Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การบำบัดทางจิตเวช (ยา) - Coggle Diagram
การบำบัดทางจิตเวช (ยา)
สารสื่อประสาทที่เกี่ยวข้อง
Dopamine
มากเกินไป : พฤติกรรมผิดปกติ สาเหตุของโรคจิตเภท
น้อยเกินไป : การเคลื่อนไหวผิดปกติ สาเหตุ Parkinson และ EPS
ผลต่อระบบไร้ท่อ : ยับยั้งการหลั่ง H.Prolactin หากมากทำให้ปจด.มาไม่สม่ำเสมอ
ยาที่มีผลยับยั้ง : Chlopromazine, Haloperidol, Perphenazine, Fluphenazine
GABA
น้อยเกินไป : กระวนกระวาย วิจกกังวล
ยาที่กระตุ้น GABA receptor : Lorazepam, Diazepam, Clorazepate dipotassium
มากเกินไป : คลายเครียด นอนหลับ
Serotonin
น้อยเกินไป : นอนไม่หลับ กระสับกระส่าย HRเร็ว BPต่ำ
ยายับยั้งการหลั่ง 5-HT : Chlorpromazine, Perphenazine
มากเกินไป : ง่วงนอน นน.เพิ่ม
ยายับยั้งการทำลาย 5-HT : Amitriptyline, Fluoxitine(Prozac, sarafem, Adofen)
Noreppinephrine
มากเกินไป : หลงผิดประสาทหลอน
น้อยเกินไป : ซึมเศร้้า สมาธิสั้น
ยาที่ยับยั้ง NE activity : Amitriptyline
ประเภทของยารักษาอาการทางจิตเวช
ยาควบคุมอารมณ์ (Mood stabilizer)
:warning:การออกฤทธิ์ของ Lithium
ทำให้ NE ในระบบประสาทส่วนกลาง เชื่อว่าทำให้ mania หมดไป
ใช้ยา 4-10 วัน แล้วยาถึงได้ผล ควรให้ร่วมกับ Haloperidol เพื่อควบคุมอาการไปก่อน
:red_flag:Lithium
Lithium carbonate, Lithium citrate
:warning:อาการเป็นพิษจากยา Lithium
ระดับ Lithium ปกติ 0.8-1.2 mEq/L
เฝ้าระวัง 1.2-1.5 mEq/L มือสั่น ปัสสาวะบ่อย กระหายน้ำ ท้องเสีย ปวดท้อง อ่อนเพลีย
พิษปานกลาง 1.5-2.0 mEq/L อาเจียน ท้องเสีย เดินเซ พูดไม่ชัด
พิษรุนแรง 2.0-2.5 mEq/L กล้ามเนื้อกระตุก Reflex ไว และ Syncope
อันตราย >2.5 mEq/L ไตวาย เสียวิชิต
:red_flag:Tricyclic anticonvulsant (ยากันชัก)
First generation anticonvulsant
Carbamazepine ใช้ในกรณี Lithium ไม่ได้ผล, Valproate
Second generation anticonvulsant
Gabapectin, Lamotrigine, Topiramate
ยากคลายกังวลและยานอนหลับ (Anxiolytic, Sedative, hypnotic drugs)
ยากลุ่ม Benzodiazepines นิยมใช้มากที่สุด
โดยยาจับกับ GABA เเละ Chloride ion ทำให้สงบผ่อนคลาย
อาการเป้าหมาย : รักษาความวิตกกังวล อาการขาดสุรา/สารเสพติด แก้อาการชัก ยานอนหลับ
ตัวอย่างยา : Lorazepam (ฝ่ายกายนอนไม่หลับ), Diazepam(กันชัก), Clonazepam
:red_cross:ข้อควรระวัง
ไม่ควรปรับเปลี่ยนยา หรือซื้อมาทานเอง
ห้ามขับรถ หรือคุมเครื่องจักร
งดผสมในเครื่องดื่ม Alc เพราะกดการหายใจ หรือ Caffeine ลดฤทธิ์ยา
:warning:ผลข้างเคียง
ง่วงซึม, แขนขาไม่มีแรง เดินเซ
หลงลืมแบบ Anterograde Amnesia ,
ดื้อยา ติดยา , มีปฏิกิรกยาตรงข้ามกับยา เช่น สับสน ตื่นเต้น กังวล
ยาต้านเศร้า (Antidepressant)
ทำให้ Serotonin & Norepinephrine เพิ่มขึ้น ทำให้อาการเศร้าลดลง
ยาออกฤทธิ์ประมาณ 2 สัปดาห์ หลังรับยา
:red_flag:The Monoamines Oxidasc (MAO)
ทำให้ Serotonin & Norepinephrine เพิ่มขึ้น
ปจบ.เลิกใช้เพราะ SE มาก คือ Orthostatic Hypotension และ Hypertensive crisis เมื่อทานอาหารที่มีสาร tyramine เช่น เนยเเข็ง ตับไก่ ครีม กล้วย
:red_flag:The tricyclic Antidepressants (TCA)
ทำให้ NE เพิ่มขึ้น นิยมใช้มาก ปลอดภัย
Imipramine, Amitriptyline (แพร่หลายที่สุด), Nortriptyline
ผลข้างเคียง เช่น Anticholinergic effects (ปากแห้ง ตาพร่า ท้องผูก)
:red_flag:New Generation ได้แก่ Trazodone
:red_flag:Selective Serotonin Reuptake Inhibitor (SSRI)
SE ต่ำ ไม่มีฤทธิ์ Anticholinergic (ง่วงซึมต่ำ) นน.ไม่เพิ่ม
Fluoxetine (Prozac), Paroxetine, Fluvoxamine, Sertraline, Trazodone
ยาลดอาการข้างเคียง (Anticholinergic drug)
กลไกการออกฤทธิ์ : ยับยั้งสารสื่อประสาท Acetylcholine
นิยมใช้ยาในกลุ่มนี้เพื่อรักษาผลข้างเคียงจากยารักษาอาการ
ทางจิตเป็นหลัก (ระงับอาการ EPS)
ผลข้างเคียง : อาการปากคอแห้ง ตาพร่า ท้องผูก ปัสสาวะลำบาก รูม่านตาขยาย ชาแขนขา
การพยาบาล : ให้ยาก่อนเวลา 30 นาที, ให้ผู้ป่วยอมน้ำเเข็งหรือลูกอมบรรเทาคอแห้ง
ตัวอย่างยา : Cogentin(Benztropine), Akineton(Biperiden), Artane(ACA,Trihexyphenidyl)
ยารักษาอาการทางจิต (Antipsychotic drug)
ยับยั้งการส่งกลับของ Dopamine รักษา2กลุ่มอาการหลักของโรคจิตเภท คือ ด้านบวก และลบ
การเตรียมยา : นิยมรับประทานยาทางปาก กรณีมีอาการรุนแรง เร่งด่วนจะฉีดเข้ากล้ามเนื้อ
การออกฤทธิ์ยา
ระยะสั้น : 15-30 นาที มีผลต่อ BP
ระยะปานกลาง : ออกฤทธิ์ 3 วัน
ระยะยาว : 2-4 สป. เช่น Haloperidol, Fluphenazine
First-generation antipsychotics :FGAs รักษาได้ดีในกลุ่ม positive > Negative
Medium Potency : Perphenazine(Pemazine), Zuclopentixol(Clopixol)
Low Potency : Chlorpromazine(CPZ,Largactil),
Thioridazine(Melleril)
High Potency : Haloperidol, Fluphenazine(Deca, Fendec),Flupentixol, Trifluoperazine, Pimozide
อาการข้างเคียง : EPS, NMS
Second-generation antipsychotics : SGAs
ใช้รักษาอาการ Positive และNegative ผลข้างเคียง EPS น้อยกว่ายากลุ่มเดิม
Clozapine (clozaril, clopaze) มี SE คือ Agranulocytosis โดยเฉพาะ 18 wks.
Risperidone, Olanzapine, Quetiapine, Serpindone, Ziprasidol
อาการข้างเคียง
NMS : 1. มีไข้ Hyperthemia (>38 องศา) Leukocytosis > 12000/mm3
ตัวแข็ง
ซึมลง
Autonomic instability 2 อาการต่อไปนี้ HR>100/min, BP>150/110 mmHg หรือ <90/60 mmHg เหงื่ออกมาก
Anticholinergic effects : ปากแห้ง คอแห้ง(Polydipsia),ง่วงนอน น้ำลายมาก
EPS : 1. Acute dystonia (รักษาโดยใช้ Benztropine,Diphenhydramine)
Tardive dyskinesia (แก้ไม่ได้ ป้องกันได้)
Parkinsonism (รักษาโดยใช้ Benztropine, Trihexyphenidyl)
Akathisia (บรรเทาโดย ยากลุม ANticholinergic เช่น Benztropine,Propanolol, ยากลุ่ม Benzodiazepine เช่น Clonazepam)
Akinesia ตรงข้าม Akathisia
Sedation, Postural hypotension, Metabolic & Endocrine effect, Lower suicide threshold
Toxic & Allergic effect : Agranulocytosis, Dermatitis เป็นต้น