Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) - Coggle Diagram

- - - - a. Penicillins
        
        Natural Penicillins
        
        • Penicillin G (ไม่ทนกรด ไม่ให้กิน), Penicillin V (ทนกรด มีแบบกิน)
        
        • มีฤทธิ์ต้านเชื้อได้มากต่อ Gr(+), Gr (-) esp cocci (N. meningitis), anaerobes
        
        • มีฤทธิ์ต้านเชื้อได้น้อยต่อ Gr(-) rods
        
        • ถูกท้าลายโดย Beta-lactamases ได้ง่าย
        
        Uses
        
        Streptococcal infection
        
        Dental infection
        
        Leptospirosis infection
        
        Syphilis
        
        Prevent recurrent of rheumatic fever
        
        • ตัวอย่าง
        
        Penicillin G (ยาฉีด: IM/IV)
        
        Penicillin G procaine (IM only)
        
        Penicillin G benzathine
        
        Penicillin V (ยากิน/ยาฉีด)
        
        • ADR
        
        Hypersensitivity
        
        Seizure อาจเกิดในผู้ป่วยไตบกพร่อง
        
        Diarrhea/Nausea
        
        Penicillinase-resistant penicillins (Anti-staphylococcal)
        
        • Cloxacillin (PO, IV, IM), Dicloxacillin (capsules 250, 500 mg)(ดูดซึมและกระจายตัวไปส่วนต่าง ๆ ของร่างกายได้ดีกว่า Cloxa.)
        
        • ทนต่อ Staphylococcal beta-lactamases
        
        • ออกฤทธิ์ต้านเชื้อ Staphylococci เป็นหลัก (พบมากบริเวณผิวหนัง, เยื่อบุ)
        
        Drug of choice (DOC) ของ Staphylococcus aureus **
        
        ADR (คล้ายกลุ่ม Natural Penicillins)
        
        • อาหารท้าให้ยาถูกดูดซึมช้าลง ควรทานก่อนอาหาร ครึ่ง-1 ชม.**
        
        • Cloxacillin inj ควรให้ IV infusion > 60 min เพื่อลดอาการปวดและphlebitis**
        
        Aminopenicillins
        
        • Amoxicillin (oral)
        
        • Ampicillin (ยาฉีด/ยากิน)
        
        • ยากลุ่มนี้ถูกท้าลายโดย Penicillinase ได
        
        Uses
        
        Upper respiratory tract infection** (esp. Amoxicillin)
        
        Uncomplicated urinary tract infection
        
        Meningitis: Ampicillin + 3rd cephalosporin
        
        ADR ที่ส้าคัญได้แก่ ท้องเสีย, Hypersensitivity reaction** (Urticaria,
        anaphylactic shock, Steven Johnson Syndrome (SJS) เป็นต้น)
        
        Extended-spectrum penicillins
        
        • Piperacillin*, Ticarcillin
        
        • ครอบคลุมเชื้อ G(+), G(-) esp. Pseudomonas aeruginasa (พบมากในโรงพยาบาล), anaerobes
        
        • ไม่ทนกรดในกระเพาะอาหาร >> IV or IM
        
        • Uses : รักษาการติดเชื้อในโรงพยาบาล (nosocomial infection) :
        Pseudomonas infections (+ Aminoglycosides)
        
        Beta-lactam/Beta–lactamase inhibitors
        
        • Amoxicillin + Bata-lactamase inhibitor (Clavulanic acid/Sulbactam/Tazobactam)
        
        • ใช้กับเชื้อที่ดื้อยาโดยการสร้างเอนไซม์ bata-lactamase
        
        • จึงออกฤทธิ์ได้กว้างขึ้น ครอบคลุมเชื้อได้มากขึ้น
        
        ADR ท้องเสีย**Ampicillin+Sulbactam (Unasyn®) Amoxicillin+Clavulanic acid (Amoksiklav®, Augmentin®) Piperacillin+Tazobactam (Zosyn®)
      - b. Cephalosporins
        
        First (1st) Gen. - Fifth (5th) Gen.
        
        ยากลุ่ม Cephalosporins ทนต่อ betalactamase ได้หลายชนิดกว่ายากลุ่ม penicillins จึงมีฤทธิ์ครอบคลุมเชื้อได้กว้างกว่า
        
        ละลายน้้าได้ดี ทนต่อ pH และอุณหภูมิ (ส่วนใหญ่มักท้าเป็นยาฉีด)
        
        1b. First (1st) Gen. Cephalosporins
        
        • Cephalexin (PO)
        
        • Cefazolin (IV)
        
        • นิยมใช้กับการติดเชื้อที่ผิวหนัง เด่น Gr (+) และ UTI
        
        • Cefazolin ใช้ป้องกันการติดเชื้อก่อนผ่าตัด**
        
        2b. Second (2nd) Gen. Cephalosporins
        
        • Cefaclor (PO) = อาหารมีผลต่อการดูดซึม
        
        • Cefuroxime (IV) = อาหารเพิ่มการดูดซึม
        
        • เพิ่มฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อ Gr (-) มากขึ้น
        
        • Cefoxitin ฆ่าเชื้อ anaerobes ได้ (มักใช้ในการติดเชื้อในช่องท้อง)
        
        3b. Third (3rd) Gen. Cephalosporins
        
        ส่วนใหญ่ครอบคลุมทั้งเชื้อ Gr (+) และ (-)
        
        • Cefdinir (PO) = ใช้ใน URI (ในเด็ก), อุจจาระเป็นสีแดงจากการจับกับเหล็ก*
        
        • Cefotaxime* (IV)
        
        • Ceftriaxone* (IV) = ใช้บ่อยมากที่สุดในรพ. (ติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ/ปอดอักเสบ)
        
        • Ceftazidime* (IV) = ครอบคลุมเชื้อ Pseudomonas (เชื้อที่พบบ่อยในโรงพยาบาล)
        
        • Cefoperazone/Sulbactam (IV) = คลุม Pseudomonas, เกิดthrombocytopenia
        
        4b. Fourth (4th) Gen. Cephalosporins
        
        • Cefepime (IV)
        • Cefpirome (IV)
        
        5b. Fifth (5th) Gen. Cephalosporins
        
        • Ceftobiprole (IV)
        
        • ครอบคลุมเชื้อได้กว้าง
        
        • ออกฤทธิ์ต่อ MRSA
      - c. Carbapenems
        
        Doripenem, Imipenem
        
        Ertapenem, Meropenem
        
        ออกฤทธิ์ต่อ Gr(+), (-), anaerobes
        
        ยาทุกตัวทนต่อ ESBLs (Extended Spectrum Beta-Lactamases) ได้
        
        Uses : รักษาการติดเชื้อที่อวัยวะต่างๆ, รักษา mixed infection ในรพ.
        
        Doripenem (IV) ครอบคลุมเชื้อ Pseudomonas ขับออกทางไตเป็นหลัก (ปรับขนาดยาในผู้ป่วยโรคไต) แต่ยังไม่ครอบคลุม MRSA** (Methicillin-resistant Staphylococcus aureus)
        
        Imipenem ท้าให้ชักได้มากที่สุด**, ถูกท้าลายอย่างรวดเร็วจึงต้อง + Cilastin
      - d. Monobactams
        
        Aztreonam (Bactericidal)
        
        ทนต่อ B-lactamases
        
        ฆ่าเชื้อ Pseudomonas (เชื้อก่อโรคในโรงพยาบาล)ได้, Klebseilla,Serratia
        
        ไม่มี cross-allergenicity กับ Penicillin
    - - ดูดซึมได้ไม่ดี จึงท้าให้อยู่ในรูปยาฉีด (IV)
      - คลุม G (+) ทุกชนิดสงวนไว้ใช้MRSA (Methicillin Resistant S.aureus**)
      - รักษา Clostidium difficile infection เช่น pseudomembranous colitis (เลือกอันดับรองจาก metronidazole)
      - เลือกใช้กรณี ผู้ที่แพ้ยากลุ่มที่มีโครงสร้าง Beta-lactam
      - • ADRs (อาการไม่พึงประสงค์)
        
        Ototoxicity* (พิษต่อหูเกิดเมื่อได้ขนาดยาสูง)
        
        Nephrotoxicity* (พิษต่อไต โอกาสเกิดมากขึ้นเมื่อให้ร่วมกับยากลุ่มaminoglycoside)
        
        “Red man syndrome”** (หน้าแดง, ความดันต่ำ)
        
        Phlebitis (หลอดเลือดด้าอักเสบ)
    - - คลุมเชื้อ Gr(+), Gr(-)
      - ใช้รักษา Multidrug resistance : S. aureus, Pseudomonas aeruginosa,E. coli, Proteus sp., Klebseilla และ Serratia marcescens
      - ADRs: ตับอักเสบ, N/V,
        ท้องเสีย, Phlebitis
    - - ครอบคลุมเชื้อ G (+) และ (–)
      - ใช้รักษา TB (เมื่อใช้ยาหลักไม่ได้ผล)
      - ADRs: มีพิษต่อระบบ CNS, ปวดศีรษะ
    - - ไม่ถูกดูดซึมจากทางเดินอาหาร
      - ใช้เป็นยาภายนอก เนื่องจากมีพิษต่อไต
      - ระบบประสาท ไขกระดูก
      - รูปแบบยา Bacitracin ointment(+ polymyxin or neomycin)
    - - -ครอบคลุมเชื้อคล้าย Vancomycin ใช้ในกรณีที่ไม่สามารถใช้ Vancomycin ได้
        -ADRs: myopathy, hyper/hypotension
- - - - 2.1 Tetracyclines
        
        Tetracycline, Doxycycline*, Minocycline, Tigecycline
        
        ยาดูดซึมน้อยเมื่อให้ร่วมกับ divalent ion products: นม แคลเซียม แมกนีเซียมantacid**
        
        คลุม G +/-, anaerobes, rickettsiae, chlamydiae, mycoplasmas,
        Protozoa
        
        ยาดูดซึมได้ดีในทางเดินอาหารเมื่อให้ตอนท้องว่าง (ยกเว้น Doxycycline,
        Minocycline)
        
        Uses : หนองในเทียม, สิว, Leptospirosis, Scrub typhus
        
        ห้ามใช้ในเด็กที่อายุต่้ากว่า 15 ปี (ยาสะสมในกระดูกและฟัน กดการเจริญเติบโต)
        
        ห้ามใช้สตรีมีครรภ์/ให้นมบุตร
        
        ADRs: N/V (ทานพร้อมอาหาร), ท้องเสีย, photosensitivity (Doxycycline)
        Fanconi’s Syndrome (Expired Tetracycline)
      - 2.1. Aminoglycosides (AMGs)
        
        Amikacin, Gentamicin, Streptomycin*, Kanamycin (PO)
        
        มักไม่ใช้เป็นยาเดี่ยว (ใช้ร่วมกันเพื่อเสริมฤทธิ์กับยากลุ่มอื่น)
        
        ใช้เดี่ยวๆ ได้กรณีเดียวคือใช้รักษา UTI (ยาขับออกทางไต)
        
        ครอบคลุม G+(cocci); Staphylococci : + Cloxacillin, + Vancomycin
        
        Enterobactericeae : + Penicillin,Ampicillin
        
        P. aeruginosa: Gentamicin, Amikacin+B-lactam
        
        Streptomycin มีผลต่อเชื้อ Mycobacteria ใช้รักษา TB (วัณโรค) ได้
        
        อาการไม่พึงประสงค์ (ADRs)
        
        Nephrotoxicity* 10-12% (พิษต่อไต) เกิดแบบผันกลับได้ (reversible) มักจะเกิดเมื่อใช้ยาติดต่อกันนานกว่า 10 วัน
        
        Ototoxicity* 1-5% (พิษต่อหู) เกิดแบบผันกลับไม่ได้ (irreversible) ความเป็นพิษจะเกิดมากเมื่อใช้ร่วมกับ Furosemide, Vancomycin
        
        Neuromuscular blockage ท้าให้เกิด paralysis ได้ (อัมพาต)
      - 2.2.Macrolides
        
        Erythromycin, Roxithromycin, Clarithromycin, Azithromycin
        
        ใช้แทนกรณี Hypersensitivity ต่อ B-lactam (esp. RTIs)
        
        Uses
        
        Upper RTIs : Pharyngitis,Tonsillitis*
        
        Lower RTIs : Pneumonia
        
        Clarithromycin, Azithromycin :ป้องกันและรักษา Mycobacterium Avium Complex (MAC)
        
        Erythromycin, Azithromycin :
        Chlamydia trachomatis
        
        ADRs: Erythro. เกิด N/V* (รับประทานหลังอาหารทันที), ท้องเสีย
      - 2.3 Lincosamides
        
        Lincomycin(IV), Clindamycin(PO, IV, topical )
        
        ครอบคลุมเชื้อ G(+) ส่วนใหญ่ , anaerobes บางตัว
        
        เป็นทางเลือกกรณีแพ้ Penicillin** และแพ้ยากลุ่ม sulfa
        
        Clindamycin PO : มีผลต่อเชื้อ S. aureus (MSSA)
        
        ADRs: ท้องเสีย*, pseudomembranous colitis
        
        Uses
        
        Anaerobic infection :
        
        Staphylococcal & Pneumococcal infection
        
        Pneumocystis jeroveci Pneumonia (PCP) :+ primaquine
        
        Toxoplasmosis : + pyrimethamine
      - 2.4 Chloramphenicol
        
        ปัจจุบันนิยมใช้รูปแบบยาฉีด และยาใช้ภายนอก (ยาหยอดตา/หู)
        
        ห้ามใช้ในหญิงมีครรภ์และเด็ก เนื่องจากเกิด Gray-baby syndrome* (ตับยังทำงานไม่สมบูรณ์)
        
        ADRs : กดไขกระดูก,aplastic anemia*,thrombocytopenia, Hemolytic anemia (จึงมีการใช้น้อยเนื่องจาก ADRs รุนแรง)
      - 2.5 Fusidic acid
        
        ออกฤทธิ์ได้ดีต่อเชื้อ G (+)
        
        นิยมใชšรูปแบบ Topical, Eye gel
        
        ใช้ร่วมกับยาอื่น เช่น amingoglycoside (ใช้เดี่ยวๆ จะดื้อยาเร็ว)
- - - - Gen. 2 Norfloxacin, Levofloxacin, Ofloxacin, Ciprofloxacin
      - Gen. 3 Gatifloxacin (ถูกถอนทะเบียนตำรับ), Moxifloxacin
      - Gen. 4 Trovafloxacin (ถูกถอนทะเบียนตำรับ)
    - - Sulfonamides
        
        ครอบคลุมเชื้อ
        
        G (+) cocci : Streptococci, Staphyloccoci (not enterococci)
        
        G (-) bacilli : Enterobactericeae, Serratia, Enterobacter, Citrobacter, Salmonella typhi (not pseudomonas)
        
        แบ่งออกเป็น 4 กลุ่ม ตามคุณสมบัติการดูดซึมและการออกฤทธิ์
        
        1)Short or medium acting : Sulfamethoxazole (SMX)*,Sulfadiazine
        
        2)Long acting : Sulfadoxine
        
        3)Not well GI absorbed (treat GI infection) : Sulfasalazine*
        
        4)Topical Sulfonamide : Sulfacetamide, Silver Sulfadiazine
        
        Uses**
        
        PO (SMX-TMP) : UTIs, Toxoplasmosis, Pneumocystis jeroveci Pneumonia: PCP* (เชื้อฉวยโอกาส)
        
        Topical sulfonamides : Ophthalmic infection (Sulfacetamide)
        : Burn (Silver sulfadiazine*)
        
        ห้ามใช้ในผู้ที่มีประวัติการแพ้ยาในกลุ่ม sulfa
        
        ADRs : เกิดผื่นแพ้ได้ง่าย (3-5%) : SJS, Exfoliative dermatitis, นิ่วในทางเดินปัสสาวะ (Crystalluria, ต้องดื่มน้ำตามมากๆ), กดไขกระดูก
    - - ออกฤทธิ์คลุม anaerobe, G (ı) เด่น*,ใช้ร่วมกับยาอื่นในการรักษา
      - IV / PO
      - ADRs: N/V 12% (แก้โดยให้กินพร้อมอาหาร), เกิด disulfiram-like reaction (2-24%) เมื่อกินร่วมกับ alcohol
  - - - รักษาการติดเชื้อในโรงพยาบาล (Acinetobacter baumanii)
      - Nephrotoxicity 8-27% (พิษต่อไต) เกิดแบบผันกลับได้ (reversible)
      - Neurotoxicity 7-29% เกิด Neuromuscular blockage ได้