Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ผู้สูงอายุ (นศพต.สุพรรษา สมจิโน เลขที่ 55) - Coggle Diagram
ผู้สูงอายุ
(นศพต.สุพรรษา สมจิโน เลขที่ 55)
ทฤษฎีการสูงอายุ (Aging Theory)
กลไกความสูงอายุ
ความสูงอายุก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นภายในร่างกาย
สรีรวิทยาเปลี่ยนแปลงไปทีละน้อยแต่เกิดขึ้นตลอดเวลา อาจใช้เวลาหลายปี
เกิดขึ้นเมื่อมีอายุมากขึ้น ร่างกายปรับตัวน้อยลงและทำหน้าที่ลดลง
ทฤษฎีทางชีววิทยา (Biological Theory)
ทฤษฎีเชื่อมตามขวาง (Cross-link Theory)
โปรตีนในร่างกาย ประกอบด้วย Collagen 30% ซึ่ง Collagen เป็นส่วนประกอบสำคัญในกระดูก กระดูกอ่อน tendon ligament ผนังหลอดเลือด เมื่อ collagen เข้าสู่เนื้อเยื่อ โมเลกุลจะเกาะกันหลวมๆทำให้เนื้อเยื่อมีความยืดหยุ่น เวลาผ่านไป จะทำให้เนื้อเยื่อมีความยืดหยุ่นลดลง
Hyperglycemia ส่งเสริมให้โปรตีนเกาะกันมากขึ้น ซึ่งการมีน้ำตาลสูงจะทำให้สูญเสียความยืดหยุ่นของเซลล์
Collagen และโปรตีนโมเลกุลใหญ่ ในเซลล์ไม่เพียงแต่ทำให้เนื้อเยื่อติดแข็ง แต่ยังทำให้เซลล์เม็ดเลือดขาวลดลง มีการใช้สารอาหารลดลง มีการต่อต้านการเจริญเติบโตของเซลล์ ทำให้เกิดข้อผิดพลาดในการขับสารพิษจากกระบวนการ metabolism ออกมา
ความสูงอายุที่ปรากฎตามทฤษฎีเชื่อมตามขวาง
ผิวหนังแห้ง ขาดความตึงตัวและยืดหยุ่น
ปอดขยายตัวไม่ดี
หลอดเลือด และ tendon แข็งขาดความยืดหยุ่น ข้อติดแข็ง
ต่อต้านการเจริญเติบโตของเซลล์
ต่อต้านการเจริญเติบโตของเซลล์
สารอาหารที่มีส่วนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงแบบเชื่อมขวาง ได้แก่ คาร์โบไฮเดรต ไขมัน โปรตีน
ทฤษฎีอนุมูลอิสระ (Free Radical Theory)
อนุมูลอิสระ เกิดจากกระบวนการ metabolism ของเซลล์
เป็นโมเลกุลเดี่ยว ที่ reactive ไปจับกับโมเลกุลอื่น ทำให้เกิดกระบวนการ oxidation ส่งผลต่อโครงสร้างดั้งเดิมและหน้าที่ของเซลล์
🦋 การสะสมผลเสียจากกระบวนการนี้ไม่สามารถกลับคืนสู่สภาพเดิมได้ ทำให้เกิดการสูงอายุขึ้น
อนุมูลอิสระะเข้าสู่ร่างกายจากการ กินและหายใจ เข้าไป
Ex. อาหารทอดไหม้เกรียม มลพิษทางอากาศ ยากำจัดพืช แสงแดด รังสี บุหรี่
Vitamin A C E และแร่ธาตุ ซิลิเนียมเพื่อต่อต้านผลกระทบจากอนุมูลอิสระและเพื่อยืดอายุเซลล์
จำกัดพลังงานในอาหารจะช่วยชะลอกระบวนการเผาผลาญในร่างกายให้ช้าลง โดยเฉพาะไขมัน
🎉 ผักสีแป้นๆจะมี antioxidant เยอะ
ทฤษฎีความเสื่อมโทรม (Wear and tear theory)
🌲 ข้อจำกัดของทฤษฎีนี้คือ อวัยวะที่ไม่ค่อยได้ทำงานจะเสื่อมก่อน
อวัยวะที่ทำงานมากจะขยายใหญ่ขึ้น เช่น กล้ามเนื้อหัวใจ
อวัยวะที่ใช้งานมาก เช่น ข้อไหล่ ข้อเข่า
มนุษย์สามารถซ่อมแซมตัวเองได้ และใช้งานต่อไปได้ เช่น เนื้อเยื่อบางชนิด เช่นผิวหนัง เยื่อบุทางเดินอาหาร เม็ดเลือดแดง เซลล์บางชนิดแบ่งตัวอีกไม่ได้ เช่น เซลล์ประสาท เซลล์กล้ามเนื้อลาย
ทฤษฎีการสะสม (Accumulative Theory)
เซลล์ที่ใช้งานแล้ว ผลิตสาร lipofuscin (ทำให้แก่) เป็นโปรตีนที่เหลือจากการเผาผลาญ
วัยสูงอายุพบ lipofuscin มากบริเวณ
🌺 Vitamin E สารซิลิเนียม ยับยั้งการสะสมของ lipofuscinได้
ทฤษฎีนาฬิกาทางพันธุกรรม (Genetic program theory)
อายุขัยของมนุษย์กำหนดไว้โดยยีนใน DNA ถ่ายทอดให้ลูกหลาน
ถ้ามีการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมก็จะมีผลทำให้รหัสพันธุกรรม ซึ่งเป็นตัวกำหนดอายุขัย เปลี่ยนแปลงได้เช่นกัน
ทฤษฎีความคลาดเคลื่อน (Error theory)
ความแก่เกิดจาก นิวเคลียสของเซลล์ ที่มีการถ่ายทอด DNA ที่ผิดปกติไปจากเดิมทำให้เซลล์ใหม่อตกต่างจากเดิม กลายเป็นสิ่งแปลกปลอม ร่างกายจะสร้าง Immune ต่อต้าน ทำให้ เซลล์เสื่อมสภาพ และทำหน้าที่ไม่ได้
ทฤษฎีการผ่าเหล่า (Somatic mutation theory)
การกลายพันธุ์ เกิดจากการได้รับรังสีทีละเล็กน้อยเป็นประจำ
จนเกิดการเปลี่ยนแปลง หรือการผันตัวของเซลล์หรืออวัยวะในระบบต่างๆ ทำให้เกิดการแบ่งตัวผิดปกติ เกิดโรคหรือเกิดมะเร็ง
ทฤษฎีทางจิตวิทยา (Psychological Theory)
ทฤษฎีของอิริคสัน (Erik's Epigenetic Theory)
พัฒนาการของคน มี 8 ระยะ ตั้งแต่เกิดจนถึงสูงวัย
👨🏼🦰 ระยะ 7 ช่วงวัยกลางคน (40-59 ปี)
👨🏼🦳 ระยะที่ 8 เป็นช่วงอายุ 60 ปีขี้นไป
ระยะที่ 8 บุคคลจะต้องพัฒนาความรู้สึกได้ว่า ตนได้กระทำกิจต่างๆ ที่ควรทำเสร็จ สมหวังและผิดหวัง ทำใจยอมรับความรู้สึกของตนเอง และผู้อื่นอย่างที่เขามีเขาเป็น และมีความพึงพอใจในชีวิต
ระยะที่ 7 เป็นช่วงวัยที่มีความทะเยอะทะยาน มีความคิดสร้าง ต้องการสร้างความสำเร็จในชีวิต ถ้าประสบความสำเร็จ จะรุ้สึกพอใจในความมั่นคง ความภาคภูมิใจ และสืบทอดไปยังรุ่นลูกรุ่นหลาน ช่วงนี้จะกลายเป็นคนที่มีชืวิต เบื่อ ขาดความกระตือรือร้น
ทฤษฎีของเพค (Peck's Theory)
การเปลี่ยนแปลงทางจิตสังคมของผู้สูงอายุ 3 ระยะ
Ego differentiation and work-role preoccupation
เป็นความรู้สึกเกี่ยวกับงานที่ทำอยู่ โดยจะรู้สึกว่าตนยังมีคุณค่าอยู่ต่อเมื่อบทบาทลดลงหรือเปลี่ยนไปจึงพอใจที่จะหาสิ่งอื่นๆมาทำทดแทน (วัยสูงอายุตอนต้น)
Body transcendence and body preoccupation
เป็นความรู้สึกที่ผู้สูงอายุ ยอมรับว่าสภาพร่างกายของตนถดถอยและชีวิตจะมีสุขถ้าสามารถยอมรับและความรู้สึกปรับความรู้สึกนี้ได้ (อายุเพิ่มขึ้น)
Ego transcendence and Ego preoccupation
เป็นความรู้สึกที่ยอมรับกฎเกณฑ์และการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติ และยอมรับความตายได้โดยไม่รู้สึกหวาดวิตก (วัยสูงอายุตอนปลาย)
ทฤษฎีทางสัคมวิทยา (Sociological Theory)
ทฤษฎีบทบาท (Role Theory)
ปรับบทบาทและสภาพต่างๆ หลายอย่างที่ไม่ใช่บทบาทของตนมาก่อน เช่น การละทิ้งบทบาททางสังคม ยอมรับบทบาททางสังคม
และเว้นจากความผูกพันกับคู่สมรสเนื่องจากการตายไปของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง
ทฤษฎีการถดถอยจากสังคม (Disengagement Theory)
การหยุดบทบาทของตัวเอง
สิ่งแวดล้อมที่ดี ทำให้ผู้สูงอายุได้รับการยอมรับ มีโอกาสได้แสดงบทบาททำให้เกิดความพึงพอใจ 🌴 ผู้สูงอายุจะเข้าสังคมมากกว่าถอยจากสังคม
ทฤษฎีการมีกิจกรรมร่วมกัน (Activity Theory)
ความพึงพอใจในชีวิตของสูงอายุเกิดจากการได้เข้ามามีส่วนร่วมในกิจกรรมของสังคม
สังคมควรจัดกิจกรรมที่เหมาะสมตามวัยและความสามารถมเช่น การใช้กิจกรรมที่เน้นการใช้สติปัญญาและประสบการณ์มากกว่าใช้กำลังหรือแข่งขันความเร็ว
ทฤษฎีความต่อเนื่อง (Continuity Theory)
การที่ผู้สูงอายุจะมีชีวิตอย่างมีความสุขและมีกิจกรรมร่วมกัน ขึ้นอยู่กับบุคลิกภาพและแบบแผนการดำเนินชีวิตของแต่ละคน
Ex. ชอบมีกิจกรรม ก็จะมีกิจกรรมเหมือนเดิม
ชอบสันโดษ ไม่เคยมีบทบาททางสังคมก็ย่อมแยกตัวออกจากสังคม
Active Aging
"ผู้สูงอายุที่มีศักยภาพ"
ผู้สูงอายุที่ดูแลตัวเองได้ (Self Care)
พึ่งตนเองได้ (Self Reliance) ทำในสิ่งที่ปรารถนาได้ความศักยภาพของตน
องค์ประกอบของผู้สูงอายุที่มีศักยภาพ
ผู้สูงอายุที่ยังประโยชน์ (Productive Aging) เป็นความสามารถในการพึ่งตนเองเท่าที่ทำได้ของผู้สูงอายุและการใช้ความสามารถส่วนตัวในทางสร้างสรรค์ให้แก่ตนเอง ครอบครัว บุคคลอื่นๆและสังคม
ผู้สูงอายุที่ประสบความสำเร็จ (Successful Aging) เป็นผู้ดำรงชีวิตในสังคมได้อย่างเหมาะสม สอดคล้องกับความพึงพอใจและความปรารภนาของตนเอง