Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การประเมินมารดาหลังคลอด เตียง 17 Case Study นศพต.สุกัญญา ฝักชัยภูมิ…

- - - - มดลูก
        
        มดลูกจะมีลักษณะกลมแข็งอยู่ที่ระดับสะดือหรือสูงกว่าเล็กน้อย
        
        น้ำหนักประมาณ 1 กิโลกรัม และจะลดลงเรื่อยๆ จนกระทั่งมีน้ำหนักประมาณ 60 กรัม
        
        กระบวนการเปลี่ยนแปลงของมดลูกเพื่อคืนสู่สภาพเดิม เรียกว่า มดลูกเข้าอู่ (involution)
        
        มดลูกจะเข้าสู่อุ้งเชิงกรานประมาณวันละ 0.5 - 1 นิ้ว ประมาณ 10 - 14 วัน จะคลำมดลูกทางหน้าท้องไม่ได้
        
        วันที่ 7 หลังคลอด ระดับยอดมดลูกจะอยู่กึ่งกลางระหว่างหัวเหน่ากับสะดือ
        
        วันที่ 10 หลังคลอด ระดับยอดมดลูก อยู่ที่ระดับหัวหน่าว
        
        14 วันหลังคลอด คลำมดลูกไม่พบที่หน้าท้อง
      - น้ำคาวปลา
        
        น้ำคาวปลาแดง หรือ Lochia rubra มีลักษณะสีแดงช้ำๆ คล้ำๆ เพราะประกอบด้วยเลือดเมือก และเศษรก โดยออกมาตั้งแต่วันแรก
        
        น้ำคาวปลาสีเหลืองใส หรือ Lochia serosa ที่ออกต่อจากน้ำคาวปลาแดงไปจนถึงประมาณวันที่ 10 หลังคลอด โดยจะเริ่มจางและมีการเปลี่ยนสีเป็นน้ำตาลหรือชมพูแล้วค่อยๆ กลายเป็นสีเหลืองใส
        
        น้ำคาวปลาขาว หรือ Lochia alba ออกต่อจากน้ำคาวปลาเหลืองใสไปอีกจนถึง 6 สัปดาห์หลังคลอด จะมีสีเหลืองขุ่นจนออกไปทางขาว และปริมาณน้ำคาวปลาจะค่อยๆ ลดลงจนแห้งสนิท
        
        Foul lochia เหม็น มีกลิ่น สีเขียว = ติดเชื้อ
      - ปากมดลูก
        
        ระยะแรกหลังคลอดปากมดลูกจะมีลักษณะนุ่มบาง เรียกว่า Externalos
        
        Parous cervix เป็นริ้วรอยที่คงอยู่ตลอดไป เป็นการบ่งชี้ว่าเคยคลอดบุตรมาแล้ว
        
        หลังคลอด 1 วัน ปากมดลูกจะกลับยาวลงมาเหมือนระยะก่อนคลอด โดยมดลูกจะหดตัวช้าๆ ภายหลังคลอด 1 สัปดาห์ ปากมดลูกจะหดตัวตีบลงเหลือขนาด 1-2 เซนติเมตร เกิดมีช่องทางปากมดลูก (cervical canal) ขึ้นใหม่ สัปดาห์ที่ 2-3 เกิดอิสมัส (Isthmus) ซึ่งอยู่ระหว่างปากมดลูกถึงปากมดลูกด้านใน (Internal os.) ขึ้น แต่ปากมดลูกจะไม่คืนสภาพเดิมเมื่อยังไม่ผ่าน
        การคลอด จะมีลักษณะเป็นรูปรี
      - ช่องคลอด
        
        ระยะหลังคลอดการเปลี่ยนแปลงของช่องคลอดจะเกิดขึ้นช้าๆ และค่อยๆลดขนาดลง แต่ไม่สามารถคืนสู่สภาพเดิม เนื่องจากมีการหย่อนของผนังช่องคลอด
        
        ระยะแรกจะพบช่องคลอดยังยืดขยาย นุ่ม ผนังช่องคลอดเรียบ
        
        สัปดาห์ที่ 3 จะปรากฏรอยย่น (Rugae) ในช่องคลอดให้เห็น ระยะนี้เนื้อเยื่อบุช่องคลอดยังไม่ฟื้นตัวมีลักษณะแบนราบอยู่ จนเข้าสัปดาห์ที่ 6-10 จึงจะสมบูรณ์เหมือนเดิม
        
        การบริหารด้วยวิธีขมิบก้นบ่อยๆ (Kegel's excercise) จะช่วยให้กล้ามเนื้อช่องคลอดและกล้ามเนื้อในอุ้งเชิงกรานแข้งแรงเป้นปกติได้เร้วขึ้น
      - เยื่อพรหมจารีย์
        
        ลักษณะฉีกขาดกระรุ่งกระริ่งกลายเป็นติ่งเนื้อเล็กๆ ที่เรียกว่า Carunculae myrtiforms ถือเป็นลักษณะเฉพาะบอกว่าสตรีนั้นเคยคลอดลูกมาแล้ว
      - เต้านมและน้ำนม
        
        Prolactin สร้างน้ำนม Oxytocin หลั่งมากน้ำนมไหล ไปยับยั้งการทำงาน Progesterone และ Estrogen กด Hypothalamus ไม่ให้หลั่ง FSH/LH ทำให้ประจำเดือนไม่มา ยิ่งดูดน้ำนมยิ่งไหล ยิ่งสร้างกลไก Let down reflex สร้างน้ำนม หลั่ง Prolactin
      - ต่อมไร้ท่อ
        
        ฮอร์โมนลดลงเพื่อปรับสมดุลร่างกาย
    - - มารดาอาจมีอาการท้องผูกได้ เนื่องจากกล้ามเนื้อหน้าท้องหย่อนตัว ทำให้เกิดการเคลื่อนไหวของลำไส้ช้าลง
    - - Linea nigar จะหายไปใน 6 สัปดาห์หลังคลอด Striae garvidarum จะมีสีจางลง อุณหภูมิหลังคลอด อาจสูงได้แต่ไม่เกิน 38 องศาเซลเซียส
- - - - 21 พฤษจิกายน 2563 อาการสำคัญที่มาโรงพยาบาล :
        มีอาการเจ็บครรภ์คลอด เวลา 04.00 น. และเจ็บแรงขึ้น 07.00 น. จึงมาโรงพยาบาล
      - แรกรับ PV ปากมดลูกเปิด 4 cm. Effacment 75% Station -1 MI ตรวจครรภ์ FH 3/4 > umbilicus , Vx , HE , OL , FHS 148 ครั้ง/นาที
    - - คลอด Normal labor ทารกเพศชาย เวลา 11.16 น. น้ำหนัก 3270 กรัม ส่วนสูง 50.5 เซนติเมตร Apgar score 9 คะแนน หักคะแนนสีผิว ตัดฝีเย็บแบบ Rt.mediolateral episiotomy ระดับการฉีกขาด ระดับ 2
        หลังคลอดได้รับ Syntocinon และ Methergin
        รกคลอดเวลา 11.22 น. นำหนัก 520 กรัม มี Blood loss 200 ml.
    - - 23 พฤษจิกายน 2563 มภร.15/2 อุณหภูมิร่างกาย = 36.0 องศาเซลเซียส
        ความดันโลหิต = 116/76 mmHg ชีพจร 86 ครั้ง/นาที การหายใจ 18 ครั้ง/นาที
    - - G2P1011 GA38+3 wks. by date
    - - ฝากครรภ์ครั้งแรก ที่ ร.พ. บางนา GA 10 wks.
      - ฝากครรภ์ที่ ร.พ. ตำรวจ GA 30+5 wks. by date จำนวน 5 ครั้ง
      - น้ำหนักก่อนการตั้งครรภ์ 52 kg. ส่วนสูง 161 cm. BMI = 20.06 kg/m^2
      - น้ำหนักก่อนคลอด 62.3 kg. BMI = 24.03 kg/m^2
    - - G1 มกราคม พ.ศ.2563 Pregnancy 2 months
        Spontaneous abortion no D&C
      - ปฏิเสธการเจ็บป่วยของตนเองและคนในครอบครัว
        ไม่แพ้ยา อาหาร สารเคมี ไม่มีประวัติการผ่าตัด
  - - - ปัสสาวะภายใน 4-6 ชั่วโมงหลังคลอด
  - - - 21 พฤศจิกายน 2563 14.00 น.
        
        ฺอุณหภูมิร่างกาย = 37.1 องศาเซลเซียส ความดันโลหิต = 129/91 mmHg ชีพจร 94 ครั้ง/นาที การหายใจ 18 ครั้ง/นาที
      - 22 พฤศจิกายน 2563 10.00 น.
        
        ฺอุณหภูมิร่างกาย = 36.3 องศาเซลเซียส ความดันโลหิต = 110/70 mmHg ชีพจร 84 ครั้ง/นาที การหายใจ 18 ครั้ง/นาที
      - 23 พฤศจิกายน 2563 10.00 น.
        
        ฺอุณหภูมิร่างกาย = 36.0 องศาเซลเซียส ความดันโลหิต = 116/76 mmHg ชีพจร 86 ครั้ง/นาที การหายใจ 18 ครั้ง/นาที
  - - - E: Ecchymosis
        
        แผลไม่ช้ำ ไม่มีจ้ำเลือด
      - D: Discharge
        
        ไม่มี Discharge ซึม
      - E: Edema
        
        แผลไม่บวม
      - A: Approximation
        
        ขอบแผลชิดติดกันดี
      - R: Resness
        
        แผลไม่แดง
- - - - ยากิน ชนิดฮอร์โมนเดี่ยว สามารถรับประทานได้ในช่วงให้นมบุตร โดยไม่มีผลกระทบต่อปริมาณน้ำนมและยังช่วยเพิ่มน้ำนม
      - ยาฝัง คุมกำเนิดได้ 3 ปี ไม่ส่งผลต่อปริมาณน้ำนมมารดา
      - ยาฉีด คุมกำเนิดได้ 3 เดือน ไม่มีปัญหาเรื่องการลืมกินยา คุมกำเนิดได้นานกว่ายาคุมชนิดกิน
      - การทำหมันหลังคลอด ชนิดหมันเปียก ทำภายใน 1-3 วันหลังคลอด เนื่องจากสามารถทำได้ง่าย
      - ถุงยางอนามัย
  - - - มีสารอาหารทุกอย่างครบถ้วน
      - รับภูมิต้านทานโรค ลดการเกิดโรคภูมิแพ้
      - น้ำนมแม่สะอาด มีอุณหภูมิเหมาะสมกับลูก
      - ย่อยง่าย ไม่ทำให้ลุกท้องผูก
      - เกิดความรัก ความผูกพันระหว่างแม่กับลูก
    - - สะดวกไม่ต้องเสียเวลาเตรียม
      - ป้องกันความเสี่ยงการเกิดมะเร้งเต้านมและรังไข่
      - ทำให้แม่มีรุปร่างกลับสู่สภาพเดิมเร็ว
      - ประหยัด
      - ช่วยให้มดลูกหดรัดตัวดี
      - ทำให้เว้นระยะเวลาการตั้งครรภ์ได้นานขึ้น
- - - - มีแผลในโพรงมดลูก
      - ฺBlood loss ที่ LR = 200 ml.
    - - ผู้ป่วยไม่ตกเลือด
    - - Vital sign อยู่ในเกณฑ์ปกติ
      - มี Blood loss ใน 24 ชั่วโมงแรก ไม่เกิน 500 ml.
      - ไม่มีอาการเวียนศีรษะ อ่อนเพลียน้อยลง
      - มีการหดรัดตัวของมดลูกดี
    - - ดูแลให้มารดาได้รับความสุขสบาย นอนหลับพักผ่อนบนเตียง ลดการใช้พลังงาน
      - สังเกตปริมาณ ลักษณะ กลิ่น สี ของน้ำคาวปลา
      - ประเมินการหดรัดตัวของมดลูก โดยการคลึงมดลูกให้กลมแข็ง
        และวัดระดับยอดมดลูก
      - ประเมินลักษณะแผลฝีเย็บ ตามหลัก REEDA
      - ประเมิน vital sign อาการเวียนศีรษะ อ่อนเพลีย หน้ามืด
        ใจสั่น ตัวเย็นของมารดาหลังคลอด
      - ประเมินปริมาณและลักษณะเลือดของ Bleeding per vagina
        ทุก 2-4 ชั่วโมง ในระยะ 24 ชั่วโมงแรก ต้องไม่เกิน 500 ml.
      - อธิบายให้มารดาทราบว่าไม่ควรทำงานหนัก ยกของหนัก ขึ้นลงบันไดบ่อยๆ เพราะจะทำให้มดลูกหย่อนและเกิดการตกเลือดได้
      - Record Vital sign และ Intake Output
    - - มดลูกหดรัดตัวดี
      - แผลไม่บวม ไม่มีเลือดซึม
      - Vital sign อยู่ในเกณฑ์ปกติ
      - มีน้ำคาวปลาประมาณ 40 ml.
      - ไม่มีอาการเวียนศีรษะ อ่อนเพลียน้อยลง
  - - - ไม่มีการติดเชื้อหลังคลอด
    - - แนะนำให้ทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ทุกครั้งหลังการขับถ่ายปัสสาวะและอุจจาระ โดยเช็ดจากหน้าไปหลัง
        ไม่เช็ดย้อน ป้องกันการนำเชื้อจากทวารหนักเข้าสู่ช่องคลอด ซึ่งอาจทำให้เกิดการติดเชื้อได้
      - แนะนำให้เปลี่ยนผ้าอนามัยทุก 3-4 ชั่วโมงหรือเมื่อชุ่ม เพื่อลดการหมักหมม และแหล่งเพาะเชื้อแบคทีเรีย ที่จะทำให้เกิดการติดเชื้อ
      - ประเมินลักษณะแผลฝีเย็บ และน้ำคาวปลา ถ้าพบอาการแสดงของการติดเชื้อ เช่น แผลฝีเย็บบวมแดง มีหนอง น้ำคาวปลามีกลิ่นเหม็นเน่า ต้องรีบรายงานแพทย์
      - ประเมิน vital signs ทุก 4 ชั่วโมง
      - แนะนำการรับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูง เช่น เนื้อ นม ไข่ ผลไม้ที่มีวิตามินซีสูง จะช่วยซ่อมแซมเนื้อเยื่อช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น
      - แนะนำการฝึกขมิบช่องคลอด ให้ทำวันละ 300-400 ครั้ง เพราะจะช่วยกระตุ้นให้มีการไหลเวียนเลือดบริเวณฝีเย็บดีขึ้น ช่วยให้แผลหายเร็วขึ้น
    - - แผลฝีเย็บแห้งดี ไม่มีบวมแดงหรือเป็นหนอง ไม่ช้ำ
        ไม่มี discharge ซึม แผลชิดติดกันดี
      - น้ำคาวปลาไม่มีกลิ่นเหม็น
      - vital sign อยู่ในเกณฑ์ปกติ
    - - แผลฝีเย็บแห้งดี ไม่บวมแดง ขอบแผลไม่แยก
      - น้ำคาวปลาไม่มีกลิ่นเหม็น
      - Vital signs ปกติ
        
        BT = 36.3 องศาเซลเซียส
        
        PR = 84 ครั้ง/นาที
        
        BP 110/70 mmHg
        
        RR 18 ครั้ง/นาที
        
        Pain score 1 คะแนน
        
        Oxygen satuation 99 %
    - - มารดามีแผลในโพรงมดลูก
      - มารดามีแผลฝีเย็บ ฉีกขาดระดับ 2
      - ค่า WBC 15.00 10^3 uL มีค่าสูงกว่าปกติ
      - มารดาหลังคลอด 24 ชั่วโมง
  - - - เต้านมคัด (Breast engorgement)ทั้ง 2 ข้าง น้ำนมมาก
    - - อาการเต้านมคัดตึงลดลง
    - - ต้านมไม่บวมแดง ร้อน
      - อาการเต้านมคัดตึงลดลง
      - น้ำนมไหลสะดวก
    - - ดมีอาการเต้านมคัดตึงลดลง
      - ะสามารถบีบน้ำนมได้ด้วยตัวเอง และมีน้ำนมออกมามาก
      - เต้านม ไม่บวม แดง หรืออักเสบ อาการปวดลดลง
    - - ดูแลให้ยาแก้ปวด Paracetamal (500 mg) 2 เม็ดทางปาก
        เวลาปวด ห่างกันทุก 4-6 ชั่วโมง
      - ดูแลใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำอุ่นจัดประคบเต้านม 3- 5 นาที พร้อมกับนวดเต้านม
      - อธิบายถึงสาเหตุที่ทำให้เต้านมคัดตึง คือ การให้ลูกดูดนมไม่ถูกวิธี ลูกอมหัวนมไม่ลึกถึงลานนม
      - ดูแลบีบน้ำนมออกจากเต้าด้วยมือ จนกระทั่งลานนมนิ่ม ลูกสามารถคาบลานนมได้ติด
      - สอนและฝึกมารดาหลังคลอดนวดเต้านมและบีบน้ำนมออกจนเกลี้ยงเต้าด้วยตนเอง
      - ฝึกมารดาหลังคลอดประคบเต้านมและบีบน้ำนมด้วยตนเอง
      - แนะนำมารดาให้ลูกดูดนมบ่อยขึ้น อย่างน้อยทุก 1-2 ชั่วโมงให้เวลาลูกดูดอย่างน้อย 15-20 นาที
      - ให้กำลังใจโดยให้ญาติและสามีเข้ามามีส่วนร่วมในการดูแลเต้านมคัดตึง เช่น ฝึกให้ช่วยประคบและบีบน้ำนมออกจากเต้านมมารดาหลังคลอด
      - ดูแลหลังลูกดูดนมเสร็จแล้วใช้ผ้าชุบน้ำเย็นมาประคบเต้านม เพื่อบรรเทาอาการปวด
      - ติดตามและฝึกมารดาหลังคลอดให้ทำด้วยตนเองจะทำให้มารดาหลังคลอดเกิดความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่และประสบผลสำเร็จ