Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การประเมินมารดาหลังคลอด (Postpartum care) Term preg with labor pain,…

- - - - เต้านม มีการเปลี่ยนแปลงตั้งแต่ระยะตั้งครรภ์เพื่อเตรียมต่อมน้้านมให้พร้อมในการผลิตน้้านมส้าหรับทารกหลังคลอดเป็นผลจากฮอร์โมนเอสโตรเจนและโปรเจนเตอโรนโดยที่ฮอร์โมนเอสโตรเจนมีผลท้าให้หัวนม (nipple) ลานนม (areolar) ขยายใหญ่และมีสีเข้มขึ้นต่อมไขมันบริเวณลานนม (tubercle of montgomery) หลอดน้้าเหลืองและหลอดโลหิตขยายใหญ่ขึ้นและท่อน้้านม (milkduct) ก็จะเจริญเต็มที่ส่วนฮอร์โมนโปรเจสเตอโรนมีผลท้าให้ถุงผลิตน้้านม (alveoli) และเซลล์ผลิตน้้านม (secreting cell หรือ acini) ที่บุภายในถุงผลิตน้้านมเจริญเต็มที่เพื่อเตรียมสร้างน้้านมต่อจากถุงผลิตน้้านมจะมีท่อน้้านมเล็กๆ (lactiferous duct) ไปรวมกันเป็นท่อน้้านมใหญ่(lactiferous sinus) ซึ่งจะเปิดออกที่หัวนมมีประมาณ15 – 20 ท่อส่วนของท่อน้้านมนี้จะขยาย
        โตเป็นกระเปราะ (ampulla) เพื่อเป็นที่เก็บน้้านมไว้ชั่วคราวซึ่งจะอยู่ตรงกับบริเวณลานนม
      - น้ำนม จะมีลักษณะ ดังนี้
        1. หัวน้้านม (colostrum) จะเริ่มผลิตใน 2 – 3 วันแรกหลังคลอดมีสีเหลืองข้นซึ่งเกิดจากสารเบตาแคโรทีนที่สามารถเปลี่ยนแปลงไปเป็นวิตามินเอได้หัวน้้านมจะมีโปรตีนวิตามินที่ละลายในไขมันเกลือแร่ซึ่งรวมถึงสังกะสี โซเดียมโพแทสเซียมและคลอไรด์มากกว่านมแม่ในระยะหลังแต่จะมีน้้าตาลแลคโทสไขมันและวิตามินที่ละลายในน้้าน้อยกว่าส่วนของโปรตีนที่มีอยู่ค่อนข้างมากในหัวน้้านมส่วนใหญ่เป็นสารที่มีภูมิคุ้มกันโรคคืออิมมูโนกลอบบูลินเอ (immunoglobulin A หรือ lgA) มีหน้าที่คุ้มกันเชื้อโรคที่มีอยู่รอบๆตัวมารดา
        2. น้้านมระยะปรับเปลี่ยน (transitional milk) เป็นน้้านมที่ออกมาในช่วงระหว่างหัวน้้านมจนเป็นน้้านมแม่ซึ่ง
        ระยะปรับเปลี่ยนจะเริ่มตั้งแต่วันที่ 7 – 10 หลังคลอดไปจนถึง 2 สัปดาห์หลังคลอดปริมาณของอิมมูโนกลอบบู
        ลินโปรตีนและวิตามินที่ละลายในไขมันจะลดต่ำลง ส่วนปริมาณของน้้าตาลแลคโทสไขมันวิตามินที่ละลายในน้้า
        และพลังงานรวมจะเพิ่มขึ้น
        3. น้้านมแม่ (true milk หรือ mature milk) จะเริ่มประมาณ 2 สัปดาห์หลังคลอดไปแล้วมีส่วนประกอบของ
        น้้ามากถึงร้อยละ 87 โดยร่างกายจะน้าไปใช้ในกระบวนการเผาผลาญต่างๆซึ่งหลังจากผ่านการย่อยแล้วของเสีย
        ที่มาจากนมแม่จะต้องขับถ่ายทางไต (renalsolute load) และของเสียต้องขับถ่ายทางไตจะมีปริมาณต่้ากว่า
        ของเสียที่มาจากนมวัวเกือบ 3 เท่า ดังนั้นเด็กที่ดูดนมแม่อย่างเดียวได้พอเพียงไม่จ้าเป็นต้องกินน้้าเพิ่มอีกแม้จะ
        อยู่ในที่มีอากาศร้อน
    - - Lochia serosa มีประมาณวันที่ 4 – 9 ลักษณะน้้าคาวปลาสีจะจางลงเป็นสีชมพูสีน้้าตาลหรือค่อนข้างเหลืองมีมูกปนท้าให้ลักษณะที่ออกมาเป็นเลือดจางๆยืดได้เนื่องจากบริเวณแผลมีการเปลี่ยนแปลงมากขึ้นมีเม็ดเลือดขาวมีน้้าเหลือง (Exudate) ที่ออกมาจากแผลซึ่งก้าลังจะหายประกอบด้วยเลือดน้้าเหลืองจากแผลเม็ดเลือดขาวเศษเยื่อบุโพรงมดลูกที่สลายตัวแล้วมูกจากปากมดลูก
      - Lochia alba มีประมาณวันที่ 10 หลังคลอดน้้าคาวปลาจะค่อยๆน้อยลงเป็นสีเหลืองจางๆหรือสีขาว
        ประกอบด้วยเม็ดเลือดขาวเยื่อบุโพรงมดลูกที่สลายตัวแล้วมูกจากปากมดลูกหรือน้้าเมือกและจุลินทรีย์เล็กๆ
      - Lochia rubra น้้าคาวปลาที่ออกมาในระยะ 2 – 3 วันแรกหลังคลอดเนื่องจากในระยะนี้แผลภายในโพรงมดลูกยังใหม่อยู่การซ่อมแซมยังเกิดขึ้นน้อยสิ่งที่ขับออกมามีลักษณะสีแดงคล้้าและข้นประกอบด้วยเลือดเป็นส่วนใหญ่น้้าคร่้าเศษเยื่อหุ้มเด็กเยื่อบุมดลูกไขและขนของเด็กขี้เทาลักษณะเลือดไม่เป็นก้อน
  - - - 2. Taking – hold phase ระยะเข้าสวมบทบาทการเป็นมารดาระยะนี้จะอยู่ในช่วง 3 – 10 วันหลังคลอด มารดาหลังคลอดที่ได้รับการตอบสนองในช่วง Taking - in phaseอย่างครบถ้วนก็จะเริ่มปรับตัวเข้าสู่ระยะนี้ โดยเริ่มเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมพึ่งพาเริ่มเข้าสู่พฤติกรรมพึ่งพาเป็นอิสระสามารถช่วยเหลือตนเองได้มากยิ่งขึ้น เริ่มสนใจที่จะเรียนรู้เกี่ยวกับการดูแลทารกสนใจบุคคลอื่นๆในครอบครัวเพิ่มขึ้นช่วงนี้จึงเป็นช่วงที่เหมาะสมอย่างยิ่งที่พยาบาลจะให้ค้าแนะน้าเรื่องการปฏิบัติตัวหลังคลอดและการดูแลทารกรวมทั้งสามีและบุคคลต่างๆ คอยให้กำลังใจเป็นแรงเสริมในทางบวกที่จะช่วยให้สตรีหลังคลอดสามารถปรับตัวในการเป็นมารดาได้ดียิ่งขึ้น
      - 3. Letting-go phase ระยะที่แสดงบทบาทได้ดีเป็นช่วงต่อเนื่องจาก Taking-hold phase ระยะนี้เริ่มตั้งแต่วันที่ 10 หลังคลอดเป็นต้นไป ซึ่งเป็นช่วงที่สตรีหลังคลอดและทารกลับมาอยู่ที่บ้านผู้ติดตามดูแลให้ค้าแนะนำต่อเนื่องจากระยะที่อยู่โรงพยาบาลต้องชี้แนะแนวทางให้มารดาหลังคลอดและสามีได้ร่วมกันวางแผนการด้าเนินชีวิตการปรับตัวเข้าสู่บทบาทใหม่และการมีสมาชิกในครอบครัวเพิ่มขึ้นสมาชิกในครอบครัวแต่ละคนต่างก็ต้องมีพฤติกรรมพึ่งพาอาศัยกัน (Interdependent behavior) ในระยะนี้มารดาหลังคลอดเริ่มมีความต้องการที่จะพบหรือพูดคุยกับบุคคลภายนอก
      - 1. Taking – in phase ระยะเริ่มเข้าสู่บทบาทการเป็นมารดาเป็นระยะ 1 – 3 วันแรก หลังคลอดร่างกายมีความอ่อนล้าไม่สุขสบายจากการปวดมดลูกเจ็บปวดแผลฝีเย็บและคัดตึงเต้านมบางรายอาจปวดร้าวกล้ามเนื้อบริเวณตะโพกและฝีเย็บจนกระทั่งเดินไม่ได้ในช่วงวันแรกช่วยเหลือตนเองได้น้อยในช่วงนี้จึงสนใจแต่ตนเองมีความต้องการพึ่งพาผู้อื่น (Dependency needs) การพยาบาลที่ให้มุ่งเน้นที่จะประคับประคองทางด้านจิตใจและร่างกายของมารดาหลังคลอดเป็นหลักแต่มารดาหลังคลอดก็ยังสนใจในตัวทารกดังนั้นพยาบาลจึงควรเริ่ม
        อธิบายถึงธรรมชาติของทารกให้มารดาได้รับทราบด้วย
- - - - มารดามีแผลฝีเย็บหลังคลอด
    - - ไม่มีการติดเชื้อที่บริเวณแผลฝีเย็บ
      - มารดาสามารถดูแลตนเองระยะหลังคลอดเพื่อไม่ให้เกิดการติดเชื้อได้อย่างถูกต้อง
      - มารดาปฏิบัติตนเกี่ยวกับการป้องกันการแพร่กระจายเชื้อได้อย่างถูกต้อง
    - - ติดตามประเมินบริเวณแผลฝีเย็บ
        
        สังเกตดูอาการบวม แดง จำนวนและชนิดของสารคัดหลั่งจากแผลฝีเย็บตามหลัก REEDA และประเมินความเจ็บปวด
        
        ดูแลทำความสะอาดบริเวณอวัยวะสืบพันธุ์ภายนอก เช็ดจากด้านหน้าไปด้านหลัง
        
        แนะนำให้เปลี่ยนผ้าอนามัยเมื่อชุ่มแผ่นหรือทุก 3-4 ชั่วดโมง
        
        กระตุ้นให้ลุกเดินบ่อยๆเพื่อช่วยให้เลือดไปเลี้ยงแผลได้ดีขึ้น
    - - มารดาไม่มีการติดเชื้อที่บริเวณแผลฝีเย็บ
      - มารดาเข้าใจเรื่องการปฏิบัติตนไม่ให้แพร่กระจายเชื้อ
  - - - มารดาพร่องความรู้ในบางเรื่องของการเตรียมตัวกลับบ้าน
    - - เพื่อให้มารดาปฏิบัติตนเมื่อกลับบ้านได้อย่างเหมาะสม
    - - แนะนำเรื่องการดูแลตนเอง
        
        มารดาที่คลอดแบบ normal labor อาจพบปมไหมบริเวณแผลฝีเย็บ ไม่ควรแกะหรือดึงเนื่องจากเป็นไหมละลายจะละลายได้เอง
        
        ประเมินดูการคัดตึงของเต้านม หากมีอาการคัดตึงให้ประคบด้วยผ้าชุบน้ำอุ่นหรือนวดเต้านมเพื่อกระตุ้นให้น้ำนมไหลออกมา
        
        ให้มารดานวดคลึงมดลูกเพื่อกระตุ้นให้มดลูกหดรัดตัวดี ไม่ควรนำกระเป๋าน้ำร้อนหรือทำการอยู่ไฟในช่วง 6 สัปดาห์
        
        ทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ด้วยสบู่และน้ำสะอาด ล้างจากด้านหน้าไปด้านหลัง ไม่ควรแช่ตัวในอ่างอาบน้ำหรือแม่น้ำ
        
        แนะนำให้เปลี่ยนผ้าอนามัยเมื่อชุ่มแผ่นหรือทุก 3-4 ชั่วโมง
        
        ให้มารดานอนหลับพักผ่อนอย่างเพียงพอ 6-8 ชั่วโมงต่อวัน
        
        งดมีเพศสัมพันธ์อย่างน้อย 6 สัปดาห์หลังคลอด เนื่องจากปากมดลูกยังไม่ปิดดีอาจเกิดการติดเชื้อได้ง่าย
        
        ให้คำแนะนำในการคุมกำเนิดให้กับมารดา เช่น ถุงยางอนามัย ยาคุมกำเนิดแบบกิน แบบฉีด และแบบฝัง ให้มารดาได้ตัดสินใจและเลือกวิธีคุมกำเนิดด้วยตนเอง
      - แนะนำเรื่องการรับประทานอาหาร
        
        ควรรับประทานอาหารที่มีคุณค่าเพื่อส่งเสริมให้ร่างกายแข็งแรงและผลิตน้ำนมได้เพียงพอ เช่น อาหารพวกเนื้อสัตว์ต่างๆ ถั่ว ไข่ นมสด หัวปลี ขิง กุยช่าย รับประมานผักผลไม้ที่มีกากใย เช่นมะละกอ ลูกพรุน สับปะรด สัม เพื่อป้องกันไม่ให้ท้องผูก ละดื่มน้ำอย่างน้อย วันละ 6-8 แก้ว
        
        ควรงดรับประทานอาหารรสจัดของหมักดอง น้ำชา กาแฟ เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์เนื่องจากสามารถผ่านทางน้ำนมได้
      - แนะนำเรื่องการเคลื่อนไหวร่างกาย
        
        มารดาไม่ควรยกของหนัก ไม่ควรขึ้นลงบันไดบ่อยๆ
        
        มารดาสามารถออกกำลังกายได้เบาๆด้วยท่าบริหารร่างกายที่ง่ายและปลอดภัย มารดาสามารถปฏิบัติได้เลยถ้าไม่รู้สึกอ่อนเพลียจนเกินไป
      - เฝ้าติดตามอาการที่ผิดปกติ
        
        มีเลือดสดๆออกมาทางช่องคลอด
        
        เต้านมมีอาการบวม แดง ร้อน และเจ็บ คลำแล้วพบก้อนที่เต้านม หรือสังเกตว่าเต้านมมีอาการอักเสบ
        
        มีอาการปวดศีรษะอย่างรุนแรง ตาพร่ามัว
        
        หลังคลอดไป 2 สัปดาห์แล้วยังสามารถคลำพบมดลูกหรือก้อนทางหน้าท้อง หรือมีอาการปวดท้องอย่างรุนแรง
        
        น้ำคาวปลามีกลิ่นเหม็นผิดปกติ หรือมีสีแดงเข้มอีกหลังจากที่มีสีจางลงแล้ว
        
        แผลฝีเย็บมีอาการอักเสบ บวมแดง หรือมีหนองไหลออกมา
        
        รู้สึกแสบขัดเมื่อถ่ายปัสสาวะ ปัสสาวะไม่สุด ถ่ายปัสสาวะไม่ออก ปัสสาวะขุ่น
    - - มารดาทราบและสามารถปฏิบัติตนในการดูแลตนเองหลังคลอดได้อย่างถูกต้องและเหมาะสม