Neurologische aandoeningen met een fysieke beperking

• afsterven van zenuwcellen in CZS
• verstoring van signalen tussen sensorische en motorneuronen
• acute ischemie of trauma aan hersenen of ruggenmerg resulterend in immediate zenuwdood of beschadiging
• Chronische of degeneratieve neurologische aandoeningen tgv apoptische celdood of destructie

Aandoeningen die fysieke activiteit beperken

• rugletsels, CVA, ideopatische tijdelijke paralyse, MS, ALS, Parkinson, Cerebrale parese, Spierziekten, Arthritis, sclerodermie

Letsels van het ruggenmerg

• volledig letsel:
  

  geen gevoel, geen beweging onder level van letsel

• Onvolledig letsel
  

  Gedeeltelijk gevoelig, beperkte motorische functie

  
  

  Functie keert terug binnen enkele uren of na 6-18maanden

7. Autonome dysreflexie

• definitie
  

  levensbedreigende noodsituatie met felle verhoging van BD

  
  

  letsels boven T6

  
  

  Oorzaak vb irritatie van de blaas of darm

• Symptomen
  

  Verhoogde BD 30/16 mm HG)

  
  

  Barstende hoofdpijn

  
  

  Roodheid, rillingen, transpiratie

  
  

  onrust, verhoogde spasticiteit

• Preventie
  

  abrupte lichaamshoudingswijziging vermijden

  
  

  pt in zitpositie laten

  
  

  Monitor blaas en darm lediging

Hulpmiddelen

• pt met hoge laesie heeft weinig of geen restfunctie van armen en handen
• Gebruikt hulpmiddelen die tussen de tanden worden geklemd.
• Optimale mondhygiene
• Functie kan niet worden vervuld dmv prothese
• Gebruik
  

  verhoogt onafhankelijkheid

  
  

  bediening elektrische rolstoel

  
  

  Omdraaien van een blad van een boek

  
  

  typen op de computer

• Criteria
  

  Mag orale weefsel niet beschadigen

  
  

  comfortabel en niet vermoeiend

  
  

  gemakkelijk te reinigen

  
  

  niet te duur, gemakkelijk te vervaardigen

Mondzorg

• Hou rekening met
  

  verminderde motoriek en sensorische vermogen

  
  

  Risico op secundaire complicaties (Autonome dysreflexie, Aspiratie).

  
  

  Risico op decubitus, spasticiteit, slechte controle van de lichaamstemperatuur

  
  

  gebruik van hulpmiddelen die in de mond worden gedragen

Etiologie

• Ischemische beroerte (82% van CVA's)
  

  bloedvat naar de hersenen is geblokkeerd

  
  

  Atherosclerose

  
  

  Thrombotische beroerte : bloedklonter occludeert BV

  
  

  Embolische beroerte: occlusie van BV door bloedklonter of materiaal van elders in lichaam

  
  

  Verminderde perfusiedruk of toegenomen viscositeit van het bloed

• Hemorrhagische beroerte (18% van de CVA's)
  

  intra-cerebraal of subarachnoidaal

  
  

  bloeding, ruptuur van BV in hersenen

  
  

  oorzaken : Aneurysma, misvorming BV, Zeer hoge BD, Bloedverdunners, Barst in BV bij ischemische beroerte.

Predisposerende factoren

• Atherosclerose
• Hypercholesterolemie, hypertriglyceridemie
• Roken
• Hartaandoeningen
• Diabetes
• Gebruik van orale anticonceptie
• Druggebruik

Symptomen

• Afhankelijk van locatie, ernst en uitgebreidheid van het letsel
• TIA
  

  tijdelijk onderbroken bloedtoevoer

• Transiente tekens van beroerte
• Enkele minuten tot 1 uur
• Geen permanente schade
• Verschillende TIA's = waarschuwing voor CVA
  
  

Morbiditeit

• motorische uitval
• Sensibiliteitsstoornissen
• Afasie
• Dysarthrie
• Neglect
• Hemianopsie
• Apraxie
• Agnosie.
  
  

Residuele symptomen

• 2/3 van overlevenden hebben permanente letsels
• Tijdelijk of permanent verlies van
  

  spraak,geheugen, gevoel en motoriek

• Aangetaste zijde is tegengesteld aan zijde hersenletsel

Behandeling

• chirurgische correctie van aneurysma's, bloedklonters
• anticoagulantia

Prevalentie

• 90/100.000 (2.5 milj. Wereldwijd)
• Start op volwassen leeftijd (20-40j)
• Meer voorkomend in regio met gematigd klimaat

Diagnose en behandeling

• diagnose:
  

  ziektegeschiedenis

  
  

  klinische tekens

  
  

  RX en labo testen

  
  

  (geen unieke diagnostische test)

• Vroegtijdige behandeling binnen 6m na begin is cruciaal om neurologische schade te beperken
• Doel van behandeling:
  

  voorkomen van herval en verslechtering van de toestand

  
  

  symptomen verlichten, functie verbeteren

  
  

  psychologische ondersteuning

• Algemeen
  

  goede voeding

  
  

  voldoende rust

  
  

  vermijden van stress

  
  

  Preventie van infecties en letsels

• Kine
  

  oefeningen, maar geen extreme belasting

• medicatie

Mondzorg bij MS !!!!!!!!

• Rekening houden met:
  

  orofaciale menifestaties: intermittente hoofdpijn, aangezichtspijn, gevoelloosheid, verlamming en spasmes

• Visuele problemen
• Verminderde motorische mogelijkheden (wisselend tijdens periodes van herval en herstel
• Orale and systemische neveneffecten van medicatie

Diagnose

• Geen diagnostische testen
• diagnose door uitsluiting andere aandoeningen
• klinische diagnose.

Etiologie en pathogenese

• oorzaak onbekend
  

  90%

  
  

  5% - 10% familiaal (autosomaal dominant)

• Gemiddelde levensverwachting : 3-5 jaar
• Progressieve degeneratie van bovenste en onderste motor neuronen zonder periodes van remissie
• Uiteindelijk zijn alle systemen betrokken in aandoening
• Doodsoorzaak : respiratoir falen

Symptomen

• spierkrampen en spasmen
• Spierzwakte vooral in de extrimiteiten
• toenemende moeite bij ademen
• Moeite bij slikken en kauwen
• Siallorhea
• Depressie en angst
• Cognitieve- en gedragsstoornissen

Behandeling

• Rilusone : kan overleving verlengen met ong 2 maanden
• Palliatieve behadeling door interprofessionele teams
• Behandeling gefocused op management van progressieve symptomen
• Medicatie tegen sialorrhea, bestraling of botox injectie in de speekselklieren

Symptomen

• stijfheid en voorovergebogen houding en hoofd
  
  • Vertraagde beweging
• Moeilijk om evenwicht te houden
• Trage schuifelende pas
• Tremor thv beide handen in rust
  

  Tremor vermindert bij gerichte beweging (vb tandenpoetsen)

• Vingers voeren "pill-rolling" beweging uit
• niet-motorische symptomen:
  

  Variatie in BD

  
  

  Cardiale dysrhythmie

  
  

  Excessief zweten

  
  

  Dysfunctie van darmen en blaas

  
  

  Slaapstoornissen

• Cognitieve functies normal tenzij in ver gevorderd stadium
• Na 10-20 jaar zorgafhankelijk
  
  

Symptomen thv gelaat en mond

• Gefixeerde expressie (masker)
• Minder knipperen met ogen
• Tremor of overdreven beweging van lippen, tong, nek
• Moeilijkheden met slikken
• Kwijlen
• Monotone, trage spraak

Vergezellende symptomen

• Primitieve reflexen en abnormale respons op stimuli
  

  Asymmetrische tonische nek reflex

  
  

  tonische labyrinthine, extremiteiten ook naar achter en gebogen rug

  
  

  Startle reflex

• Contracturen
  

  spieren gefixeerd in abnormale posities

  
  

  toenemende spasticiteit en vervorming van gewrichten

• Epileptische aanvallen ( 50%)
• Zingtuiglijke aandoeningen ( gezichtsverlies, Gehoorverlies)
• Spraak en taalstoornissen (trage spraak, moeilijk te verstaan tgv dysarthria
• Cognitieve beperkingen (> 50% hebben geen intellectuele of cognitieve beperking niet kunnen spreken gebrek aan begrip wel trager

Mondzorg

• Rekening houden met:
  

  Geassocieerde orale karakteristieken

  
  

  Predisposerende factoren voor mondpathologie

  
  

  Motorische beperking

  
  

  Ongecontroleerde bewegingen

  
  

  Reflexieve reacties

  
  

  Ademhalingsproblemen

  
  

  aantasting spieren van hoofd en hals

  
  

  Nood aan stabilisatie en ondersteuning

  
  

  mogelijk cognitieve beperking, moeilijke communicatie

  
  

  risico op epilepsie

Juveniele reumatoïde arthritis

• < 16 jaar
• Auto-immuunziekte
• 3 types:
  

  Pauci-articulaire vorm: < 5 gewrichten aangetast (vaak knie)

  
  

  poly-articulaire vorm : > 4 gewrichten aangetast

  
  

  systemische vorm

• Soms complete remissie, soms toenemende beperking, andere milde symptomen die jaren blijven
• Behandeling:
  

  Activiteiten om functie te behouden

  
  

  pijn medicatie

Mondzorg en osteo-arthritis

• Rekening houden met:
  

  gewrichtspijn: verminderde functie

  
  

  moeilijkheden uitvoeren ADL

  
  

  aangetaste gewrichten

  
  

  Graad van beperking

  
  
  

AANDACHTSPUNTEN

• early dental hygiene intervention and regular preventive care will aid in optimizing oral health status and minimizing orale problems.
• Knowlegde and understanding of the specifics of a patient's particular condition will help the clinician become confident in managing adaptations needed during the dental hygiene appointment
• Communication to determine and support the patient's wishes in adapting patient care procedures is essential, particularly when the patient is unable to perform daily life activities independently and is dependent on others
• Most patients with a phyiscal impairment do not have and intellectual impairment
  
  

Voorbereiden behandeling

• overleg met patient of verzorgende voor afspraak om specifieke noden te bepalen
• Essentiele info (medische anamneses, beschrijving van beperking kan via telefoon)
• vraag specifiek ook naar beperkingen in ADL
  

  informatie over nodige assistentie door verzorgende

  
  

  Aangepaste hulpmiddelen die gebruikt worden voor eigen mondzorg

  
  

  bepaal beste moment van de dag voor afspraak (andere interventies, ogenblik van de dag dat symptomen minst erg zijn).

• Vraag naar voorkeur manier van communicatie
• Welke aanpassingen zijn nodig voor veiligheid en comfort voor de patient
  

  dekens of meer circulatie van lucht owv temperatuurcontrole

  
  

  hoe patient positioneren en ondersteunen

  
  

  hoe stress reduceren

• vraag naar medicatie die risico inhoudt voor
  

  xerostomia

  
  

  increased bleeding

  
  

  Potential interactions with local anesthesia

  
  
  

Mondzorg: rekening houden met !

• frequent, korte behandelaarduur
• rustige, warme atmosfeer vermindert vermoeidheid en stress
• Enkel dringende zorg tijdens herstelperiode
• Niet dringende zorg uitstellen tot na stabilisatie
• Bij aantasting faciale musculatuur:
  

  verminderde natuurlijke reiniging : meer biofilm op tandopp

  
  

  Spoelen moeilijk tot onmogelijk

  
  

  anesthesie : meer kans op bijtletsels

• Interactie verschillende medicatie en anesthetica.
  

  Epinephrine en levodopa (anti-Parkinson) verhoogt effect op BD en hartritme

• Dagelijkse mondzorg moeilijk bij patient met onvrijwillige beweging
  

  vb bij cerebrale parese

  
  

  is geen gebrek aan medewerking

  
  

  vraag pt of verzorgende om suggesties

  
  

  sedatie soms wenselijk

  
  
  

Positioneren en stabiliseren van de patiënt

• ongecontroleerde bewegingen = gevaar voor pt en MH
• Gebruik aangepaste hulpmiddelen voor ondersteuning en positionering
• pas stoelpositie langzaam aan
• Preventie van decubitus wonden
  

  juiste positionering van de stoel

  
  

  gebruik ondersteunende kussens

  
  

  regelmatig herpositioneren om druk te verminderen

• voor behandeling vragen naar optreden spasmen en hoe ermee om te gaan.
  
  

4- handed dental hygiene

• assistentie is essentieel
• Verbetert efficiëntie van clinicus
• Verzekert comfort en veiligheid van patiënt
  
  

Zelfzorg

• depressie en pijn: invloed op dagelijkse mondzorg
• Indien mogelijk dagelijkse mondzorg deel van dagelijkse hygiene
• Kine en ergotherapie voor zelfzorg training
• Verlamming of spierspasme kunnen hanteren van TB verhinderen
• Aanpassingen:
  

  Handvat van TB

  
  

  Speciaal design TB

  
  

  Lichtgewicht elektrische TB

  
  

  instructie verzorgende voor assistentie gebaseerd op mogelijkheden en beperkingen van pt.

  
  

  Hemiplegie: uitdaging niet dominante hand te trainen om biofilm te verwijderen.