tá tràng để xuống ruột non
        
        tuyến tụy
        
        gồm đầu tụy, đuôi tụy và thân tụy
        
        sản xuất các men tiêu hóa có khả năng tiêu hóa gần như tất cả các thành phần thức ăn.
    - - ăn uống hợp lý sạch sẽ ăn chín uống sôi
      - vệ sinh răng miệng sau khi ăn
      - uống nước mỗi buổi sáng thức dạy
      - nghỉ ngơi thoải mái sau khi ăn
  - - - Đường dẫn khi
        
        xoang mũi
        
        Xoang mũi là một trong những cơ quan rất dễ bị tổn thương do sự xâm nhập của vi khuẩn, virus
        
        gồm xoang trán, xoang sàng, xoang bướm
        
        Chức năng:
        
        Làm ẩm, làm ấm không khí khi đi qua mũi.
        
        Có tác dụng cổng hưởng âm thanh
        
        Làm cho khối xương sọ mặt giảm bớt trọng lượng
        
        thanh quản
        
        cấu tạo: các sụn nối với nhau bằng các khớp, các màng, các dây chằng và các cơ
        
        Thanh quản là bộ phận hô hấp có liên quan đến chức năng phát âm
        
        Chức năng: tạo âm thanh và bảo vệ khỏi quá trình hít phải thức ăn.
        
        khí quản
        
        Khí quản là một ống dẫn khí hình lăng trụ, nối tiếp từ dưới thanh quản ngang mức đốt sống cổ 6, với hệ phế quản của phổi . Ở đoạn cuối nó phân chia làm 2 đoạn nối với 2 phế quản chính: phải và trái, ở ngang mức đốt sống ngực 4 hoặc 5.
        
        Chức năng: Dẫn khí, điều hòa lượng không khí đi vào phổi, làm tăng khả năng trao đổi khí ở phổi
        
        phế quản
        
        Phế quản là một phần của hệ hô hấp, có nhiệm vụ dẫn khí vào phổi. Nó được chia thành phế quản chính phải và phế quản chính trái, bắt đầu từ nơi phân chia của khí quản đến rốn phổi, ở ngang mức đốt sống ngực 4, 5; Hai phế quản tạo với nhau một góc 70độ.
        
        Chức năng: Dẫn khí vào phổi
        
        hai lá phổi
        
        vai trò: trao đổi các khí - đem ôxy từ không khí vào tĩnh mạch phổi, và điôxít cacbon từ động mạch phổi ra ngoài.
        
        Hai lá phổi của người có khoảng 700 triệu phế nang, với tổng S 140 m vuông
    - - Trồng nhiều cây xanh trên đường phố, công sở, trường học. bệnh viện và nơi ở.– Điều hoà thành phần không khí (chủ yếu là tỉ lệ O2 và CO2) theo hướng có lợi cho hô hấp.
      - – Hạn chế việc sử dụng các thiết bị thải ra các khí độc hại.
        – Không hút thuốc lá.
      - – Xây dựng nơi làm việc và nơi ở có đủ nắng, gió, tránh ẩm thấp.
      - – Thường xuyên dọn vệ sinh.
      - – Không khạc nhổ bừa bãi.
      - – Nên đeo kháu trang khi đi ngoài đường phố và khi dọn vệ sinh.
  - - - Máu là một tổ chức di động được tạo thành từ thành phần hữu hình là các tế bào (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu) và huyết tương
      - Máu chiếm 7% trọng lượng cơ thể, với tỷ trọng trung bình khoảng 1060 kg/m3, gần giống với tỷ trọng nước nguyên chất (1000 kg/m3).
    - - Nhóm máu I (O): trên màng hồng cầu không có ngưng kết nguyên A,B; trong huyết tương có cả ngưng kết tố α và β
      - Nhóm máu II(A): trên màng hồng cầu chỉ có ngưng kết nguyên A không có B, trong huyết tương chỉ có ngưng kết tố β , không có α.
      - Nhóm máu III(B): trên màng hồng cầu chỉ có ngưng kết nguyên B không có A, trong huyết tương chỉ có ngưng kết tố α, không có β
      - Nhóm máu IV(AB): trên hồng cầu cps cả ngưng kết nguyên AB, trong huyết tương không có ngưng kết tố α và β
    - - Hô hấp: Huyết sắc tố lấy oxi từ phổi đem cung cấp cho tế bào và vận chuyển khí CO2 từ tế bào ra phổi để thải ra ngoài.
      - Vận chuyển: Máu vận chuyển các chất dinh dưỡng: Axít amin, axit béo, glucose từ những mao ruột non đến các tế bào và các tổ chức trong cơ thể.Máu đem cặn bã của quá trình chuyển hóa đến các cơ quan bài tiết.
      - Điều hòa hoạt động của cơ thể: Máu chứa các hormon do các tuyến nội tiết tiết ra có tác dụng điều hòa trao đổi chất và các hoạt động khác.
      - Điều hòa thân nhiệt: Máu chứa nhiều nước có tỷ lệ nhiệt cao, có tác dụng điều hòa nhiệt ở các cơ quan trong cơ thể.
      - Bảo vệ cơ thể: Trong máu có nhiều loại bạch cầu có khả năng thực bào, tiêu diệt vi khuẩn. Máu chứa kháng thể và kháng độc tố có tác dụng bảo vệ cơ thể.
    - - Khắc phục và hạn chế các nguyên nhân làm tăng nhịp tim và huyết áp không mong muốn
        
        Cần khắc phục và hạn chế các nguyên nhân làm tăng nhịp tim và huyết áp không mong muốn, tiêm phòng các bệnh có hại cho tim mạch, hạn chế các thức ăn có hại cho tim mạch.
        
        Không sử dụng các chất kích thích có hại như thuốc lá, hêroin, rượu,...
        
        Cần kiểm tra sức khoẻ định kỳ hàng năm để nếu phát hiện khuyết tật liên quan đến tim mạch sẽ được chữa trị kịp thời hay có chế độ hoạt dộng và sinh hoạt phù hợp theo lời khuyên của bác sĩ.
        
        Khi bị sốc hoặc stress cần điều chỉnh cơ thể kịp theo lời khuyên của bác sĩ
      - Cần tiêm phòng các bệnh có hại cho tim mạch như thương hàn, bạch hấu, ... và điều trị kịp thời các chứng bệnh khác như cúm, thấp khớp...
      - Hạn chế ăn các thức ãn có hại cho tim mạch như mỡ động vật...
      - Cần rèn luyện tim mạch thường xuyên đều đặn lao động vừa sức, xoa bóp chân tay
  - - - Bộ phận trung ương gồm có: não nằm trong hộp sọ, gồm đại não (có rãnh chia thành hai bán cầu đại não), gian não, tiểu não và trụ não; tủy sống nằm trong ống xương sống. Phía ngoài tủy sống và bộ não có chung một màng bọc được gọi là màng não - tủy.
        
        Màng não - tủy gồm 3 lớp: màng cứng, màng nhện và màng mềm.
        
        Màng cứng là một màng dày và dai, nằm ở ngoài cùng, có nhiệm vụ bảo vệ não, tủy sống; ở bộ não, màng cứng nằm sát với khối xương sọ, còn ở tủy sống nó nằm cách ống xương sống bởi một lớp mỡ mỏng.
        
        Màng nhện là một màng liên kết nằm ở phía trong màng cứng, sát màng nuôi. Màng này có những khoang chứa một chất dịch trong suốt gọi là dịch não - tủy; nhờ dịch não - tủy mà bộ não và tủy sống được bảo vệ khỏi những chấn thương mạnh gây hại.
        
        Màng mềm cũng là một màng liên kết nhưng rất mỏng, bên trong có nhiều mạch máu đến nuôi mô thần kinh.
        
        Trong bộ não và tủy sống người ta phân biệt 2 thành phần cấu tạo chung của chúng là: chất xám và chất trắng.
        
        Chất xám do thân và các sợi nhánh có màu nâu xám đặc trưng của các nơ-ron tạo nên. Ở bộ não, chất xám làm thành lớp vỏ não bao phía ngoài, còn ở tủy sống làm thành một dải liên tục ở phía trong, hoặc thành từng vùng rải rác (các nhân não) trong trụ não, đều là những trung khu thần kinh quan trọng.
        
        Chất trắng do sợi trục của những nơ-ron có bao mi-ê-lin tạo nên, làm thành những đường thần kinh nối các miền của vỏ não với nhau và với các trung khu thần kinh ở các phần khác của thân não và tủy sống. Những sợi trục đi từ trong chất trắng ra khỏi bộ phận trung ương làm thành 43 dây thần kinh não - tủy.
      - Bộ phận ngoại biên
        
        Các dây thần kinh não - tủy: gồm 12 đôi dây thần kinh não
        
        Dây thần kinh số 1 – khứu giác
        
        Dây thần kinh số 1 là các sợi dây bắt nguồn từ niêm mạc mũi, chui qua lỗ sáng xương bướm vào hành khứu và đi vào não. Chúng nhận nhiệm vụ về các mùi khi ngửi.
        
        Tình trạng rối loạn về việc ngửi mùi vị có thể do khối thịt thừa (polyp mũi), viêm niêm mạc mũi. Hiện tượng mất hẳn cảm giác ngửi có thể là do dây thần kinh này bị khối u chèn ép hoặc đứt do chấn thương.
        
        Dây thần kinh số 2 – thị giác
        
        Dây thần kinh số 2 xuất phát từ nguồn từ tế bào võng mạc, tập trung thành dây thần kinh thị giác, chui vào 2 lỗ thị giác vào trong sọ, điểm tận cùng là trung tâm thị giác ở vỏ não.
        
        Nếu dây thần kinh 2 ngày bị teo sẽ khiến bệnh nhân nhìn đồ vật như một ống nứa,bên cạnh đó nếu khối u đè vào dây thần kinh thị giác này sẽ chỉ nhìn được bằng một bên mắt.
        
        Dây thần kinh số 3 – vận nhãn chung
        
        Dây thần kinh số 3 xuất phát từ trung não (cuống đại não), chạy ra phía trước và chạy vào ổ mắt. Nhiệm vụ của dây thần kinh số 3 là vận động 1 số cơ mặt đưa nhãn cầu vào trong và lên xuống.
        
        Khi dây thần kinh số 3 bị tổn thương sẽ gây tình trạng mắt lác ra ngoài, nguyên nhân gây tổn thương là do hiện tượng chảy máu cuống não, viêm màng não, viêm tắc tĩnh mạch xoang hang hoặc chấn thương nền sọ.
        
        Dây thần kinh số 4 – cảm động
        
        Dây thần kinh số 4 bắt nguồn từ cuống đại não (trung não), chạy vào trong ổ mắt, chi phối cơ chéo to, vận động đưa mắt xuống dưới, ra ngoài.
        
        Khi dây thần kinh số 4 bị tổn thương, mắt sẽ không đưa được xuống thấp, nguyên nhân gây tổn thương cũng tương tự dây thần kinh số 3.
        
        Dây thần kinh số 5 – tam thoa
        
        Dây thần kinh số 5 xuất phát từ cầu não và chia thành 3 nhánh gồm nhánh hàm trên, hàm dưới và nhánh mắt.
        
        Nhánh hàm trên và nhánh mắt có nhiệm vụ nhận cảm giác vùng hốc mũi, hốc mắt, trán, da trên mí, da dầu, phần trên đầu, cùng các tuyến hạnh nhân.
        
        Nhánh hàm dưới đảm nhận cảm giác ⅔ trước lưỡi, tuyến nước bọt, răng hàm dưới.
        
        Dây thần kinh số 5 bị tổn thương gây mất cảm giác phần dây phân nhánh, khiến người bệnh bị đau đầu, cắn không chặt, hàm dưới vận động kém. Nguyên nhân do viêm đa dây thần kinh, tổn thương nền sọ hoặc bệnh Zona thần kinh.
        
        Dây thần kinh số 6 – vận nhãn ngoài
        
        Dây thần kinh số 6 xuất phát từ rãnh hành – cầu ra trước, đi vào trong ổ mắt, phân nhánh vào cơ thẳng, đưa nhãn cầu liếc ra ngoài.
        
        Dây thần kinh số 6 tổn thương khiến mắt người bệnh bị lác vào bên trong.
        
        Dây thần kinh số 7
        
        Dây thần kinh số 7 hay còn gọi là dây thần kinh mặt, xuất phát từ rãnh hành cầu, đi qua lỗ ức – chũm, xương đá và bám vào cơ ở mặt.
        
        Dây thần kinh số 7 nhận nhiệm vụ nhận cảm giác cho tuyến nước mắt, nước bọt.guyên nhân gây liệt dây thần kinh số 7 là do tai biến mạch máu não (nhũn não), chảy máu não, úng não kèm liệt nửa thân, viêm màng não, bệnh xương đá, viêm tai giữa, viêm đa dây thần kinh, Zona thần kinh, liệt do lạnh,…
        
        Dây thần kinh số 8 – thính giác
        
        Dây thần kinh số 8 gồm 2 nhóm sợi là phần tiền đình có nhiệm vụ giữ thăng bằng, giữ vững tư thế và phần ốc tai phụ trách nghe.
        
        Dây thần kinh số 8 bị tổn thương có thể gây hội chứng tiền đình (ù tai, chóng mặt) và ảnh hưởng tới khả năng nghe. Nguyên nhân thường do chấn thương sọ não, cao huyết áp, suy thận mãn tính, viêm màng não,…
        
        Dây thần kinh số 9 – thiệt hầu
        
        Dây thần kinh số 9 xuất phát từ rãnh phía bên hành não, đi vào trong khoang hầu.
        
        Nó có nhiệm vụ vận động cơ vùng hầu. Dây thần kinh số 9 không bị liệt riêng.
        
        Dây thần kinh số 10 – phế vị
        
        là dây thần kinh giao cảm lớn nhất cơ thể, nó có nhiệm vụ chi phối cảm giác, vận động của các phủ tạng ở ổ bụng và ngực (phổi, tim, hệ tiêu hóa, hệ tiết niệu và sinh dục).
        
        Khi dây thần kinh số 10 tổn thương người bệnh thường rất hay bị nghẹn thức ăn đặc, sặc thức ăn lỏng, liệt dây quặt ngược lại giọng nói sẽ bị khàn. Nguyên nhân tổn thương do bệnh nhân đã thực hiện các cuộc phẫu thuật vùng ngực, cổ hoặc do khối u trung thất chèn ép.
        
        Dây thần kinh số 11 – gai sống
        
        Dây thần kinh số 11 đi từ phía rãnh bên trong của hành não, chui qua hộp sọ và đi xuống phân nhánh, giúp vận động cơ thanh quản, cơ thang và cơ ức đòn chũm.
        
        Dây thần kinh số 11 bị liệt là do tổn thương hành tủy.
        
        Dây thần kinh số 12 – dưới lưỡi (hạ thiệt)
        
        Dây thần kinh số 12 xuất phát từ rãnh trước hành vào và chui qua nền sọ đi vào vùng hàm hầu giúp chi phối vận động cơ lưỡi.
        
        Khi dây thần kinh số 12 bị liệt, lưỡi sẽ bị đẩy sang 1 bên khi thè lưỡi, nguyên nhân do vỡ xương nền sọ hoặc viêm màng não.
        
        Các hạch thần kinh là những khối nơ-ron nằm ngoài phần thần kinh trung ương. Tất cả các hạch thần kinh đều thuộc phần thần kinh ngoại biên của hệ thần kinh sinh dưỡng. Trong số hạch này có 2 chuỗi hạch nằm hai bên cột sống và một hạch lớn nằm trong khoang bụng (gọi là hạch mặt trời).
    - - Đảm bảo giấc ngủ hàng ngày hợp lí để khôi phục khả năng làm việc của hệ thần kinh sau thời gian làm việc căng thẳng trong ngày
      - Giữ cho tâm hồn được thanh thản
      - Tự xây dựng cho mình một thói quen làm việc và nghỉ ngơi hợp lý
      - Tránh sử dụng các chất kích thích và ức chế với hệ thần kinh
  - - - Bảo vệ hệ miễn dịch
      - Cân bằng thể dịch trong cơ thể
      - Hấp thu chất béo từ đường tiêu hoá
- - - - Ở người bình thường,cột sống có độ cong tự nhiên,2xương bả vai cân xứng, bờ dướu không bị nhii, 2 chân thẳng và vòm chân bình thường
      - Người có tư thế đẹp có thân hình cân đối, vai và ngực nở, đầu giữ thẳng, các cơ săn chắc, bụng thon, cử động gọn nhẹ, chính xác
      - Tư thế dai là thân hình có biểu hiện: lệch vai,gù lưng,ưỡn bụng,vẹo lưng. Gây ảnh hưởng xấu cho sự phát triển hệ vận động và hoạt động của cơ quan khác
        
        Nguyên nhân do thể lực yếu,mắc bệnh như còi xương,tai kém,...do điều kiện học tập, sinh hoạt không phù hợp hoặc do không kịp thời uốn nắn tư thế sai lệch
        
        Rèn luyện tư thế đúng cho các em
        
        Tập thể dục đều đặn,chơi các trò vận động,tránh mang vác vật nặng
        
        Dạy trẻ ngồi đúng tư thế.Muốn ngồi đúng thì mặt ghế phải sâu bằng 2/3 đùi,rộng phải hơn chiều rộng xương chậu khoảng 10cm. Cao của mặt ghế so với sàn phải bằng chiều dài cẳng chân.Chiều cao của mặt bàn so với mặt ghế phải đảm bảo ngồi thoải mái.
    - - Mắt bình thường có võng mạc nằm cách thuỷ tinh thể 1 khoảng nhất định, các tia sáng song song đến mắt sẽ quy tụ hình ảnh của vật trên võng mạc mà không cần mắt điều tiết
      - Nếu khoảng cách từ võng mạc đến thuỷ tinh thể dài hơn bình thường(23-25mm) hoặc lực khúc xạ của nhân mắt lớn hơn bình thường,làm tiêu điểm chính không nằm trên võng mạc mà nằm ở thuỷ tinh dịch và ảnh của vật hội tụ tại một điểm trước võng mạc là cận thị.
        
        Nguyên nhân
        
        Do di truyền
        
        Do đọc sách quá gần hoặc thiếu ánh sáng
        
        Triệu chứng: khi bị cận thường phải đưa sách sát vào mắt, khi viết phải cúi gập người xuống, nếu ngồi xa thường bị ghi sai nội dung trên bảng,...
        
        Cách phòng
        
        Phải bảo vệ mắt,luôn giữ cho mắt sạch sẽ, khi bụi không được dụi mạnh mà cần nhắm lại để nước mắt tiết ra cuốn bụi theo hoặc cho mắt vào nước sạch chớp nhiều lần
        
        Thức ăn đủ vitamin A, đảm bảo đủ ánh sáng khi học và làm việc, giữ khoảng cách thích hợp khi đọc sách(30-35cm)
  - - - Theo đường hô hấp: lây qua tiếp xúc, bụi từ quần áo hay chăn màn bệnh nhân như cúm, sởi,...
      - Qua đường tiêu hoá:lây qua thức ăn,nước uống và đồ dùng bệnh nhân,đường tiêu hoá người lành như tả,lị,...
      - Lây qua các vật trung gian truyền bệnh(muỗi,chuột,chim,...); qua đường máu: uốn ván,AIDS,viêm gan B;qua đường tình dục,qua rau thai của mẹ sang con.
    - - Triệu chứng phức tạp,thay đổi tuỳ theo vị trí tổn thương và giai đoạn phát triển của vi khuẩn trong phổi.Biểu hiện sốt thất thường, không rõ nguyên nhân;ho lâu ngày,có thể đau ngực,kém ăn,sút cân,... Nếu không kịp thời chữa gây lao sau sơ nhiễm:lao phổi,lao cột sống,...
      - Nguyên nhân
        
        Không được tiêm phòng vắcxin
        
        Do các em mắc 1 số bệnh làm giảm đề kháng,cơ thể suy nhược.
        
        Điều kiện ăn ở,sinh hoạt ẩm thấp, lhoong đủ chất donh dưỡng
      - Cách phòng:tiêm chủng BCG cho trẻ ngay tháng đầu mới sinh và cho những trẻ chưa nhiễm lao.Có chế đọo dinh dưỡng hợp lí, thể dục thường xuyên nhất là sau ốm. Cách li bệnh nhân và đồ dùng cá nhân.
    - - Triệu chứng là sốt,đau khớp,đau cơ,đau lưng.Xuất huyết là những chấm hoặc mảng bầm tím ở niêm mạc, chảy máu chân răng,chảy máu mũi,...Chia làm 4 mức đọ
        
        Độ1: sốt cao,triệu chứng toàn thân không đặc hiệu,không có xuất huyết
        
        Độ 2: sốt cao như độ1, có triệu chứng xuất huyết
        
        Độ 3: có triệu chứng suy tuần hoàn
        
        Đô 4:rất nặng,huyết áp không đo được,mạch không bắt được.
      - Nguyên nhân do virut Dengue, truyền từ người bệnh sang người lành qua muỗi vằn
      - Phòng bệnh
        
        Diệt muỗi,bọ gậy bằng cách phát quang bụi rậm quanh nhà, khơi thông cống rãnh, thường xuyên thay bể và dụng cụ chứa nước.
        
        Nằm màn khi ngủ,phun thuốc diệt muỗi,...
    - - Triệu chứng: bệnh nhân có cảm giác nóng mắt ,cộm trong mi, sợ ánh sáng,chảy nước mắt nhưng thị lực vẫn bình thường
      - Nguyên nhân: do virut và vi khuẩn gây nên. Bệnh thường lây lan thành dịch ở trường học ,khu dân cư.Lây qua chất tiết của mắt và đồ dung chung như khăn mặt ,chậu rửa mặt,ruồi nhặng đậu từ người bệnh sang. Những yếu tố như bụi,cát, ánh sáng,sức nóng cững làm bệnh dễ phát sinh.
      - Phòng bệnh: cách li các em bị bệnh.Dùng riêng khăn, chậu,rửa bằng nước sạch.Khi ra đường có bụi,cát,nắng cần đeo kính để bảo vệ mắt.
    - - Triệu chứng: vạch mi mắt thấy hột nhiều và chín mọng,có một vài sẹo hình goa khế. Hột phản ứng của kết mạc với virut khi vỡ ra,giải phóng virut ra ngoài...đây là thời kì dễ lây nhất
      - Nguyên nhân:do virut mắt hột gây nên, gặp ở mọi người và mọi lứa tuổi.Bệnh lan từ người này sang người khác qua khăn mặt hay bàn tay tiếp xúc.Bệnh có khi mắc suốt đời và gây biến chứng nguy hiểm
      - Phòng bệnh: khăn thường xuyên giặt xà phòng và phơi nắng.Bàn tay luôn để sạch,không để móng dài,dụi mắt.Thường xuyên dọn vệ sinh môi trường.
  - - - Nếu máu ít thì dùng hai ngón kẹp chặt cánh mũi,cho học sinh ngửa đầu ra sau
      - Nếu máu không ngừng chảy thì dùng bông hiawcj khăn nhét vào lỗ mũi trước.Sau 10-15 phút mâu không ngừng chảy thì phải đưa đến bệnh viện hoặc trạm xá gần nhất
- - - - Cấu tạo hiển vi của cơ thể
        
        Sự sống bao gồm các cấp độ cấu trúc khác nhau, cơ thể sống gồm: phần tử, tế bào, mới, cơ quan, cơ thể
        
        Mô là tập hợp nhiều tế bào và các cấu trúc không gian có tính thống nhất về câu tạo, để thực hiện chức năng xác định
        
        Mô liên kết: có chức năng nâng đỡ, liên kết các cơ quan
        
        Mô cơ: gồm cơ vân, cơ trơn, cơ tim có chức năng co giãn
        
        Biểu mô: có chức năng bảo vệ, hấp thụ và bài tiết
        
        Mô thần kinh: tạo nên hệ thần kinh có chức năng tiếp nhận kích thích, xử lí thông tin và điều khiển hoạt động các cơ quan để trả lời các kích thích của môi trường
      - Cấu tạo đại thể
        
        Chân làm giá đỡ và giúp con người có đang đi thẳng, tay có cấu tạo phù hợp với khả chế tạo và sử dụng công cụ lao động
        
        Toàn bộ cơ thể người được bao bọc bởi một lớp da, với hai lớp
        
        Lớp biểu bì mỏng: có tầng sừng ở bên ngoài, trong cùng có lớp manpighi mang các sắc tố tạo nên màu sắc của da
        
        Lớp bì bên trong: chứa các vi thể xúc giác và mạch máu. Trong cùng của lớp bì là hạ bì chứa nhiều tế vào mới hợp thành sừng đám hoặc thành lớp liên tục có tác dụng chống rét và dự trữ năng lượng cho cơ thể
        
        Mình có cơ hoành ngăn cách xoang cơ thể thành khoảng ngực chứa tim, phổi khoang bụng chứa gan, dạ dày, ruột, thận,...
        
        Đầu chứa não bộ và các giác quan
        
        Mắt là cơ quan thị giác có chức năng thu nhận các kích thích ánh sáng
        
        Mũi là cơ quan khứu giác có chức năng nhận biết các mùi vừa môi trường xung quanh
        
        Tai là cơ quan thính giác có chức năng thu nhận các kích thích âm thanh
        
        Trong miệng có lưỡi là cơ quan vị giác có chức năng nhận vị của thức ăn hoà tan trong nước bọt
  - - - Xương thân: gồm cột sống, xương sườn và hệ thống dây chằng
      - Xương chi: gồm xương chi trên và xương chi dưới có cấu tạo tương đồng nhau
      - Xương đầu: gồm hai phần son não và sọ mặt
    - - Cơ vân
        
        Cơ vân chiếm số lượng lớn nhất trong cấu tạo cơ thể đó là bắp cơ, mỗi bắp cơ tận cùng có hai đầu cơ bám chắc vào xương
        
        Trong bắp cơ có các tổ chức liên kết bao bọc các bó cơ. Mỗi bó cơ lại bao gồm nhiều sợi cơ hay các tế nào cơ có đường 10-100Mm và chiều dài có thể tới 30cm
        
        Tổ chức mạch máu và dây thần kinh xen lẫn các sợi cơ. Dưới kính hiển vi điện tử, các sợi cơ có cấu trúc xen kẽ giữa các khoảng tối và sáng
      - Cơ trơn
        
        Dưới kính hiển vi không thấy các cấu trúc vân ngang, vân dọc. Trong cơ thể người các sợi cơ trơn ít tách biệt nhau, chúng thường ghép lại thành một tổ chức
        
        Có rất nhiều sợi cơ chân khác nhau như bó có ở chân lông, đám mỏng trong ở thành mạch máu, phế quản, niệu dạo, các ống tuyến. Bó chéo ở thành các tạng rỗng như tử cung, bàng quang, túi mật.
        
        Cơ trơn là những tế bài có chiều dài từ 0,02-0,5mm, đường kính 5-10Mm, nhân hình gậy và trong bào tương có tơ cơ
    - - Chú ý rèn luyện thể dục thể thao thường xuyên và lao động vừa sức
      - Khi mang vật nặng hoặc ngồi học cần chú ý chống cong vẹo cột sống