Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Con người và sức khỏe - Coggle Diagram

- - - - Cơ thể sống bao gồm các cấp độ cấu trúc: phân tử, tế bào, mô, cơ quan, cơ thể.
      - Mỗi cấp độ cấu tạo có đặc điểm riêng, nhưng thống nhất trong cấu tạo chung của cơ thể sống.
      - Tế bào là đơn vị cấu trúc và chức năng của cơ thể.
      - Mô là nguyên liệu xây dựng nên các cơ quan của cơ thể người, tập hợp nhiều tế bào và các cấu trúc gian bào thống nhất về cấu tạo, thực hiện chức năng xác định,
        
        biểu mô: có chức năng bảo vệ, hấp thụ và bài tiết
        
        mô liên kết: chức năng nâng đỡ, liên kết các cơ quan
        
        mô cơ: gồm có cơ vân, cơ trơn, cơ tim có chức năng co giãn
        
        mô thần kinh: tạo nên hệ thần kinh có chức năng tiếp nhận kích thích, xử lí thông tin và điều khiển hoạt động các cơ quan trả lời các kích thích của môi trường.
    - - Cơ thể người gồm 4 phần: đầu, cổ, mình và chân tay
      - Đầu chứa não bộ và các giác quan
        
        mắt là cơ quan thị giác, thu nhận các kích thích ánh sáng
        
        tai là cơ quan thính giác, thu nhận âm thanh
        
        mũi là cơ quan khứu giác nhận biết các mùi từ môi trường xung quanh
        
        lưỡi là cơ quan thụ cảm vị giác thu nhận vị của thức ăn hòa tan trong nước bọt
      - Mình có cơ hoành ngăn cách xoang cơ thể thành khoang ngực chứa tim, phổi và khoan bụng chứa dạ dày, ruột, gan thận,...
      - Chân làm giá đỡ và giúp cơ thể người có dáng đi thẳng, tay có cấu tạo phù hợp với khả năng chế tạo và sử dụng công cụ lao động
      - Cơ thể người bao bọc một lớp da, với hai lớp
        
        lớp biểu bì mỏng có tầng sừng ở bên ngoài, trong cùng có tầng Manpighi mang các sắc tố tạo nên màu sắc da
        
        lớp bì bên trong chứa các vi thể xúc giác và mạch máu, trong cùng là hạ bì chứa nhiều tế bào mỡ hợp thành từng đám hoặc thành lớp liên tục chống rét và dự trữ năng lượng cho cơ thể
        
        da có lông, tóc, móng tay, móng chân, răng và các tuyến như tuyến mồ hôi, tuyến sữa,... Da mang các vi thể xúc giác, các đầu mút thần kinh, đảm nhận các chức năng quan trọng cơ thể
- - - - sọ não nằm ở trên, gồm 8 xương
        
        2 đôi xương đối xứng là xương đỉnh và xương thái dương
        
        4 xương lẻ là xương chẩm, xương trán, xương bướm va xương sàng.
      - sọ mặt nằm dưới sọ não
        
        là cửa vào của các cơ quan tiêu hóa, hô hấp, là bộ phận bảo vệ các cơ quan tai, mắt, mũi và miệng,
        
        gồm 15 xương
        
        -3 xương lẻ là xương lá mía, xương hàm dưới và xương móng
        
        6 đôi xương chẵn là xương hàm trên, xương gò má, xương lệ, xương mũi, xương khẩu cái và xương xoãn dưới
    - - cột sống có hình chữ S
        
        hai khúc uốn lồi về trước là cổ và thắt lưng
        
        hai khúc uốn lồi về sau là ngực và xương cùng
        
        gồm 33-34 đốt xếp chồng lên nhau và cách nhau bằng đĩa sụn gian đốt sống
        
        chia thành 5 đoạn
        
        đoạn sống cổ gồm 7 đốt,
        
        đoạn sống ngực 12 đốt
        
        -đoạn sống thắt lưng 5 đốt
        
        đoạn sống cùng 5 đốt
        
        -đoạn sống cụt 4-5 đốt
        
        đoạn đốt sống ngực, 12 đôi xương sườn và xương ức cùng hệ thống dây chằng tạo nên lồng ngực, chủ yếu chứa tim, phổi và phía dưới chứa một phần cơ quan tiêu hóa
    - - xương dài: xương cánh tay, cẳng tay, xương đùi, ống chân có hình ống, giữa chứa tủy đỏ ở trẻ em, chứa mỡ vàng ở người trưởng thành
      - xương ngắn: xương cổ tay, cổ chân, đốt sống
      - xương dẹt: xương bả vai, cánh chậu, sọ,..
      - _các xương tiếp giáp với nhau ở đầu các xương bằng các khớp xương
  - - - số lượng nhiều nhất
      - là các bắp cơ, mỗi bắp cơ tận cùng có hai đầu cơ bám chắc vào xương
      - trong các bắp cơ có các tổ chức liên kết bao bọc các bó cơ, mỗi bó cơ gồm nhiều sợi cơ hay là các tế bào cơ có đường kính từ 10-100um, dài tới 30cm
      - tổ chức mạch máu và dây thần kinh xen lẫn với các sợi cơ
      - sợi cơ có cấu trúc xen kẽ giữa các khoảng tối và sáng, các sợi mỏng actin nằm so le với các sợi dày myôzin, khi cơ co thì các sợi actin sẽ trượt sâu vào các sợi myôzin
    - - các sợi cơ trơn ít tách biệt nhau, thường ghép lại thành một tổ chức
      - có nhiều sợi cơ trơn khác nhau bó cơ ở chân lông, đám mỏng tròn ở thành mạch máu,...
      - cơ trơn co chậm hơn cơ vân tới hàng trăm lần
- - - - Tuần hoàn phổi: Phần này của chu kỳ mang máu bị thiếu oxy ra khỏi tim, đến phổi và trở lại tim.
      - Tuần hoàn hệ thống: Đây là bộ phận mang máu giàu oxy ra khỏi tim và đến các bộ phận khác của cơ thể.
      - Tuần hoàn mạch vành: Loại tuần hoàn này cung cấp máu cho tim, được oxy hóa để nó có thể hoạt động bình thường.
  - - - Tai biến mạch máu não
      - viêm cơ tim
      - tim bẩm sinh
      - phình động mạch chủ bóc tách
      - bệnh mạch vành
      - bệnh van tim hậu thấp tim
    - - giữ cơ thể khỏe mạnh
      - cần kiểm tra tim mạch thường xuyên
      - Không làm việc quá sức, không để nhiễm hoá chất
      - Hạn chế thức ăn có hại cho tim mạch như mỡ động vật…
      - Không sử dụng chất kích thích có hại cho tim mạch như thuốc lá, heroin, rượu bia….
- - - - Đường hô hấp trên: Bao gồm mũi, hầu họng và thanh quản, các cơ quan của đường hô hấp trên nằm bên ngoài khoang ngực.
        
        Khoang mũi: Bên trong mũi, màng nhầy dính trong khoang mũi bẫy các hạt bụi và những sợi lông nhỏ gọi là lông mao giúp di chuyển chúng đến mũi để hắt hơi hoặc thổi ra.
        
        Xoang: Những khoảng trống chứa đầy không khí dọc theo mũi giúp làm cho hộp sọ nhẹ hơn.
        
        Cổ họng: Cả thực phẩm và không khí đều đi qua yết hầu trước khi đến đích thích hợp của chúng. Cổ họng cũng đóng một vai trò trong lời nói.
        
        Thanh quản: liên quan đến chức năng phát âm ( gồm sụn giáp, sụn nhẫn, sụn phễu, sun thanh nhiệt và các sụn này được nối với nhau bằng các cơ)
      - Đường hô hấp dưới: Bao gồm khí quản, phổi và tất cả các đoạn của cây phế quản (bao gồm cả phế nang), các cơ quan của đường hô hấp dưới nằm bên trong khoang ngực.
        
        Khí quản: Nằm ngay dưới thanh quản, khí quản là đường dẫn khí chính đến phổi.
        
        Phổi: Hai phổi tạo thành một trong những cơ quan lớn nhất của cơ thể. Nó chịu trách nhiệm cung cấp oxy cho mao mạch và thải khí carbon dioxide.
        
        Phế quản: Các nhánh phế quản từ khí quản vào mỗi phổi và tạo ra mạng lưới phức tạp, cung cấp không khí cho phổi.
        
        Cơ hoành: Cơ hoành là cơ hô hấp chính co bóp và thư giãn để cho không khí vào phổi
        
        Trao đổi khí ở phổi là sự khuếch tán của O2 từ kk trong phế nang vào máu và CO2 từ máu vào kk phế nang. Trao đổi khí ở tế bào là sự khuếch tán của O2 từ máu vào tế bào và CO2 từ tế bào vào máu.
  - - - Bụi từ các cơn lốc, công trường khai thác than, khai thác đá, quặng… gây bệnh phổi.
      - Các khí thải cong nghiệp, nông nghiệp, sinh hoạt,… gây viêm loét niêm mạc, cản trở trao đổi khí và có thể gay chết ở liều lượng cao.
      - Các vi sinh vật trong kk, đặc biệt là vi trùng Côc gây bệnh lao phổi
      - Vận động quá mức cũng làm suy giảm cử động của hệ hô hấp.
    - - Tạo môi trường sống lành mạnh.
      - Trồng nhiều cây xanh, k xả rác bừa bãi, không hút thuốc.
      - Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài.
      - Thường xuyên tập td để có một cơ thể khỏe mạnh
- - - - Nang Bao-man
      - Quả cầu Manpighi
      - Nối với bao-man là ống thận
    - - Nguyên nhân hoạt động lọc máu kém phát triển, ngưng trệ: một số cầu thận bị hư hại về cấu trúc do vi khuẩn hoặc bị ách tắc do chất vô cơ như muối canxi,phốtphat... bị kết tinh thành sỏi thận
      - Giải pháp: ăn uống hợp lí , đi tiểu đúng lúc, thường xuyên giữ vệ sinh cơ thể và hệ bài tiết
- - - - là đơn vị cấu tạo nên hệ thần kinh
      - mỗi nơron gồm một thân , nhiều nhánh và một sợi trục
      - sợi trục thường có bao miêlin, tận cùng sợi trục có xináp là nơi tiếp giáp giữa nơron này với nơron khác hoặc cơ quan trả lời
      - chúc năng của nó là dẫn truyền và cảm ứng xung thần kinh
    - - hệ thần kinh trung ương
        
        Não bộ và tủy sống
        
        +Não gồm đại não, não trung gian trụ, não và tiểu não
        
        Đại não ở người phát triển trên lớp hết não trung gian và não giữa
        
        vỏ não gồm sáu lớp, chủ yếu là các tế bào hình tháp
        
        Đại não chia thành bán cầu não trái và bán cầu não phải
        
        bánh cầu gồm Thủy đỉnh, thuỷ trán,thuỷ thái dương ,thuỷ chẩm
        
        dưới vỏ não là chất trắng nối các vùng của vỏ não và núi hai nửa đại não với nhau
        
        vỏ não có các vùng cảm giác và vận động, thuộc phản xạ có điều kiện
        
        não trung gian nằm giữa trụ não và đại não,Gồm có đồi thị và dưới đồi
        
        trụ não có cấu tạo chất trắng ở ngoài và chất xám ở trong
        
        tiểu não có cấu tạo chất xám ở ngoài và các nhân
        
        tủy sống có cấu tạo chất xám ở giữa và chất trắng ở ngoài
        
        có 31 đôi dây thần kinh tuỷ là các dây pha gồm có các bó sợi thần kinh hướng tâm, các bó sợi thần kinh li tâm
        
        hệ thần kinh sinh dưỡng
        
        gồm hệ thần kinh giao cảm và hệ thần kinh đối giao cảm
        
        chúng có phần trung ương nằm trong não, tuỷ sống và phần ngoại biên
        
        phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện
        
        phản xạ không điều kiện là phản xạ sinh ra đã có không qua rèn luyện
        
        phản xạ có điều kiện lại những phản xạ Được hình thành trong đời sống cá thể, báo kết quả của quá trình học tập và rèn luyện
    - - Đảm bảo ngủ đủ giấc hằng ngày hợp lý để khôi phục khả năng làm việc của hệ thần kinh sau thời gian làm việc căng thẳng trong ngày
      - Giữ cho tâm hồn thanh thản, tránh suy nghĩ lo âu dai dẳng
      - Tự xây dựng cho mình thói quen làm việc và nghỉ ngơi hợp lý
      - Tránh sử dụng các chất kích thích và ức chế với hệ thần kinh
- - - - triệu chứng
        
        tư thế bình thường:
        
        cột sống có độ cong tự nhiên
        
        hai xương bả vai cân xứng
        
        bờ dưới không bị nhô ra
        
        hai chân thẳng và vòm bàn chân bình thường
        
        người có tư thế đẹp, thân hình cân đối, vai và ngực nở nang, đầu giữ thẳng, các cơ săn chắc, bụng thon, các cử động gọn và chính xác
        
        tư thế bị sai lệch
        
        lệch vai, gù lưng, ưỡn bụng và vẹo lưng
        
        gây ảnh hưởng xấu cho sự phát triển của hệ vận động và hoạt động của các cơ quan khác trong cơ thể
      - nguyên nhân
        
        thể lực phát triển yếu, mắc bệnh còi xương, lao, mắt, tai kém
        
        điều kiện sinh hoạt, học tập không phù hợp: ngồi lâu một chỗ, bàn ghế có kích thước không phù hợp
        
        không kịp thời uốn nắn các tư thế sai lệch khi nằm, ngồi, đi và đứng
      - rèn luyện tư thế đúng
        
        tập thể dục đều đặn, chơi các trò chơi vận động toàn thân, tránh mang vác vật nặng
        
        dạy trẻ ngồi đúng tư thế khi ngồi học, ngồi ăn, ngồi xem tivi
    - - triệu chứng
        
        khi đọc phải đưa sát sách vào mắt
        
        khi viết phải cúi gập người xuống bàn và đưa sát mắt vào vở
        
        ngồi cuối lớp thường xuyên ghi sai nội dung cô giáo ghi sai trên bảng
      - nguyên nhân
        
        bệnh di truyền
        
        thói quen đọc sách: để sách quá gần
      - phòng bệnh cận thị
        
        giữ mắt luôn được sạch sẽ, bụi vào mắt không dụi
        
        thức ăn đủ vitamin
        
        đảm bảo đủ ánh sáng khi làm việc
        
        sử dụng bàn ghế có kích thích phù hợp với học sinh
        
        khi đã bị cận cần đến các cửa hàng kính thuốc để đeo kính phù hợp
  - - - triệu chứng
        
        phức tạp
        
        sốt thất thường, kéo dài không rõ nguyên nhân
        
        ho lâu ngày, đau ngực
        
        nếu không kịp chữa, thành lao phổi, lao hạch, lao màng não, lao xương, khớp, lao cột sống
      - nguyên nhân
        
        không được tiêm phòng vắc-xin phòng bệnh lao
        
        mắc bệnh làm giảm sức đề kháng và cơ thể bị suy nhược
        
        điều kiện ăn ở, sinh hoạt ẩm thấp, không đủ chất dinh dưỡng
      - cách phòng bệnh
        
        thực hiện tiêm chủng BCG cho trẻ ngay trong tháng đầu mới sinh và cho những trẻ chưa nhiễm lao
        
        chế độ dinh dưỡng hợp lí
        
        luyện tập thể dục thường xuyên
        
        cách li các bệnh nhân lao
    - - triệu chứng
        
        sốt, đau cơ, đau lưng
        
        sốt cao liên tục, xuất huyết ở da
        
        chảy máu chân răng, chảy máu mũi, chảy máu đường tiêu hóa, đường tiết niệu, xuất huyết não
        
        chia làm 4 độ
        
        độ 1 sốt cao, các triệu chứng toàn thân không đặc hiệu, không có xuất huyết
        
        độ 2 sốt cao như độ 1, thêm triệu chứng xuất huyết
        
        độ 3 có triệu chứng suy tuần hoàn
        
        độ 4 rất nặng, huyết áp không đo được, mạch không bắt được
      - nguyên nhân
        
        do vi rút Dengue
        
        truyền từ người bênh sang người lành qua muỗi vằn
      - phòng bệnh
        
        diệt muỗi và bọ gậy bằng cách phát quang bụi rậm quanh nhà, khơi thông cống rãnh, thường xuyên thay bể, dụng cụ chứa nước
        
        dùng hương xua muỗi, nằm màn cả ban ngày khi ngủ
        
        thực hiện phun muỗi định kì
    - - triệu chứng
        
        cảm giác nóng mắt, cộm trong mi, sợ ánh sáng và chảy nước mắt nhưng thị lực bình thường
      - nguyên nhân
        
        vi rút vi khuẩn gây nên
        
        lan ra thành dịch ở các trường học, chung cư
        
        lây qua chất tiết của mắt, qua các đồ dùng chung, qua ruồi nhặng
        
        bụi, cát, ánh sáng, sức nóng
      - phòng bệnh
        
        cách li các em bị bệnh
        
        dùng riêng khăn mặt, rửa mặt bằng nước, có chậu rửa mặt riêng
        
        khi đi đường cần dùng kính mắt bảo vệ
    - - triệu chứng
        
        vạch mi thấy hột nhiều, chín mọng, sẹo hình hoa khế
        
        hột là phản ứng của kết mạc với vi rút khi vỡ ra, giải phóng vi rút ra ngoài
      - nguyên nhân
        
        vi rút mắt hột
        
        lan từ người này sang người khác qua khăn mặt, bàn tay
        
        có thể mắc suốt đời, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm
      - phòng bệnh
        
        khăn mặt phải thường xuyên giặt, phơi nắng
        
        bàn tay luôn sạch, không để móng tay dài, không dụi tay lên mắt
        
        thường xuyên vệ sinh môi trường
  - - - ngã đập mũi xuống đất, bàn ghế,.. đinh, que cứng hay móng tay để cậy, ngoáy mũi
      - sốt xuất huyết, viêm phổi, bệnh về máu
    - - nếu chảy máu ít thì dùng hai ngón tay ép chặt hai cánh mũi, ngửa đầu ra sau
      - máu không ngừng chảy thì dùng bông, khăn sạch nhét vào lỗ mũi
      - sau 10-15 phút không ngừng chảy thì đưa đến bệnh viện, trạm xá gần nhất