Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
สมุนไพรบทที่3 - Coggle Diagram
สมุนไพรบทที่3
สมุนไพรไล่แมลงและสัตว์รังควาน
ไล่มด
พริกป่น
ขมิ้น
หน่อไม้ดอง
พริกสดและผิวมะกรูด
ไล่ปลวก
ใบขี้เหล็ก
น้ำส้มสายชู
ข่า ตะไคร้ กระเทียม
เกลือ
ไล่มอด
กะวาน
กะเพรา
กานพลู
พริกไทยดำ
พริกแห้ง
ใบมะกรูดสด
ไล่แมงมุม
เปปเปอร์มิ้นต์
เกาลัด
ส้ม
เกลือ
ไล่ยุง
มะกรูด
ตะไคร้หอม
ไพรรีทัม
กะเพรา
ไล่แมลงสาบ
กานพลู
พริกไทย
ใบกระวานแห้ง
ไล่แมลงวัน
น้ำส้มสายชู
เปลือกส้ม
กระเทียม
ตะไคร้หอม
ผักกลิ่นฉุน
ไล่แมลงหวี่
ใบหางนกยูง
ดอกดาวเรือง
กาบมะพร้าว
ตะไคร้
ไล่ตั๊กแตน
สะเดา
เลี่ยน
น้อยหน่า
ไล่เพลี้ยแป้ง
พริกสด
น้ำยาล้างจาน
เพลี้ยอ่อน
ยาสูบ
หางไหลแดง
สาบเสือ
สะเดา
ฆ่าเหา
น้อยหน่า
ผักเสี้ยน
ยูคาลิปตัส
หนอนตายหยาก
ไล่เห็บหมัด
มะขาม
น้อยหน่า
มะคำดีควาย
ไพล
สะเดา
เมล็ดมันเเกว
ไล่หนู
น้ำมันสะระแหน่
น้ำมันระกำ
ยี่โถ
ใบพลู ข่า กระเทียม
มะกรูด
ไล่จิ้งจก
ใบสาบเสือ ใบน้อยหน่า
น้ำส้มควันไม้
ทำลายปลวก มด
ไล่แมลงวัน ดับกลิ่นขยะ
รักษาโรคผิวหนัง
ใช้รักษาแผลสด
มะขาม
ขมิ้นชัน
ยาครีมบัวบก
ยาน้ำเปลือกมังคุด
ใช้รักษาแผลไฟไหม้น้ำร้อนลวก
บัวบก
น้ำมันมะพร้าว
ว่านหางจระเข้
ชาจีน
ยาเจลว่านหางจระเข้
ใช้กำจัดเหา
ยาครีมเมล็ดน้อยหน่า
น้อยหน่า
ใช้รักษาแผลเรื้อรังจากการฉายรังสี
ว่านหางจระเข้
ยาสารละลายพญายอ
ใช้รักษาอาการผื่นคัน ลมพิษ
ยาเจลพลู
พลู
หญ้าคา
ยาคาลาไมน์พญายอ
ใช้รักษาอาการผิวหนังพุพอง น้ำเหลืองเสีย
ขมิ้นชัน
เหงือกปลาหมอ
ใช้แก้พิษแมลงสัตว์ กัด ต่อย
ผักบุ้งทะเล
ขมิ้นชัน
ตำลึง
พญายอ
โลชั่นหรือยาหม่องพญายอ
ยาทิงเจอร์พลู
ใช้รักษากลาก เกลื้อน
ข่า
ชุมเห็ดเทศ
กระเทียม
ขมิ้นชัน
ยาทิงเจอร์ทองพันชั่ง
ใช้รักษาเริม งูสวัด
ยาทิงเจอร์พยาญอ
ยาครีมพยาญอ
พยาญอ
ตำลึง
แก้ท้องอืดท้องเฟ้อแน่นจุกเสียด
กานพลู
ดอกตูมแห้งต้มน้ำดื่มหรือบดเป็นผงชงน้ำดื่ม
ข่า
เหง้าแก่สดทุบให้แตก ต้มเอาน้ำดื่ม
กระเทียม
ทานหัวสดหลังหรือพร้อมอาหาร
มะนาว
เปลือกผลสดทุบเล็กน้อยพอให้น้ำออก ชงน้ำร้อนดื่ม
กะเพรา
ใบและยอดต้มเอาน้ำดื่ม
พริกไทย
ผลแก่แห้งบดเป็นผงชงน้ำดื่มหรือทำลูกกลอน ไม่ควรใช้ในคนท้อง
กระวาน
เมล็ดแก่บดเป็นผงชงน้ำอุ่น
กระชาย
เหง้าและรากทุบพอแหลกต้มเอาน้ำดื่ม
ขับปัสสาวะ
ตะไคร้
ต้นแก่สดหั่นซอยเป็นแว่นบางต้มน้ำดื่มหรือเหง้าแก่ฝานบางคั่วไฟอ่อนพอเหลือง ชงน้ำดื่ม
สับปะรด
เหง้าสดต้มน้ำดื่ม
ขลู่
หั่นเป็นชิ้นต้มกับน้ำดื่มครั้งละถ้วยชาใช้มากอาจเป็นตะคริว
กระเจี๊ยบแดง
กลีบเลี้ยงหรือริ้วประดับตากแห้งบดเป็นผงชงกับน้ำเดือด
หญ้าหนวดแมว
ใบแห้งต้มน้ำดื่ม
หญ้าคา
รากสดสับเป็นชิ้นเล็กๆต้มน้ำดื่ม
อ้อยแดง
ลำต้นสดหั่นเป็นชิ้นเล็กๆต้มน้ำดื่ม
ยาแผนปัจจุบันคือhydrochlorothiazide
แก้ไอ ขับเสมหะ
ดีปลี
ผลแก่แห้งฝนกับน้ำมะนาว จิบบ่อยๆ ไม่ควรใช้ในคนท้อง
ขิง
เหง้าแก่ฝนกับน้ำมะนาว หรือเหง้าสดตำผสมน้ำเล็กน้อย จิบบ่อยๆ
เพกา
เมล็ดใส่น้ำต้มไฟอ่อนๆ
มะนาว
ผลสดคั้นผสมน้ำเล็กน้อยจิบบ่อยๆ หรือทำเป็นน้ำมะนาวใส่เกลือน้ำตาลดื่มบ่อยๆ
มะขามป้อม
เนื้อผลแก่สดโขลกพอแหลกแทรกเกลือ แล้วอมหรือเคี้ยว
มะแว้งเครือ
ผลแก่สดโขลกพอแหลกคั้นเอาน้ำใส่เกลือเล็กน้อย หรือผลสดเคี้ยวทั้งน้ำและเนื้อกลืนลงคอ
มะเเว้งต้น
ผลแก่สดโขลกพอแหลกคั้นเอาแต่น้ำใส่เกลือเล็กน้อยแล้วดื่ม
สมุนไพรใช้แต่งสี
สีน้ำตาล
โกโก้
สีเหลือง
ดอกคำฝอย
ขมิ้นชัน
ดอกกรรณิกา
ฟักทอง
ลูกตาล
มันเทศ
คำสาด
สีแดง
ข้าวแดง
หัวบีทรูท
กระเจี๊ยบแดง
ครั่ง
ถั่วแดง
สีส้ม
ส้มเขียวหวาน
แครอท
สีเขียว
ใบเตยหอม
สีดำ
กาบมะพร้าว
ถั่วดำ
สีม่วง
อัญชัน
ผักปลัง
ข้าวเหนียวดำ
เวชสำอาง
anti-aging
free radical scavengers
ชะเอม
ขมิ้นชัน
มะขามป้อม
โหระพา
กะเม็ง
UV protectant
ถั่วเหลือง
มะขามป้อม
ชา
ทับทิม
skin matrix protectant
ขิง
ชา
บัวบก
ขมิ้นชัน
บัวหลวง
ดาวเรือง
ทับทิม
ถั่วเหลือง
ใบฝรั่ง
สมอไทย
moisturizers
วุ้นว่านหางจระเข้
สมอไทย
แตงกวา
สมอarjuna
anti-poulltion
ไพล
แตงกวา
บัวบก
งา
ชาเขียว
มะกรูด
ข้าว
มะขามป้อม
มะขาม
ขมิ้นชัน
มังคุด
มะพร้าว
องุ่น
ว่านหางจระเข้
หม่อน
สมุนไพรรักษาสิว
anti-inflammation
ไพล
ขมิ้นชัน
เปลือกมังคุด
มะขามป้อม
antioxidant
ขมิ้นชัน
มะขามป้อม
ชาเขียว
wound healing
ขมิ้นชัน
p.acne
ชาเขียว
มะกรูด
ว่านหางจระเข้
มะแขว่น
เปลือกมังคุด
สารผสมกับการรักษาสิว
น้ำมันหอมระเหยใบมะกรูด
โลชันวุ้นว่านหางจระเข้
ยาเบญจโลกวิเชียร
hair cosmetic
อัญชัน
ขิง
บัวบก
ว่านมหาเมฆ
มะกรูด
nutricosmetic
ผักใบเขียว
หน่อไม้ฝรั่ง
ผักโขม
คะน้า
ถั่วเมล้ดและกรดไขมัน
ผักผลไม้สีแดงหรือเหลือง
ส้ม
มะละกอ
ฟักข้าว
beet root
แครอท
อาหารแนะนำ
สลัดผัก
ข้าวยำ
แกงแค
แกงป่า
ถั่วเหลือง
พืชมีพิษ
พืชที่มีพิษต่อระบบทางเดินอาหาร
กลุ่มที่มีการระคายเคืองต่อเยื่อบุปากและคอ
การรักษา
ทานน้ำมะขามจนกว่าอาการจะทุเลาลง
ล้างปาก ทานยาลดกรด 2 ช้อนโต๊ะ ทุก 2 ชั่วโมง
ไม่ควรทำให้อาเจียน ควรส่งโรงพยาบาลเพื่อล้างท้อง
วงศ์ Araceae
บุก
บอนสี
กระดาด
บอน
เผือก
พลูฉีก
ต้นอ้ายใบหรือต้นว่านหมื่น
สาวน้อยปะแป้งหรืออ้ายใบ
กลุ่มที่มีผลระคายเคืองต่อเยื่อบุผนังกระเพาะอาหาร
วงศ์ Amaryllidaceae
Narcissus
พืชในสกุลพลับพลึง
การรักษา
ให้เกลือแร่
กลุ่มที่มีผลระคายเคืองต่อเยื่อบุลำไส้
มันแกว
หางไหลแดง
เทียนหยด
ก้ามปู
มะเนียงน้ำ
มะคำดีหวาย
การรักษา
ทานยาเคลือบกระเพาะ ดื่มนมหรือกินไข่ขาว
กลุ่มที่มีผลทำให้กระเพาะและลำไส้อักเสบอย่างช้า ๆ
กลุ่มที่มีสารเลคติน
มะกล่ำตาหนู
สบู่ดำ
ละหุ่ง
การรักษา
รับประทานยาเคลือบกระเพาะรีบส่งโรง พยาบาลเพื่อล้างกระเพาะ
กลุ่มที่มีสารสเตียรอนด์แอคคาลอยด์
วงศ์มะเขือ Solanaceae
มะแว้งนก
โทงเทง
กลุ่มที่มีสารออกซาเลท
ใบผักกาดส้ม
ผลเถาคันแดง
ใบและก้านใบโกฐน้ำเต้า
กลุ่มที่มีสารโคลชิซีน
ดอกดึงหัวขวาน
การรักษา
ใช้ยาเคลือบกระเพาะ รีบนำส่งโรงพยาบาลเพื่อป้องกันการช็อค
พืชที่มีผลต่อระบบเลือดและหัวใจ
พืชที่มีสารไซยาดนจินิคกลัยโตไซด์
มันสำปะหลัง
พืชที่มีสารกลุ่มคาร์ดิแอคกลัยโคไซด์
ยี่โถ รำเพย บานบุรีสีเหลือง ชวนชม
การรักษา
พยายามทำให้อาเจียน หลังจากนั้นให้กินยาเม็ดถ่านเพื่อดูดซึมพิษ
พืชที่มีผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง
กลุ่มที่มีฤทธิ์ทำให้ชัก
ผลเลี่ยน เมล็ดแสลงใจ (โกศกะกลิ้ง) หัวกลอย
กลุ่มที่มีฤทธิ์ทำให้ประสาทหลอน
กัญชา (ช่อดอกตัวเมียและใบ) จันทร์เทศ (รกและเมล็ด) ลำโพง (เมล็ดและใบ) กลอย (หัว)
กลุ่มที่มีฤทธิ์กดประสาทส่วนกลาง
พืชในวงศ์ Solanaceae
พืชที่ระคายเคืองต่อผิวหนัง
พืชที่มีหนามหรือขน และมีสารพิษ
พืชในวงศ์ Urticaceae
ตำแยตัวเมีย
ตำแยช้าง
กะลังตังช้าง
หมามุ่ย
การรักษา
ต้องกำจัดพิษออกไป ใช้เทียนลนไฟให้ คลึงบริเวณที่ถูกขนพิษ แล้วทาคาลาไมน์หรือครีมสเตียรอยด์
พืชที่มียาง
พืชในวงศ์ Euphorbiaceae
ส้มเช้า
โป้ยเซียน
สลัดได
พญาไร้ใบ
พืชในวงศ์ Jatropha
สบู่แดง
ฝิ่นเต้น
หนุมานนั่งแท่น
สบู่ดำ
พืชในวงศ์ Araceae
บอน
เผือก
กระดาดแดง
สาวน้อยปะแป้ง
กระดาด
กระดาดดำ
พลูฉีก
การรักษา
ล้างน้ำด้วยน้ำสบู่ ถ้าล้างไม่ออกเช็ดด้วยแอลกอฮอล์ ทาด้วยคาลาไมด์ รับประทานยาแก้แพ้
พืชที่มีเอนไซม์
พืชที่มี Calcium oxalates
บุก
บอนสี
บอน
กระดาด
เผือก
สาวน้อยปะแป้ง หรืออ้ายใบ
พลูฉีก
พืชที่มีผลต่อระบบทางเดินปัสสาวะ
ลูกเหนียง
การรักษา
ดื่มน้ำมากๆ แล้วส่งโรงพยาบาลหากมีอาการรุนแรง
กัญชา
พกฤษศาสตร์ของกัญชา
กัญชาเป็นพืชในวงศ์ Cannabidaceae มี 3 สายพันธุ์ที่พบบ่อยคือ
Cannabis sativa
พบมากสุดในประเทศไทย
Cannabis rudealis
Cannabisindica
ผิวทุกส่วนบนต้นกัญชาจะมีขนมีต่อมลักษณะคล้ายเรซินใสที่เรียกว่า “ไตรโคม”
ไตรโคมจะมี
อยู่หนาแน่นที่สุดในส่วนช่อดอกของต้นกัญชาเพศเมีย
กัญชามีส่วนประกอบทางเคมีที่สามารถระบุได้มากกว่า 500 ชนิด
สารส าคัญคือ ไฟโตแคนนาบินอยด
cannabidiol (CBD)
delta-9-Tetrahydrocannabinol (THC)
สารเทอร์ปีน
ท าให้กัญชาแต่ละสายพันธุ์มีกลิ่นและรสแตกต่างกัน
สารเทอร์ปีนอาจ
ทำงานร่วมกับสารแคนนาบินอยดเพื่อเปลี่ยนหรือเพิ่มฤทธิ์ทางยา
เรียกว่า Entourage effect
ผลิตภัณฑ์กัญชาทางการแพทย์ที่ได้ประโยชน์
ภาวะคลื่นไส้อาเจียนจากเคมีบำบัด (chemotherapy induced nausea and vomiting)
ภาวะกล้ามเนื้อหดเกร็ง (spasticity) ในผู้ป่วยโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (multiple sclerosis)
โรคลมชักที่รักษายาก และโรคลมชักที่ดื้อต่อยารักษา (intractable epilepsy)
ภาวะปวดประสาท (neuropathic pain)
ประวัติกัญชา
กัญชาคือพืชที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทชนิดแรกที่มนุษย์รู้จัก
ซึ่งเชื่อว่ามนุษย์ในสมัยนั้นใช้กัญชาเพื่อทางด้านจิตวิญญาณในพิธีกรรมบางอย่าง
โดยขุดพบเศษเรซินของกัญชาที่หลงเหลือจากการเผาไหม้
ที่ด้านในสุดของถ้ำแถบเอเชื่ยกลาง อินเดียและจีน
ผลิตภัณฑ์กัญชาทางการแพทย์น่าจะได้ประโยชน์(ในการควบคุมอาการ)
ผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้าย (end-state cancer)
โรคพาร์กินสัน
ผู้ป่วยที่ได้รับการดูแลแบบประคับประคอง (palliative care)
โรคอัลไซเมอร์
โรควิตกกังวลไปทั่ว (generalized anxiety disorders)
โรคปลอกประสาทอักเสบ (demyelinating diseases)
ตำรับยาแผนไทยที่มีกัญชาเป็นส่วนผสมจำนวน 16 ตำรับ
ยาน้ำมันสนั่นไตรภพ
ยาอัคคินีวคณะ
ยาแก้ลมขึ้นเบื้องสูง
ยาแก้นอนไม่หลับ / ยาแก้ไขผอมเหลือง
ยาแก้สัณฑฆาต กล่อนแห้ง
ยาแก้โรคจิต
ยาแก้ลมเนาวนารีวาโย
ยาอัมฤตโอสถ
ยาไฟอาวุธ
ยาไพสาล
ยาอไภยสาล
ยาท าลายพระสุเมร
ยาศุขไสยาศน
ยาแก้ลมแก้เส้น
ยาทัพยาธิคุณ
ยาทาริดสีดวงทวารหนักและโรคผิวหนัง
อันตรกิริยาระหวางยาสมุนไพรกับยาแผนปัจจุบัน
คือ ปฏิกิริยาทางเภสัชวิทยาระหว่างกันของสารทั้งสองชนิดทั้งในแง่ของการเปลี่ยนแปลง
การเสริมฤทธิ์
การเพิ่มหรือลดผลข้างเคียงของยา
การต้านฤทธิ
การเกิดพิษ
เกิดฤทธิ์ใหม่
อันตรกิริยาทางด้านพลศาสตร์ (Pharmacodynamic interactions)
คือปฏิกิริยาที่มีผลเปลี่ยนแปลงฤทธิ์ของยาทั้งทางด้านชีวเคมีและสรีรวิทยา
การออกฤทธิ์ต้านกัน (Antagonist)
การออกฤทธิ์เสริมกัน (Synergistic)
อันตรกิริยาทางด้านเภสัชจลศาสตร์ (Pharmacokinetic interactions)
คือปฏิกิริยาที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงระดับยาในร่างกายไปจากปกติ ทั้งในเลือด เนื้อเยื่อ
ลดการดูดซึม ยาบางชนิดเช่น Lithium, Digoxin
เกิดสารประกอบที่ซับซ้อน (complex)
การดูดซึมยา (Absorption)
เพิ่มการดูดซึม ยาที่สามารถละลายในไขมันได้ดี
การกระจายยา (Distribution)
การจับตัวของยา (drug binding; protein binding)
การกระจายตัวยาจากเลือดผ่านเนื้อเยื่อ (Permeability across barrier; P-glycoprotein)
การเปลี่ยนแปลงยา (Metabolism)
ขับลม
ขมิ้นชัน
เหง้าแก่สดล้างสะอาดหั่นตากแดดบดละเอียดอัดใส่แคปซูลหรือผสมน้ำผึ้งเป็นลูกกลอน
กล้วยน้ำว้า
ผลห่ามฝานตากแดดบดเป็นผงชงน้ำดื่มหรือผสมน้ำผึ้งเป็นลูกกลอน
แก้ไข้
จันทร์ลีลา
ประกอบด้วย โกฐเขมา โกฐจุฬาลัมพา โกฐสอ เถาบอระเพ็ด แก่นจันทร์ขาว แก่นจันทร์แดง รากปลาไหลเผือก ลูกกระดอม พิมเสน
ยาแผนปัจจุบันคือ paracetamol