Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
แนวคิดพื้นฐานทางเภสัชวิทยา images, เภสัชพลศาสตร์(Pharmacodynamics),…
แนวคิดพื้นฐานทางเภสัชวิทยา
เภสัชพลศาสตร์(Pharmacodynamics)
Drug interaction
ปฏิกิริยาระหว่างยา
ปฏิกิริยาระหว่างอาหารกับยา
ปฏิกิริยาระหว่างสมุนไพรกับยา
ปฏิกิริยาระหว่างโรคกับยา
การออกฤทธิ์ของยาต่อร่างกาย หรือ การที่ยามีผลต่อร่างกาย (What drug does to body)
กลไกการออกฤทธิ์ของยา
Receptor
โปรตีน
ทำหน้าที่เป็นตัวกลางสำหรับการส่งสัญญาณเพื่อการออกฤทธิ์ของยา (สารเคมี)
ยา > 90% ออกฤทธิ์ผ่าน receptor
มีความจำเพาะ (specificity)
มีความแตกต่างของตำแหน่ง ตามชนิดของ receptor
ออกฤทธิ์โดยไม่ผ่านตัวรับ
ยาออกฤทธิ์ด้วยคุณสมบัติของยา/สารเคมี
ออกฤทธิ์โดยผ่านตัวรับ
Agonist
ยา(สารเคมี) จับกับ receptor เป็นผลให้เกิดการตอบสนองเลียนแบบกลไกของร่างกาย
Partial agonist: ยาจับกับ receptor แล้วตอบสนองน้อยกว่า full agonist
Reverse agonist: ยาต่างชนิดจับกับ receptor แล้วตอบสนองตรงกันข้าม
Full agonist: ยาจับกับ receptor แล้วตอบสนอง 100%
Antagonist
ยา(สารเคมี) จับกับ receptor แต่ไม่ทำให้เกิดการออกฤทธิ์ และป้องกันไม่ให้ยาชนิดอื่นจับกับ receptor
Irreversible antagonist ยา(สารเคมี) จับกับ receptor แบบถาวร
Competitive antagonist ยา(สารเคมี) จับกับ receptor แบบแข่งขัน (แปรผันกับความเข้มข้น)
Adverse Drug Reaction (ADR)
ปฏิกริยาที่เกิดขึ้นโดยไม่ตั้งใจ เป็นอันตรายต่อร่างกายมนุษย์ (ใช้ยาขนาดปกติ)
Type B (ปฏิกิยาภูมิแพ้ของร่างกาย Drug allergy)
Type A (Side effect)
เภสัชจลนศาสตร์(Pharmacokinetics)
ร่างกายจัดการกับยาที่ได้รับ
การดูดซึม
เกิด First pass metabolism คือ เมื่อยาถูกดูดซึมเข้าระบบไหลเวียนโลหิต จะถูกลำเลียง ผ่าน hepatic portal vein เข้าสู่ตับ
Oral administration
ยาถูกดูดซึมมากที่สุด ที่ “ลำไส้เล็ก”
First pass metabolism
เป็นวิธีการใช้ยาที่ใช้มากที่สุด
Sublingual administration
• เป็นการดูดซึมยาโดยตรง
• ใช้กับยาที่ต้องการ rapid response
• ไม่มี First pass metabolism
• ex. Isosorbide dinitrate SL 5 mg
• ยาอมใต้ลิ้น
Rectal administration
• โดยมากใช้กับยาที่ต้องการฤทธิ์เฉพาะที่ ex. Bisacodyl suppository, Proctosedyl® suppository
• ยาบางชนิดสามารถดูดซึมเข้าระบบไหลเวียนโลหิตได้ ex. Paracetamol suppository
• ยาเหน็บทวารหนัก
Topical administration
• โดยมากใช้กับยาที่ต้องการให้ออกฤทธิ์เฉพาะบริเวณที่ทา
• ex. Diclofenac gel (Voltaren emulgel), ยาหยอดตา
• ยาบางชนิดสามารถดูดซึมเข้าระบบไหลเวียนโลหิตได้
• ex. Fentanyl patch
• ยาใช้เฉพาะที่
Inhalation
• ยาสูดพ่น
• ยาออกฤทธิ์แบบ systemic และบางชนิดสามารถออกฤทธิ์เฉพาะที่ได้อีกด้วย
• ออกฤทธิ์ได้เร็ว เนื่องจากปอดมีพื้นที่ผิว และ ระบบไหลเวียนโลหิตดี ex. ยาสูดพ่นสำหรับโรคหืด และ COPD, ยาพ่นจมูก
Absorption: Injection
• ยาฉีด • IV, IM, ID, SC, IT
• IV : Intravenous
ยาเข้าสู่เส้นเลือดดำ -> Right atrium -> Right ventricle -> ปอด -> Left atrium -> Left ventricle -> systemic circulation
Excretion/Elimination: การกำจัด
Renal excretion ไต เป็นอวัยวะที่สำคัญที่สุดในการกำจัดยา
หากไตทำงาน (CrCl, eGFR) ลดลง การกำจัดยาจะน้อยลงตามไปด้วย
ขนาดยาที่ใช้ก็ควรมีการปรับขนาดลดลงตามไปด้วย
ยาที่จะขับออกโดยวิธีนี้ต้องอยู่ในรูปแบบที่ละลายน้ำได้ดี
Biliary and Fecal excretion
การขับออกโดยวิธีนี้มักเป็นยาที่เหลือจากการดูดซึมผ่านลำไส้
metabolite ที่ถูกสร้างขึ้นที่ตับ และถูกขับทางลำไส้ผ่านทางน้ำดี
Metabolism: การเปลี่ยนแปลง
ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของยา
Enzyme induction
Enzyme inhibition
Age
Disease
Genetic polymorphism
Biotransformation เกี่ยวข้องกับ 2 ปฏิกิริยา
Phase I reaction: การเติม reactive group เข้าไปในโมเลกุล
Oxidation, Reduction, Hydrolysis
มักทำให้ยาออกฤทธิ์ หรือ เพิ่มพิษของยา
Phase II reaction: มักเป็นการเติม substituent group เข้าไปในโมเลกุล
มักเป็นการทำให้ยาหมดฤทธิ์
ละลายน้ำเพิ่มขึ้น เพื่อกำจัดออก
Distribution: การกระจาย
ปัจจัยที่มีผลต่อการกระจายตัวของยา
Permeability across barrier
Drug binding
Fat : Water partition
นางสาวยุพาภรณ์ วังสะอาด เลขที่ 62 ID 621801065
