Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
มงคลสูตรคำฉันท์ - Coggle Diagram
มงคลสูตรคำฉันท์
ความเป็นมา
เมื่อ พุทธศักราช ๒๘๖๖ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงนำมงคลสูตรมาทรงพระราชนิพนธ์เป็นบทร้อยกรองประเภทคำฉันท์ โดยใช้คำ ประพันธ์ 2 ชนิดคือ กาพย์ฉบัง ๑๖ และอินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑ ทรงนำคาถา ภาษาบาลีจากพระไตรปิฎกตั้งแล้วแปลถอดความเป็นร้อยกรองภาษาไทยได้ถูกต้องตรงตามบังคับในฉันทลักษณ์โดยไม่เสียเนื้อความจากพระคาถาบาลีการจัดวางลำดับของมงคลแต่ละข้อก็เป็นไปตามที่ปรากฎอยู่ในพระคาถาเดิมซึ่งแสดงให้เห็นถึงพระอัจฉริยภาพทางด้นภาษาได้อย่างดียิ่ง
-
เรื่องย่อ
สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสถึงมงคลอันสูงสุด ๓๘ ประการไว้ในมงคลสูตร ซึ่งเป็นพระสุตรสำคัญบทหนึ่งในพระพุทธศาสนา มงคลสูตรปรากฎในพระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกายหมวดขุททกปาฐะ พระอานนทเถระได้กล่าวถึงที่มาของมงคลสูตรว่า ท่านได้ฟังมาเฉพาะพระพักตร์ของพระพุทธเจ้า ณ เชตวันวิหาร กรุงสาวัตถี มงคลสูตรนี้เกิดขึ้นด้วยอำนาจคำถาม คือพระพุทธเจ้าทรงเล่าให้พระอานนท์ฟังว่า มีเทวดาเข้ามาทูลถามพระองค์เรื่องมงคล เพราะเกิดความโกลาหลวุ่นวายขึ้นทั้งในหมู่เทวดาและมนุษย์ ที่มีลัทธิเรื่องมงคลแตกต่างกันเป็นเวลานานถึง ๑๒ ปี ท้าวสักกเทวราชจึงทรงมอบหมายให้ตนมาทูลถาม พระพุทธองค์จึงตรัสตอบเรื่องมงคล ๓๘ ประการ ต่อจากราตรีนั้นพระพุทธองค์ได้ทรงแสดงเรื่องมงคลนี้แก่พระอานนท์อีกครั้งหนึ่ง
ประวัติผู้แต่ง
พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธฯพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ ๖ แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันเสาร์ เดือนยื่ ขึ้น ๒ ค่ำ ปีมะโรงตรงกับวันที่ ๑ มกราคม พุทธศักราช ๒๔๒๓ เป็นพระราชโอรสพระองค์ที่ ๒๙ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้เจ้าอยู่หัว เสวยราชสมบัติเมื่อวันเสาร์ที่ ๒๓ ตุลาคม ปีจอ พุทธศักราช ๒๔๕๓ และเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ ๒๖ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๖๘ รวมพระชนมพรรษา ๔๕ พรรษา เสด็จดำรงราชสมบัติรวม ๑๕ ปี
จุดมุ่งหมาย
เพื่อให้ตระหนักวสิริมงคลจะเกิดแก่ผู้ใดก็เพียงผลมาจากการปฏิบัติของตนทั้งสิ้นไม่มีผู้ใดหรือสิ่งใดจะทำให้เกิดสิริมงคลแก่เราได้ นอกจากตัวเราเอง
คุณค่า
คุณค่าด้านวรรณศิลป์
เนื้อความในมงคลสูตรคำฉันท์แม้จะมีที่มาจากคาถาภาษาบาลีและคำศัพท์ในทางพระพุทธศาสนาอยู่เป็นอันมาก แต่ก็เป็นคำที่เข้าใจความหมายได้ไม่ยากเช่น โสตถิ ภควันต์ อภิบูชนีย์ชนนอกจากนี้พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเจ้าอยู่หัวยังทรงสามารถถ่ายทอดและเรียบเรียงเนื้อความเป็นภาษาไทยได้อย่างเรียบง่ายและทรงเลือกสรรถ้อยคำได้สอดคล้องกับลีลาจังหวะของบทประพันธ์คุณค่าด้านสังคมมงคลสูตรคำฉันท์ เป็นวรรณคดีที่มีที่มาจากมงคลสูตร ซึ่งเป็นคำสอนในทางพระพุทธศาสนาที่ทุกคน โดยเฉพาะพุทธศาสนิกชนมงคลสูตร ๓๘ ประการทุกคนได้ยึดถือเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตอย่างเหมาะสมย่อมส่งผลให้สังคมเจริญก้าวหน้าตามไปด้วย
คุณค่าด้านสังคม
มงคลสูตรคำฉันท์ เป็นวรรณคดีที่มีที่มาจากมงคลสูตร ซึ่งเป็นคำสอนในทางพระพุทธศาสนาที่ทุกคน โดยเฉพาะพุทธศาสนิกชนมงคลสูตร ๓๘ ประการทุกคนได้ยึดถือเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตอย่างเหมาะสมย่อมส่งผลให้สังคมเจริญก้าวหน้าตามไปด้วย
ใจความสำคัญ
คาถาบทที่ ๑ไม่ควรคบคนชั่วเพราะจะพาให้เราประพฤติชั่วไปด้วย ควรคบคนดีมีความรู้เพราะจะนำเราไปสู่ความสำเร็จ และควรบูชาคนดี
คาถาบทที่ ๒ ควรปฏิบัติตน์และอยู่ในที่ที่เหมาะที่ควรแห่ตน ทำบุญไว้แต่ปางก่อน
คาถาบทที่ ๓ รู้จักฟัง รู้จักพูด มีวินัย ใฝ่ศึกษาหาความรู้
คาถาบทที่ ๔ ดูแลบิดามารต้า บุตร ภรรยาเป็นอย่างดี ทำงานด้วยความตั้งใจ
คาถาบทที่ ๕ รู้จักให้ทาน ช่วยเหลือญาติพี่น้อง ทำแต่ความดี มีสัมมาอาชีพ
คาถาบทที่ ๖ ไม่ประพฤติชั่ว ไม่ละเลยในการประพฤติ เว้นการดื่มน้ำเมา
คาถาบทที่ ๗ ให้ความคารพผู้ควรเคารพ มีความอ่อนน้อมถ่อมตน รู้จักฟังธรรมในโอกาสอันควร
คาถาบทที่ ๘ มีความอดทน ว่านอนสอนง่าย หาโอกสพบผู้ดำรงคุณธรรมเพื่อสนทนาธรรม
คาถาบทที่ ๙ พยายามกำจัดกิเลส ประพฤติพรหมจรย์ เข้าใจในความเป็นจริงของชีวิต
คาถาบทที่ ๑๐ มีจิตอันสงบ รู้จักปล่อยวางไม่หวั่นไหวกับสิ่งที่มากระทบ
คาถาบทที่ ๑๑ เทวดและนุษย์ปฏิบัติสิ่งที่ป็นมงคลเหล่านี้แล้วจะไม่พำยแพ้ให้แก่ข้าศึกทั้งปวง
แปลบท
จิรสฺสํ จินฺตยนฺตาปี เนว ชานิสุ มงฺคลํจกฺกวาฬสหสฺเสสุ ทสสุ เยน ตตฺตกํ กาลํ โกลาหลํ ชาตํ ยาว พฺรหฺมนิเวสนา
-
แล้วยังบ่รู้มง - คละสมมโนมาลย์ ด้วยกาละล่วงนาน บ่มิได้ประสงค์สม
ได้เกิดซึ่งโกลา - หละยิ่งมโหดมก้องถึง ณ ชั้นพรหม ธสถิตสะเทือนไป
บทอาขยาน
หนึ่งคือบคบพาล เพราะจะพาประพฤติผิด
หนึ่งคบกบัณฑิต เพราะจะพาประสบผล
หนึ่งกราบและบูชา อภิบูชนีย์ชน
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
ความอยู่ประเทศซึ่ง เหมาะและควรจะสุขี
อีกบุญการที่ ณ อดีตมาดล
อีกหมั่นประพฤติควร ณ สภาวะแห่งตน
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
ความได้สดับมาก และกำหนดสุวาที่
อีกศิลปศาสตร์มี จะประกอบมนุญการ
อีกหนึ่งวินัยอัน นรเรียนและเชี่ยวชาญ
อีกคำเพราะบรรสาน ฤดิแห่งประชาชน
ทั้งสี่ประการล้วน จะประสิทธิ์มนุญผล
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
บำรุงบิดามา ตรด้วยหทัยปรีย์
หากลูกและเมียมี ก็ถนอมประหนึ่งตน
การงานกระทำไป บมิยุ่งและสับสน
ข้อนี้แหละมงคล อดิเรกอุดมดี
ถอดความ
เทวดาและมนุษย์ได้คิดเป็นเวลานาน แต่ก็ยังไม่รู้ว่ามงคลคืออะไรกันแน่ จนเวลาผ่านไปนานก็ได้เกิดโกลาหลขึ้นสะเทือนไปถึงชั้นพรหมขยายความ มนุษย์และเทวดาจากหลายภพหลายประเทศได้คิดกันมาเป็นเวลานาน แต่ก็ยังไม่รู้ว่ามงคลคืออะไรสมใจสักที ด้วยเวลาที่ผ่านไปนานก็ยังไม่ได้รู้ตามที่ต้องการ ทำให้เกิดความโกลาหลวุ่นวายอย่างมาก ถกเถียงกันสนั่นไปถึงสวรรค์ชั้นพรหม