Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ทฤษฎีการผู้สูงอายุ (Aging Theory - Coggle Diagram

- - - - ทฤษฎีเชื่อมตามขวาง (Cross-link theory)
        
        โปรตีนในร่างกาย ประกอบด้วย collagen 30%
        
        Collagen เป็นส่วนประกอบสำคัญในกระดูก กระดูกอ่อน tendon ligament กล้ามเนื้อ ผนังหลอดเลือดแดง ผิวหนัง
        
        เมื่อเส้นใย collagen เข้าสู่เนื้อเยื่อครั้งแรก โมเลกุลจะเกาะกันหลวมๆ ทำให้เนื้อเยื่อมีความยืดหยุ่น
        
        เวลาผ่านไปจะเกิดการเชื่อมไขว้และเกาะกันใกล้ชิดมากขึ้น มีลักษณะแข็งแตกแห้ง สูญเสียความยืดหยุ่น
        
        Hyperglycemia ส่งเสริมให้โปรตีนเกาะกันมากขึ้น ซึ่งจะชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างการมีน้ำตาลในเลือดสูง และการสูญเสียความยืดหยุ่นของเซลล์
        
        การเชื่อมตามขวางของ collagen และโปรตีนโมเลกุลใหญ่ ในเซลล์ไม่เพียงแต่ทำให้เนื้อเยื่อติดแข็งเท่านั้น แต่ยังทำให้จำนวนเม็ดเลือกขาวลดลง มีการใช้สารอาหารลดลง มีการต่อต้านการเจริญเติบโตของเซลล์ ทำให้เกิดการผิดพลาดในการขับสารพิษจากกระบวนการ metabolism ออกมา
        
        ความสูงอายุที่ปรากฏตามทฤษฎีเชื่อมตามขวาง
        
        ผิวหนังแห้ง ขาดความตึงตัวและยืดหยุ่น
        
        ปอดขยายตัวไม่ดี
        
        หลอดเลือด และ tendon แข็ง ขาดความยืดหยุ่น ข้อติดแข็ง
        
        ต่อต้านการเจริญเติบโตของเซลล์
        
        ต้อกระจก
        
        สารอาหารที่มีส่วนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงแบบเชื่อมขวางได้แก่ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน
      - ทฤษฎีอนุมูลอิสระ (Free radical theory)
        
        อนุมูลอิสระ เกิดจาก กระบวนการ metabolism ของไขมัน โปรตีน คาร์โบไฮเดรต เป็นโมเลกุลเกี่ยวที่ reactive ประจุลบ ไวต่อปฏิกิริยาอิเล็กตรอน ไปจับกับโมเลกุลอื่น ทำให้เกิดกระบวนการ oxidation ส่งผลต่อโครงสร้างดั้งเดิมและหน้าที่ของเซลล์
        
        อนุมูลอิสระเข้าสู่ร่างกายจากการรับประทานอาหารหรือหายใจเข้าไป เช่น อาหารทอดไหม้เกรียม มลพิษทางอากาศ ยากำจัดศัตรูพืช แสงแดด รังสี บุหรี่
        
        นำ antioxidants เช่น วิตามิน A C E และแร่ธาตุซีลิเนียม เพื่อต่อต้านผลกระทบจากอนุมูลอิสระ และเพื่อยืดอายุเซลล์
        
        การจำกัดพลังงานในอาหารจะช่วยชะลอกระบวนการเผาผลาญในร่างกายให้ช้าลงโดยเฉพาะไขมัน
        
        ความสูงอายุที่ปรากฏตามทฤษฎีอนุมูลอิสระ
        
        อวัยวะที่สัมผัสลม และแสงแดดมากกว่าบริเวณอื่นของร่างกาย เช่น มือ ใบหน้า ผิวบางจนมองเห็นเส้นเลือดชัดเจน
        
        เส้นเลือดเปราะบาง
        
        รอยย่นบริเวณหางตา
        
        อาจก่อให้เกิดมะเร็งผิวหนังได้จากการที่ melanocytes ลดลง
      - ทฤษฎีความเสื่อมโทรม (Wear and tear theory
        
        เปรียบเทียบการทำงานของร่างกายเหมือนเครื่องจักร
        
        อวัยวะที่มีการใช้งานมากกว่าย่อมเสื่อมได้ง่ายและเร็วกว่า
        
        มนุษย์สามารถซ่อมแซมตัวเองได้ และใช้งานต่อไปได้
        
        ข้อจำกัดของทฤษฎี คือ อวัยวะที่ไม่ค่อยได้ทำงานจะเสื่อมก่อน
        
        อวัยวะที่ทำงานมากจะขยายใหญ่ขึ้น เช่น กล้ามเนื้อหัวใจ
        
        อวัยวะที่ใช้งานมาก ได้แก่ ข้อไหล่ ข้อเข่า
        
        ทำให้มองเห็นประโยชน์ของการส่งเสริมสุขภาพ และการชะลอความเสื่อมของร่างกาย เช่น การออกกำลังกาย และการลดน้ำหนัก
      - ทฤษฎีการสะสม (Accumulative theory)
        
        ของเสียจากกระบวนการmetabolism ส่วนใหญ่ขับออกทางระบบไหลเวียนโลหิต
        
        เซลล์ที่ใช้งานแล้ว ผลิตสาร lipofuscin เป็นโปรตีนและไขมันที่เหลือจากการเผาผลาญอาหาร
        
        เป็นสาร inert ถูกสะสมในเซลล์ พบในเซลล์กล้ามเนื้อหัวใจ เซลล์ประสาท ตับ หัวใจ รังไข่ ผิวหนัง
        
        วัยสูงอายุพบ lipofuscin มากบริเวณ เซลล์ประสาท ถ้ามีมากอวัยวะนั้นจะไม่ทำงาน และเสื่อมถอยไป
        
        วิตามินอี สารซีลีเนียม ยับยั้งการสะสมของ lipofuscin ได้
      - ทฤษฎีนาฬิกาทางพันธุกรรม (Genetic program theory หรือ Genetic clock theory)
        
        อายุขัยของมนุษย์ถูกโปรแกรมก่อนเกิด กำหนดไว้โดยยีนใน DNA ถ่ายทอดให้ลูกหลาน
        
        ความสูงอายุถูกกำหนดไว้โดยรหัสที่อยู่ในยีน
        
        มนุษย์สามารถคาดการณ์อายุขัยได้
        
        สำหรับมนุษย์ที่อยู่สิ่งแวดล้อมที่ดีจะมีอายุเฉลี่ยประมาณ 85-90 ปี
        
        ถ้ามีการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมก็จะมีผลทำให้รหัสพันธุกรรม ซึ่งเป็นตัวกำหนดอายุขัย เปลี่ยนแปลงได้เช่นกัน
      - ทฤษฎีความคาดเคลื่อน (Error Theory)
        
        สะสมความผิดพลาด ความแก่เกิดจากนิวเคลียสของเซลล์ ที่มีการถ่ายทอด DNA ที่ผิดปกติไปจากเดิม ทำให้เซลล์ใหม่ที่ได้แตกต่างไปจากเดิม และกลายเป็นสิ่งแปลกปลอม และร่างกายจะสร้างอิมมูนมาต่อต้าน เป็นผลให้เซลล์เสื่อมสภาพและทำหน้าที่ไม่ได้
      - ทฤษฎีการผ่าเหล่า (Somatic mutation theory)
        
        การกลายพันธุ์ เกิดจากการได้รับรังสีทีละเล็กทีละน้อยเป็นประจำ จนเกิดการเปลี่ยนแปลง DNA และเกิดการผันแปรของเซลล์หรืออวัยวะในระบบต่างๆ ทำให้เกิดการแบ่งตัวผิดปกติ เกิดโรคหรือเกิดมะเร็ง
  - - - พัฒนาของคนมี 8 ระยะ ตั้งแต่แรกเกิดจนถึงวัยสูงอายุ
      - ระยะ 7 เป็นช่วงวัยกลางคน(40-59 ปี)
      - ระยะ 8 เป็นช่วงอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป
      - ระยะ 7 เป็นช่วงวัยที่มีความทะเยอทะยาน มีความคิด สร้างสรรค์ ต้องการสร้างความสำเร็จในชีวิต ถ้าประสบความสำเร็จ จะรู้สึกพอใจในความมั่นคง ความภาคภูมิใจ และ สืบทอดไปยังรุ่นลูกหลาน แต่ถ้าไม่ประสบความสาเร็จในชีวิตช่วงนี้ก็จะกลายเป็นคนที่มีชีวิต เหงาหงอย เบื่อ ขาดความกระตือรือร้น
      - ระยะ 8 เมื่อถึงขั้นนี้แล้ว บุคคลจะต้องพัฒนาความรู้สึกได้ว่า ตนได้กระทำกิจต่างๆ ที่ควรทำเสร็จสิ้นตามหน้าที่ของตนแล้ว ยอมรับได้ทั้งความสำเร็จสมหวังและผิดหวัง ทำใจยอมรับความรู้สึกของตนเอง และผู้อื่นอย่างที่เขามีเขาเป็น และมีความพอใจในชีวิตของตนเอง ในทางตรงข้ามหากรู้สึกว่าชีวิตตนขมขื่น ทุกข์ ร้อน และผิดหวัง งานที่ทำไม่ประสบความสำเร็จในชีวิต จมอยู่กับความหลัง อาลัยอาวรณ์ ยอมรับอดีตไม่ได้ ปล่อยวางไม่สำเร็จ คิดแต่ว่าเวลาเหลือน้อย ไม่สามารถคิดหรือทำอะไรใหม่ๆได้ เพื่อแก้ไขอดีตที่ผิดพลาด ทำให้เกิดความรู้สึก สิ้นหวังไร้ค่า อาจหลีกหนีชีวิตหรือฆ่าตัวตายได้
      - ผู้สูงอายุควรทำใจยอมรับทั้งความสำเร็จและล้มเหลงอย่างเข้าใจและปล่อยวาง เพื่อให้เกิดความสุขสงบในการดำเนินชีวิตต่อไป
    - - โรเบิร์ต เพค แบ่งผู้สูงอายุเป็น 2 กลุ่ม คือ
        
        ผู้สูงอายุวัยต้น (56-75 ปี)
        
        ผู้สูงอายุตอนปลาย (75 ปี)
        
        ทั้ง 2 กลุ่มมีความแตกต่างกันทั้งกายภาพ และทางจิตสังคม ซึ่งมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางจิตสังคมของผู้สูงอายุ 3 ระยะ ได้แก่
        
        Ego differentiation and work-role preoccupation
        เป็นความรู้สึก เกี่ยวกับงานที่ทำอยู่ โดยจะรู้สึกว่าตนยังมีคุณค่าอยู่ต่อเมื่อบทบาทลดลงหรือ เปลี่ยนไปจึงพอใจที่จะหาสิ่งอื่นๆ มาทำทดแทน (วัยสูงอายุตอนต้น)
        
        Body transcendence and body preoccupation
        เป็นความรู้สึกที่ผู้สูงอายุ ยอมรับว่าสภาพร่างกายของตนถดถอยลงและชีวิตจะมีสุขถ้าสามารถยอมรับและ ปรับความรู้สึกนี้ได้ (อายุที่เพิ่มขึ้น)
        
        Ego transcendence and Ego preoccupation
        เป็นความรู้สึกที่ยอมรับ กฏเกณฑ์และการเปลี่ยนแปลงทางธรรมชาติ และยอมรับความตายได้โดยไม่รู้สึกหวาดวิตก (วัยผู้สูงอายุตอนปลาย)
      - บุคคลที่มีการปรับตัวให้เข้ากับ สภาพแวดล้อมได้ดี จะเป็นผู้ที่มีสภาพการดำเนินชีวิตที่เป็นสุข ส่งผลให้มีสุขภาพจิตดีกว่าผู้สูงอายุที่ไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงได้
  - - - บุคคลเข้าสู่วัยสูงอายุจะปรับบทบาทและสภาพต่างๆ หลายอย่างที่ ไม่ใช่บทบาทของตนมาก่อน เช่น การละทิ้งบทบาททางสังคม และ ความสัมพันธ์ซึ่งเป็นแบบวัยผู้ใหญ่ ยอมรับบทบาทของสังคมและ ความสัมพันธ์ในแบบวัยสูงอายุ และเว้นจากความผูกพันกับคู่สมรส เนื่องจากการตายไปของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง
    - - การหยุดบทบาทของตัวเอง อาจมีความสาเหตุจากความต้องการของตัวเอง หรือจากแรงกดดันของสังคม เช่นการเกษียณอายุการทำงาน การเจ็บป่วย และมีภาวะทุพพลภาพ
      - ผู้สูงอายุจึงหนีไม่พ้นที่จะถอนตัวจากสังคมโดยไม่เกี่ยวกับระบบสังคมแต่ อาจมีสาเหตุเนื่องจากความต้องการสืบต่อ การถ่ายทอด หรือความต่อเนื่อง โดยที่ผู้สูงอายุควรจะพ้นจากที่เพื่อเปิดโอกาสให้คนรุ่นหลังต่อไป
      - สิ่งแวดล้อมที่ดี ผู้สูงอายุได้รับการยอมรับ มีโอกาสได้แสดงบทบาททำให้เกิด ความพึงพอใจ ผู้สูงอายุจะเข้าสังคมมากกว่าถอยจากสังคม เช่น นักการเมือง อาจารย์อาวุโสในมหาวิทยลัย อาสาสมัครอาวุโสต่างๆ
      - การประยุกต์ใช้
        
        เตรียมตัวก่อนเกษียณ และวางแผนการดำเนินชีวิตหลังเกษียณ
    - - ความพึงพอใจในชีวิตของผู้สูงอายุเกิดจากการได้เข้ามามีส่วนร่วมใน กิจกรรมของสังคม ส่งเสริมการทำกิจกรรมต่อไป
      - ผู้สูงอายุที่มีกิจกรรมสูง จะมีการปรับตัวได้ดีทั้งร่างกาย จิตใจ และสังคม เป็นบุคคลที่สามารถดำรงกิจกรรมทางสังคมได้ดี
      - โดยปกติผู้สูงอายุจะปฏิเสธที่จะมีชีวิตในวัยสูงอายุ พยายามคงศักยภาพ วัยกลางคนไว้ให้นานที่สุด
      - สังคมควรจัดกิจกรรมที่เหมาะสมตามวัยและความสามารถ เช่น การใช้ กิจกรรมที่เน้นการใช้สติปัญญาและประสบการณ์มากกว่าใช้กำลังหรือแข่งขันความเร็ว
      - การประยุกต์ใช้
        
        เข้าใจและยอมรับการเปลี่ยนแปลงตามวัย
        
        ทำกิจกรรมอย่างต่อเนื่องไปตลอดชีวิต โดยเลือกกิจกรรมใหม่ๆ ที่
        เหมาะสมกับข้อจำกัดของร่างกายตนเองหรือตามความชอบ และความสามารถที่มี
    - - ยอมรับความเป็นเอกอัตตบุคคลของผู้สูงอายุ การคงไว้ซึ่งแบบแผน พฤติกรรมเช่นเดิมจะส่งเสริมให้บุคคลปรับตัวได้ดีเมื่อต้องเผชิญกับความ สูงอายุ
      - การประยุกต์ใช้
        
        เข้าร่วมชมรมผู้สูงอายุ
        
        เข้าร่วมกิจกรรมในสังคม