Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 3 ส่วนที่ใช้และองค์ประกอบที่สำคัญของพืชสมุนไพร แบ่งตามหมวดอาการของโร…

- - - - ยารับประทาน
        
        สหัศธารา
        
        tolperisone
        
        กลุ่มยา NSIADs เช่น Diclofenac
        
        เถาวัลย์เปรียง
        
        กลุ่มยา NSIADs เช่น Diclofenac
      - ยาใช้ภายนอก
        
        ยาหม่องไพร น้ำมันไพร ครีมไพล
        
        Analgesic balm
        
        พริก
        
        Diclofenac gel
    - - เกิดจากภูมิปัญญาจากบรรพบุรุษ ใช้พืชสมุนไพรที่มีอยู่มาใช้ในการรักษา หรือเพื่อช่วยในการไหลเวียนของโลหิต
      - ส่วนประกอบสําคัญ
        
        เตยหอม ตะไคร้ มะกรูด ขิง ขมิ้น ไพล กานพลู
        
        น้ํามันขิงหอมระเหย น้ํามันกุหลาบ cassava ball
  - - - ผลแก่แห้ง หรือเถา ต้มเอาน้ําดื่ม
      - ไม่ควรใช้กับคนท้อง
    - - เหง้าแก่สด ทุบให้แตก ต้มเอาน้ําดื่ม
    - - ผลแก่แห้ง บดเป็นผงปั้นเป็นลูกกลอน หรือชงน้ําดื่ม
      - ไม่ควรใช้กับคนท้อง
    - - เหง้าและรากทุบพอแหลก ต้มเอาน้ําดื่ม หรือปรุงอาหาร
    - - ลําต้น กาบใบแก่สด ทุบพอแตก ต้มเอาน้ําดื่ม หรือประกอบอาหาร
    - - หัว ทุบให้แตก ต้มเอาน้ําดื่ม หรือหัวสด โขลกละเอียดผสมน้ําผึ้ง
    - - ใบและยอดต้มเอาน้ําดื่ม
    - - เมล็ดแก่ บดเป็นผงชงกับน้ําอุ่น
    - - ทานหัวสดหลังหรือพร้อมอาหาร
    - - ปอกเปลือกผล ใช้เมล็ดบดเป็นผง
    - - ดอกตูมแห้ง ต้มน้ําดื่มหรือบดเป็นผง ชงน้ําดื่ม
    - - เปลือกผลสด ทุบเล็กน้อย
        พอให้น้ํามันออก ชงน้ําร้อนดื่ม
    - - เหง้าแก่สด ทุบให้แตกต้มเอาน้ําดื่ม
    - - เหง้าสด ย่างไฟพอสุกตํากับน้ําปูนใส คั้นเอาน้ําดื่ม
    - - เหง้าแก่สด ล้างสะอาดหั่นตากแดด บดละเอียด ใส่แคปซูล หรือผสมน้ําผึ้งเป็นลูกกลอน
    - - ขิง
        
        Dimenhydrinate
      - เบญจกูล
        
        Mixt carminative
        
        Diasgest
        
        Simethicone
      - ขมิ้นชัน
        
        Simethicone
        
        Mixt carminative
      - ธาตุอบเชย
        
        Mixt carminative
  - - - เนื้อผลแก่สุดโขลกพอแหลก แทรกเกลือเล็กน้อยอมหรือเคี้ยว
    - - เนื้อในฝักแก่ หรือมะขามเปียก จิ้มเกลือกิน
      - คั้นเป็นน้ํามะขาม เติมเกลือเล็กน้อย จิบบ่อยๆ
    - - เมล็ด ใส่น้ําต้มไฟอ่อนๆ
    - - ผลสดคั้นน้ําใส่เกลือเล็กน้อยจิบบ่อยๆ
    - - ไม่ควรใช้กับคนท้อง
      - ผลแก่แห้งฝนกับน้ํามะนาว แทรกหรือกวาดคอหรือจิบบ่อยๆ
    - - ผลแก่สด โขลกพอแหลกคั้นเอาแต่น้ําใส่เกลือเล็กน้อย หรือใช้ผลสด เคี้ยวแล้วกลืนทั้งน้ําทั้งเนื้อ
    - - เหง้าสดตําผสมน้ําต้มสุกเล็กน้อย
      - คั้นเอาน้ําผสมเกลือกวาดคอหรือจิบบ่อยๆ
      - เหง้าแก่ฝนกับน้ํามะนาว
  - - - จันทร์ลีลา
        
        paracetamol
  - - - ต้นแก่สุด หั่นซอยเป็นแว่นบาง ต้มน้ําดื่ม
    - - เหง้าสด ต้มน้ําดื่ม
    - - หั่นเป็นชิ้น ต้มกับน้ําดื่มครั้งละถ้วยชา
      - ใช้มากอาจเป็นตะคริว
    - - รากสด สับเป็นชิ้นเล็กๆต้มน้ําดื่ม
    - - กลีบเลี้ยงหรือริ้วประดับตากแห้ง บดเป็นผง ชงกับน้ําเดือด
    - - ใบแห้ง ต้มน้ําดื่ม
    - - ลําต้นสด สับเป็นชิ้นเล็กๆ ต้มน้ําดื่ม
- - - - เปลือกผลแห้ง ฝนหรือต้มกับน้ําปูนใสดื่ม
    - - เปลือกผลแห้ง ย่างไฟให้เกรียม ฝนกับน้ําปูนใส หรือ บดเป็นผงละลายน้ําข้าว หรือน้ําต้มสุก
    - - ใบสด ต้มเอาน้ําดื่มหรือฝั่งลมให้แห้ง บดเป็นผงทําเป็น ลูกกลอน ใบแห้งดองเหล้า 7 วัน
    - - ก้อนบดผง ต้มเอาน้ําดื่ม
    - - ผลห่าม-ผลดิบ ฝานตากแดดหรืออบ บดเป็นผงชงน้ําดื่ม หรือผสมน้ําผึ้ง เป็นลูกกลอน
    - - ควรระวังการใช้ยาอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของตับ ไต
      - ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ และผู้ที่มีไข้
      - บรรเทาอาการอุจจาระธาตุพิการ ท้องเสียชนิดที่ไม่เกิดจากการติดเชื้อ
      - ควรระวังการรับประทานร่วมกับยาในกลุ่มสารกันเลือดเป็นลิ่ม และยาต้านการจับตัวของเกล็ดเลือด
    - - ใบแก่ปิ้งไฟชงน้ําดื่ม หรือผลอ่อนฝนกับน้ําปูนใส ทานเมื่อมีอาการ
    - - ใช้น้ําเปลือกลูกทับทิมหรือเปลือกแคต้ม แทรกกับน้ําปูนใสเป็นน้ํากระสายยา สําหรับเด็กเล็กให้บดผสมกับน้ํากระสายยา ใช้รับประทานหรือกวาดก็ได้ ถ้าหาน้ำกระสายยาไม่ได้ ให้ใช้น้ำสุกแทน
      - ใช้ไม่เกิน 1 วัน หากอาการไม่ดีขึ้น ควรปรึกษาแพทย์
      - บรรเทาอาการท้องเสียชนิดที่ไม่เกิดจากการติดเชื้อ
    - - รักษาแผลในกระเพาะอาหาร
      - ไม่ควรใช้ในคนที่ท้องผูก
      - บรรเทาอาการท้องเสียชนิดที่ไม่เกิดจากการติดเชื้อ
      - หาจทานติดต่อกันนานๆอาจทำให้เกิดท้องอืดได้
    - - ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร เนื่องจากอาจทําให้เกิดทารกวิรูปได้
      - ควรระวังการใช้ร่วมกับยาลดความดันเลือด
      - ห้ามใช้ในผู้ที่มีอาการแพ้ฟ้าทะลายโจร
- - - - ใช้ใบสดมาตำแช่กับเหล้า แล้วเอาส่วนของเหล้านำมาทาบริเวณที่เป็นวันละ 2 - 3 ครั้งจนกว่าจะหาย พบว่าได้ผลดี แต่จะใช้ไม่ได้ผลกับผู้ป่วยที่ติดเชื้อราที่ผมและเล็บ
      - ใบนำมาตำให้ละเอียด เติมนํ้ามะนาวเล็กน้อย แล้วนำมาใช้ทาวันละ 2 - 3 ครั้ง
      - นำใบมาตำหรือคั้น เอาแต่นํ้าผสมกับนํ้าปูนใสใช้ทา หรือผสมกับวาสลีน ทำเป็นยาขี้ผึ้งทา
      - ใช้ใบสดนำมาตำให้ละเอียดหรือขยี้ ใช้ทาถูบริเวณที่เป็นนาน ๆ และบ่อย ๆ
    - - ห้ามทาบริเวณขอบตาและเนื้อเยื่ออ่อน ห้ามทาบริเวณผิวหนังที่มีบาดแผลหรือมีแผลเปิด
      - ทาแก้กลาก เกลื้อน โรคผิวหนังที่เกิดจากเชื้อรา นํ้ากัดเท้า
  - - - ทำความสะอาดแผลก่อนทายา ใช้ทาบริเวณที่เป็นแผลวันละ 1 - 3 ครั้ง หรือตามแพทย์สั่ง
      - ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่แพ้พืชในวงศ์ Umbelliferae เช่น ยี่หร่า ผักชี/ห้ามใช้ในผู้ที่มีประวัติเป็นโรคมะเร็งผิวหนัง/ห้ามใช้ในแผลเปิด
      - ช่วยสมานแผล
    - - นำขมิ้นชันมาล้างให้สะอาด แล้วตำจนละเอียด คั้นเอานํ้าใส่แผล
      - เอาขมิ้นมาผสมกับนํ้าปูนใสเล็กน้อยและผสมสารส้มหรือดินประสิว พอกบริเวณที่เป็นแผล ยังช่วยแก้เคล็ดขัดยอกได้ด้วย
      - ใช้ผงขมิ้น 1 ช้อนโต๊ะ ผสมกับนํ้ามันมะพร้าวหรือนํ้ามันหมู 2 - 3 ช้อนโต๊ะ เคี่ยวด้วยไฟอ่อน ๆ คนจนนํ้ามันกลายเป็นสีเหลือง ใช้นํ้ามันที่ได้ใส่แผล
    - - ทาบริเวณที่อาการ วันละ 2 ครั้ง เช้า - เย็น
      - ห้ามทาบริเวณขอบตาและเนื้อเยื่ออ่อน
      - ใช้ทาแผลสดและแผลเรื้อรัง
    - - กะเทาะเมล็ดออก ใช้เปลือกเมล็ด นำไปต้ม นำมาล้างแผล ช่วยสมานแผลได้
  - - - ควรใส่ยาซํ้าภายในวันที่ 7 - 10 หลังการใส่ครั้งแรกเพื่อฆ่าตัวอ่อนที่ออกจากไข่
      - อาจทำให้เกิดอาการคัน มีผื่นแดง หรือผื่นแพ้สัมผัสได้ ให้หยุดใช้ยา
      - รระวังอย่าให้ครีมเข้าตา และอย่าใช้บริเวณที่มีแผล เพราะอาจทำให้เกิดอาการแสบร้อน ต้องรีบล้างออกด้วยนํ้าสะอาดทันที
      - ชโลมครีม 20 - 30 กรัม ที่ผม ทิ้งไว้ประมาณ 3 ชั่วโมง ใช้สัปดาห์ละ 1 ครั้ง ติดต่อกัน 3 สัปดาห์
    - - ใช้เมล็ดนำมาบด คั้นกับนํ้ามะพร้าว (อัตราส่วน 1:2) กรองเอาแต่นํ้ามาชโลมให้ทั่วศีรษะ แล้วใช้ผ้าโพกไว้ประมาณ 1 - 2 ชั่วโมง ห้ามชโลมยาทิ้งไว้ข้ามคืน
      - ทำเสร็จแล้วใช้หวีสางออก แล้วสระผมทำความสะอาดทุกครั้ง
      - ใช้ใบน้อยหน้าสดประมาณ 4 ใบ นำมาตำผสมกับเหล้าขาว แล้วเอานํ้าที่ได้มาชโลมให้ทั่วศีรษะ แล้วใช้ผ้าคลุมไว้ประมาณ 10 นาที
- - - - กลุ่มที่มีฤทธิ์ทาให้ชัก ได้แก่ ผลเลี่ยน เมล็ดแสลงใจ (โกศกะกลิ้ง) หัวกลอย
      - กลุ่มที่มีฤทธิ์ทาให้ประสาทหลอน ได้แก่ กัญชา (ช่อดอกตัวเมียและใบ) จันทน์เทศ (รกและเมล็ด) ลาโพง (เมล็ดและใบ) กลอย (หัว)
      - กลุ่มที่มีฤทธิ์กดประสาทส่วนกลาง ได้แก่ andromedotoxin, veratrine, solanine (พบได้ในพืชวงศ์ Solanaceae) และ soluble oxalate
    - - พืชที่มีสารไซยาโนจินิคกลัยโคไซด์
        
        เมื่อทานเข้าไปจะถูกเอนไซม์ Hydrolyses ได้สารไซยาไนด์ ซึ่งจะเข้าไปแทนที่ออกซิเจนในเลือด ทำให้ร่างกายขาดออกซิเจน เกิดอาการหน้าเขียว คลื่นไส้ อาเจียน ควบคุมกล้ามเนื้อไม่ได้ หายใจลาบาก กล้ามเนื้ออ่อนเปลี้ย กล้ามเนื้อกระตุก มึนงง ไม่รู้สึกตัว ชัก ก่อนที่จะหมดสติ
        
        สารไซยาโนจินิคกลัยโคไซด์เป็นสารที่สลายตัวได้เมื่อถูกความร้อน ถ้าพืชผ่านกระบวนการใช้ความร้อน ด้วยการต้ม เผา ปิ้ง ก็จะทานได้ ตัวอย่าง เช่น มันสาปะหลัง
      - พืชที่มีสารกลุ่มคาร์ดิแอคกลัยโคไซด์
        
        มีพิษเมื่อทานเกินขนาด ส่วนใหญ่จะเกิดพิษกับเด็กเนื่องจากการทานผลหรือดอกของพืชพิษเหล่านี้ ซึ่งมักจะมีสีสวย จะทำให้เกิดการระคายเคืองต่อเยื่อบุปากและกระเพาะอาหาร เกิดอาการอาเจียน ท้องเดิน ปวดศีรษะ-ท้อง หลังจากสารพิษเข้าเส้นเลือด จะไปกระตุ้นหให้หัวใจเต้นเร็วขึ้นและเต้นผิดปกติ ในประเทศไทย เป็นพืชในวงศ์ Apocynaceae ซึ่งจะมียาง เช่น ยี่โถ ราเพย บานบุรีสีเหลือง ชวนชม โดยส่วนที่เป็นพิษพบได้ทุกส่วน
        
        การรักษาพยายามทาให้อาเจียน หลังจากนั้นให้กินยาเม็ดถ่านเพื่อดูดซับพิษ แล้วส่งโรงพยาบาลในทันที
    - - พืชที่มีเอนไซม์
        
        ตัวอย่างเช่น bromelain ที่พบในสับปะรด เป็นสารที่สามารถย่อยโปรตีนได้ จะทาให้เกิดการระคายเคืองผิวเล็กน้อย
      - พืชที่มียาง
        
        ยางที่เป็นพิษมีได้ 2 ลักษณะคือ ยางขาวและยางใส ถ้าสัมผัสถูกพืชที่มียางอาจทาให้เกิดอาการแพ้ คัน เป็นผื่นแดง ผิวหนังบวม และอาจจะมีการติดเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา
        
        พืชที่มียางขาว พบได้ในวงศ์ Euphorbiaceae โดยเฉพาะในสกุล Euphorbia
        ตัวอย่างเช่น สลัดได (E. antiquorum), ส้มเช้า (E. ligularia), โป้ยเซียน (E. milii) และพญาไร้ใบ (E. tirucalli)
      - พืชที่มี calcium oxalates
        
        ได้แก่พืชวงศ์ Araceae พืชเหล่านี้มักจะมีผลึกของแคลเซียมออกซาเลทอยู่ภายในเซลล์ในสภาพเป็นกลุ่มที่ เรียกว่า raphides ซึ่งถ้ารับประทานก็จะเป็นพิษต่อระบบทางเดินอาหาร และถ้าสัมผัสก็จะทาให้เกิดการระคายเคือง
        
        พืชเหล่านี้ ได้แก่ กระดาด Alocasia spp., บุก Arisaema spp., บอนสี Caladium spp., บอน, เผือก Colocasia spp., สาวน้อยประแป้ง หรือ อ้ายใบ้ Dieffenbachia spp., พลูฉีก Monstera spp.
      - พืชที่มีหนามหรือขน และมีสารพิษ
        
        ภายในขนจะมี protoplasm เวลาที่ผิวหนังสัมผัสกับพืชเหล่านี้ ปลายยอดของขนจะแตกออกและฉีดสารพิษออกมา ทำให้ผิวหนังบวมแดง แสบคัน และปวด
        
        สารพิษเหล่านี้ได้แก่ histamine, acetylcholine, 5-hydroxytryptamine, กรดมด และกรดน้าส้ม เป็นต้น พืชเหล่านี้ได้แก่ หมามุ่ย กะลังตังช้าง ตาแยตัวเมีย ตาแยช้าง เป็นต้น
    - - กลุ่มที่มีผลระคายเคืองต่อเยื่อบุลาไส้
      - กลุ่มที่มีผลระคายเคืองต่อเยื่อบุผนังกระเพาะอาหาร
      - กลุ่มที่มีผลทาให้กระเพาะและลำไส้อักเสบอย่างช้า ๆ
        
        กลุ่มที่มีสารออกซาเลท หรือกรดออกซาลิก ในปริมาณน้อยจะไม่เป็นพิษ ถ้าในปริมาณมากจะทาให้เกิดอาการคัน สารนี้มีฤทธิ์ระคายเคืองต่อผนังกระเพาะและลาไส้ จะถูกดูดซึมผ่านผนังที่อักเสบ ทาให้เกิดเป็นแคลเซียมออกซาเลท
        
        กลุ่มที่มีสารโคลชิซีน เมื่อได้รับสารชนิดนี้เข้าไปในร่างกายในปริมาณมาก (ประมาณ 3 มก.) อาการเป็นพิษก็จะแสดงออกมาหลังจากนั้นประมาณ 2 ชั่วโมง
        
        กลุ่มที่มีสารสเตียรอยด์แอคคาลอยด์ สารสเตียรอยด์แอลคาลอยด์ที่เป็นพิษ ได้แก่ สารโซลานีนซึ่งอยู่ในรูปกลัยโคไซด์ โดยทั่วไปจะถูกดูดซึมได้น้อย แต่ถ้าผนังกระเพาะและลาไส้อักเสบจะถูกดูดซึมเข้าไปสู่กระแสเลือดได้
        
        กลุ่มที่มีสารเลคติน สารเลคตินเป็นโปรตีนชนิดหนึ่งซึ่งถูกดูดซึมได้อย่างช้า ๆ ในระบบทางเดินอาหารที่อักเสบเข้าสู่กระแสเลือด ทาให้เกิดพิษทั่วร่างกาย
      - กลุ่มที่มีผลระคายเคืองต่อเยื่อบุปากและลาคอ
    - - พืชกลุ่มนี้ได้แก่ ลูกเนียง เมื่อกินเข้าไปจะเกิดอาการพิษภายใน 2 - 14 ชั่วโมง เริ่มจากมีอาการปวดตามขาหนีบ ปัสสาวะยาก แสบขัด มีอาการปวดเวลาปัสสาวะ
      - วิธีการลดพิษ โดยการเพาะให้งอก หั่นเป็นชิ้นบาง ๆ ตากแดดเล็กน้อย เพื่อเป็นการลดพิษของลูกเนียง
      - การรักษา ให้ดื่มน้ามาก ๆ แล้วส่งโรงพยาบาลหากมีอาการรุนเเรง
- - - - ลอกเปลือกแข็งออก ใส่ลงในชาม ใส่น้ำพอท่วม ใช้มือนวดเอาเนื้อที่แทรกอยู่ตามเส้นใยออกให้หมด เติมน้ำอีก คนให้เข้ากันแล้วเทใส่กระชอน กรองเอาเยื่อใยออกเสียก่อนจึงใส่ถุงผ้า ผูกปากให้แน่น แขวนให้แห้ง
      - อาหารที่ใช้: ขนมตาล เค้ก ไอศกรีม
    - - ต้มสุก แล้วบดให้ละเอียด
      - อาหารที่ใช้: ข้าวเกรียบ เค้ก ไอศกรีม ฯลฯ
    - - ใช้เมล็ดแห้งแช่น้ำร้อน กรองเอาเมล็ดออก ตั้งทิ้งไว้ให้ตกตะกอน รินน้ำใสทิ้ง นาตะกอนสีเหลือง อมน้ำตาลไปใช้
      - อาหารที่ใช้: ใช้แต่งสีเนย และเนยแข็ง ขนมที่ต้องการสีเหลือง เช่น ขนมน้าดอกไม้ ขนมเรไร ฯลฯ
    - - ต้มให้สุก ปอกเปลือก บดให้ละเอียด
      - อาหารที่ใช้: ข้าวเกรียบ เค้ก ไอศกรีม ฯลฯ
    - - แกะเอาแต่กลีบดอก ตากให้แห้ง เมื่อเวลาจะใช้ใส่น้ำพอท่วม แล้วต้มให้เดือดประมาณ 5 นาที กรองเอากากทิ้ง ใช้แต่น้ำ
      - อาหารที่ใช้: อาหารที่ต้องการสีเหลือง เช่น ขนมน้ำดอกไม้ มะพร้าวแก้ว ขนมถ้วยฟู ฯลฯ
    - - ใช้ส่วนที่เป็นผลแก่ แช่ในน้ำร้อน
      - อาหารที่ใช้: อาหารที่ต้องการสีเหลือง เต้าหู้เหลือง ฯลฯ
    - - ปอกเปลือกออกให้หมด โขลกให้ละเอียด เติมน้ำนิดหน่อย เทใส่ผ้าขาวบาง คั้นเอาแต่น้ำ
      - อาหารที่ใช้: ข้าวเหนียวมูน ขนมเบื้อง ข้าวหมก แกงกะหรี่ แกงเหลือง ฯลฯ
    - - ใช้เกสรตัวเมีย (แห้ง) แช่น้าร้อน
      - อาหารที่ใช้: ข้าวหมกไก่ ฯลฯ
    - - เด็ดเอาแต่เฉพาะหลอดดอก ใส่ผ้าขาวบาง หยดน้ำใส่นิดหน่อย แล้วคั้นเอาแต่น้ำ
      - อาหารที่ใช้: อาหารที่ต้องการสีเหลืองทอง เช่น มะพร้าวแก้ว ขนมเรไร วุ้น ฯลฯ
  - - - ล้างแครอทให้สะอาด ใส่ลงในเครื่องปั่น ปั่นจนละเอียด กรองด้วยผ้าขาวบาง คั้นเอาเฉพาะน้ำ
    - - ล้างส้มให้สะอาด ผ่าครึ่งซีก คั้นเอาแต่น้ำ
      - อาหารที่ใช้: ขนมเค้ก ขนมปัง ซอสส้ม ฯลฯ
  - - - นำเมล็ดโกโก้มาคั่ว เอาเปลือกหุ้มเมล็ดออก บดละเอียด บีบน้ามันออก เนื้อโกโก้จะเกาะกันเป็นแท่ง ๆ นามาบดให้แตกเป็นผงอีกครั้ง ใส่รวมกับแป้ง หรือใช้โกโก้ผงที่ชงเครื่องดื่มนำมาผสมกับแป้งทาขนม
      - อาหารที่ใช้: ขนมเค้ก คุกกี้ ขนมสัมปันนี ฯลฯ
  - - - เก็บลูกสุก ใส่ผ้าขาวบาง คั้นเอาแต่น้ำ
      - อาหารที่ใช้: ขนมที่ทำให้สุกในเวลาสั้น ๆ อุณหภูมิไม่สูง เช่น ซ่าหริ่ม บัวลอย น้ำดอกไม้ เรไร ช่อม่วง
    - - เด็ดส่วนโคนที่เป็นสีเขียวออก ใช้เฉพาะส่วนสีน้ำเงิน ใส่ถ้วย เติมน้านิดหน่อย แล้วบี้ให้ช้า เทใส่ผ้าขาวบาง คั้นเอาแต่น้ำ
      - อาหารที่ใช้: ช่อม่วง ขนมชั้น ซ่าหริ่ม ขนมน้าดอกไม้ ขนมเค้ก ขนมเรไร ข้าวมันกะทิสีดอกอัญชัน บัวลอย
    - - เอาข้าวเหนียวดาแช่น้ำรวมกับข้าวเหนียวขาวประมาณ 3 ชั่วโมง
        
        สีม่วงกลาง ข้าวเหนียวขาว 3 ส่วน ข้าวเหนียวดา 1 ส่วน
        
        สีม่วงเข้ม ข้าวเหนียวขาว 2 ส่วน ข้าวเหนียวดา 1 ส่วน
        
        สีม่วงอ่อน ข้าวเหนียวขาว 4 ส่วน ข้าวเหนียวดา 1 ส่วน
      - อาหารที่ใช้: ขนมประเภทแป้งข้าวเหนียว เช่น ถั่วแปบ ขนมจาก ขนมโค ขนมต้ม ฯลฯ
  - - - เอาน้าที่กรองแล้วหลังต้มถั่วแดงไปใช้
    - - นำเมล็ดข้าวมาบดละเอียด
      - อาหารที่ใช้: หมูแดง เต้าหู้ยี้ ปลาจ่อม ขนมต่าง ๆ ฯลฯ
    - - ล้างให้สะอาด ปอกเปลือก ฝานเป็นแว่นบาง ๆ สับหรือโขลกให้ละเอียด ตักใส่ผ้าขาวบาง คั้นเอาแต่น้ำ
      - อาหารที่ใช้: ขนมบัวลอย ขนมชั้น ซ่าหริ่ม มะพร้าวแก้ว หรืออาหารที่ทาให้สุกด้วยการนึ่ง กวน หรือต้ม ฯลฯ
    - - ใช้ส่วนที่เป็นแก่น ต้มกับน้ำ
      - อาหารที่ใช้: น้ายาอุทัย ขนมชั้น ขนมขี้หนู ข้าวเหนียวแก้ว ฯลฯ
    - - อาหารที่ใช้: ขนมชั้น ขนมเรไร มะพร้าวแก้ว ขนมน้าดอกไม้ ฯลฯ
      - แช่น้าหรือคั้น ควรใช้สารส้มแกว่งในน้าเล็กน้อย จะได้สีแดงสวยงามยิ่งขึ้น
    - - ใช้ส่วนกลีบเลี้ยงที่หุ้มฝัก แกะฝักทิ้ง แล้วต้มให้เดือด
      - อาหารที่ใช้: น้ำกระเจี๊ยบ ฯลฯ
  - - - จุดไฟเผากาบมะพร้าวจนไหม้เป็นถ่านแดง เอาน้ำราดให้ไฟดับ นำไปบดละเอียด ผสมกับน้ำ กรองผ่านผ้าขาวบาง
      - อาหารที่ใช้: ขนมเปียกปูน
    - - นำถั่วดำมาต้มจนได้น้ำสีดาออกมา กรองเอากากออก
  - - - หั่นขวางใบให้เป็นฝอย โขลกพอแหลก เติมน้าเล็กน้อยแล้วคั้นกรองด้วยผ้าขาวบาง
      - อาหารที่ใช้: ขนมชั้น ซ่าหริ่ม ขนมเปียกปูน ฯลฯ
- - - - นำใบและต้นประมาณ 4 - 5 ต้นมาทุบ จะมีกลิ่นน้ำมันหอมระเหยออกมาวางไว้ใกล้ ๆ ตัว หรือใช้น้ำมันตะไคร้หอมฉีดพ่น
    - - นำใบสดหรือผิวมะกรูดมาบีบให้ได้กลิ่นน้ำมันหอมระเหย
    - - นำหัวขมิ้นแห้ง 0.5 กรัม ตาแล้วหมักในน้า 2 ลิตร หมักไว้ 1 คืนแล้วฉีดพ่น
    - - เมื่อนาดอกแห้งเข้าโรงสกัดจะได้สารจากธรรมชาติ เรียกว่า “ไพรีทรินส์” ที่ออกฤทธิ์ดูดซึมทาลายระบบประสาทของแมลง เช่น ยุง แมลงวัน แมลงสาบ แมลงหวี่ ไร เรือด เพลี้ยอ่อน หมัดกระโดด ตั๊กแตน ทาให้แมลงสลบอย่างรวดเร็วในเวลา 2 - 3 นาที และตายในที่สุด
      - ไม่เป็นอันตรายต่อมนุษย์ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม สัตว์เลือดอุ่น ไม่ตกค้างในร่างกาย สามารถย่อยสลายได้เองด้วยแสงแดดและความร้อน
      - ต่างประเทศนิยมปลูกดอกไพรีทรัมแซมในแปลงผักสวนครัวเพื่อช่วยป้องกันแมลง หรือนาดอกและใบมาขยี้ผสมน้ารดพืชผักสวนครัว โดยไม่ทิ้งสารตกค้างที่เป็นอันตราย ส่วนกากที่เหลือหยอดลงที่ยอดต้นข้าวโพดเพื่อกาจัดหนอนเจาะลาต้น
      - ดอกแห้งผสมกับน้ำมันงาและน้ำมันพืช หยอดใส่รังปลวก ยังนิยมใช้เป็นส่วนประกอบของยากำจัดแมลงในอุตสาหกรรมไร่ อุตสาหกรรมยาสูบ รวมถึงสเปรย์กำจัดยุงในบ้านเรือน
    - - นำใบมาขยี้ ๆ จะมีกลิ่นน้ำมันหอมระเหยออกมา วางไว้ใกล้ ๆ ตัว
- - - - โรคพาร์กินสัน
      - โรคอัลไซเมอร์
      - ผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้าย (end-state cancer)
      - โรควิตกกังวลไปทั่ว (generalized anxiety disorders)
      - ผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลแบบประคับประคอง (palliative care)
      - โรคปลอกประสาทอักเสบ (demyelinating diseases) อื่น ๆ
    - - ภาวะกล้ามเนื้อหดเกร็ง (spasticity) ในผู้ป่วยโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (multiple sclerosis)
      - โรคลมชักที่รักษายาก และโรคลมชักที่ดื้อต่อยารักษา (intractable epilepsy)
      - ภาวะปวดประสาท (neuropathic pain)
      - ภาวะคลื่นไส้อาเจียนจากเคมีบาบัด (chemotherapy induced nausea and vomiting)
- - - - คือปฏิกิริยาที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงระดับยาในร่างกายไปจากปกติ ทั้งในเลือด เนื้อเยื่อ หรือ ตำแหน่งที่ยาออกฤทธิ์ โดยอันตรกิริยาสามารถเกิดขึ้นได้ในทุกขั้นตอนของกระบวนการทางเภสัชจลนศาสตร์ ตั้งแต่เริ่มบริหารยาเข้าสู่ร่างกายจนถึงกระบวนการกำจัดออก
      - แบ่งเป็น
        
        การดูดซึมยา (Absorption)
        
        เป็นกระบวนการดูดซึมผ่านของยาเข้ากระแสเลือด
        
        เพิ่มการดูดซึม
        
        ลดการดูดซึม
        
        เกิดสารประกอบที่ซับซ้อน (complex)
        
        เพิ่มการเคลื่อนที่ผ่านทางเดินอาหาร (Increase GI mobility)
        
        เปลี่ยนแปลงระดับ pH
        
        การกระจายยา (Distribution)
        
        เป็นกระบวนการกระจายยาไปยังส่วนต่าง ๆ ของร่างกายหลังจากยาเข้าสู่กระแสเลือด ซึ่งจะเกี่ยวข้องกับการไหลเวียนของเลือดและการกระจายยาไปสู่เป้าหมายการออกฤทธิ์
        
        การจับตัวของยา (drug binding; protein binding)
        
        การกระจายตัวยาจากเลือดผ่านเนื้อเยื่อ (Permeability across barrier; P-glycoprotein)
        
        การเปลี่ยนแปลงยา (Metabolism)
        
        คือกระบวนการทางชีวเคมีของร่างกายในการเปลี่ยนแปลงโมเลกุลของยา โดยอาศัยเอนไซม์ในการ
        เปลี่ยนแปลงยา ก่อนจะผ่านกระบวนการขับออกจากร่างกาย โดยส่วนใหญ่กระบวนการนี้จะเกิดขึ้นที่ตับ
        
        Cytochrome P450 (CYP450) เป็นระบบของเอนไซม์สำคัญของร่างกายที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการ
        เปลี่ยนแปลงยาที่เป็นซับสเตรต (substrate) เป็นจำนวนมาก
        
        Enzymatic induction คือการกระตุ้นการทำงานหรือการเพิ่มจำนวนของเอนไซม์ มีผลเพิ่มการ
        เปลี่ยนแปลงยาที่เป็นซับสเตรต ส่งผลให้ได้สารออกฤทธิ์มากขึ้นจนทำให้เกิดพิษ
        
        Enzymatic inhibition คือการยับยั้งการทำงานหรือการลดจำนวนของเอนไซม์ มีผลลดการ
        เปลี่ยนแปลงยาที่เป็นซับสเตรต ส่งผลให้ยาอยู่ในร่างกายได้นานขึ้น
        
        การขับยาออกจากร่างกาย (Excretion)
        
        คือกระบวนการกำจัดยาออกจากร่างกายผ่านช่องทางต่าง ๆ ซึ่งยาส่วนใหญ่จะถูกขับออกทางไตในรูปของสารที่สามารถละลายน้ำได้
    - - คือปฏิกิริยาที่มีผลเปลี่ยนแปลงฤทธิ์ของยาทั้งทางด้านชีวเคมีและสรีรวิทยา แต่ไม่มีผลต่อระดับความเข้มข้นของยาในร่างกาย
      - แบ่งเป็น
        
        การออกฤทธิ์ต้านกัน (Antagonist)
        
        การออกฤทธิ์เสริมกัน (Synergistic)
- - - - มะเดื่ออุทุมพร
      - ชิงชี่
      - ย่านาง
      - เท้ายายม่อม
      - คนทา