Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อและยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธุ์ - Coggle…
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อและยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธุ์
โรคเบาหวาน
สาเหตุ
ภาวะที่ร่างกายมีน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ
เกิดจากขาดฮอร์โมนอินซูลิน
อาการ
ปัสสาวะบ่อยและมาก
หิวบ่อย กินจุ แต่น้ำหนักลด คอแห้ง กระหายน้ำ ดื่มน้ำมาก
แผลหายยาก ติดเชื้อ คันตามผิวหนัง ตาพล่ามัว ชาตามปลายมือปลายเท้า หย่อนสมรรถภาพทางเพศ
ปัจจัยเสี่ยง
น้ำหนักเกิน กรรมพันธุ์ เครียดเรื้อรัง
ประเภทของโรคเบาหวาน
เบาหวานชนิดที่1
เกิดจากตับอ่อนไม่สร้างอินซูลิน
มีรูปร่างผอม
เบาหวานชนิดที่2
เกิดจากภาวะดื้อต่ออินซูลินมีการหลั่งอินซูลินลดลง
มีรูปร่างอ้วนและมีประวัติโรคเบาหวานในครอบครัว
เบาหวานที่มีสาเหตุเฉพาะ
สาเหตุทางพันธุกรรม
โรคของตับอ่อน
ฮอร์โมนผิดปกติ
ยาบางชนิดเช่นสเตียรอยด์
เบาหวานที่เกิดขณะตั้งครรภ์
เกิดจากการเปลี่ยนแปลงฮอร์โมนขณะตั้งครรภ์
มีโอกาสเป็นเบาหวานชนิดที่สองเมื่ออายุมากขึ้น
การป้องกัน
ลดอาหารพวกแป้งไขมันและน้ำตาลให้เน้นผัก
งดบุหรี่แอลกอฮอล์
ติดตามความดันโลหิตอย่างน้อยปีละสองครั้ง
ภาวะแทรกซ้อนเรื้อรัง
อัมพาตสมองเสื่อม
โรคหัวใจขาดเลือดหัวใจวายตายเฉียบพลัน
ต้องกระจกจอประสาทตาเสื่อม
ไตวาย
แผลเรื้อรัง ตัดเท้า
ยาเบาหวาน ( Antidiabetic drugs )
ยาที่กระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากเบต้าเซลล์ของตับอ่อน (Insulin secretagogues)
Sulfonylureas
glibenclamide
Chlorpropamide
lipizide
gliclazide
glimepiride
gliquidone
Non-sulfonylurea insulin secretagogues
nateglinide
Repaglinide
ยาที่ลดภาวะดือต่ออินซูลิน ( Insulin sensitizer)
Metformin
ยับยังการสร้างกลูโคสจากตับเป็นหลัก
ออกฤทธิ์ของอินซูลินที่กล้ามเนือดีขึน
Thiazolidinediones
ออกฤทธิ์ที่เซลล์กล้ามเนื้อและเซลล์ไขมัน
Rosiglitazone
Pioglitazone
ยาที่ออกฤทธิ์ยับยังเอนไซม์ alpha-glucosidase ที่ผนังลำไส้ ( alpha-glucosidase inhibitors)
ให้การดูดซึมกลูโคสจากทางเดินอาหารเกิดขึ้นช้าลง
Voglibose
Acarbose
Dipeptidyl Peptidase (DPP) IV inhibitors
ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้ในการ ทำลายฮอร์โมนที่หลั่งจากลำไส้
glucagon-like peptide -1 ( GLP-1) และ glucose-dependent insulinotropic polypeptide (GIP)
Sitagliptin
Vidagliptin
คุณสมบัติของยาเบาหวาน
Sulfonylureas
แบ่งเป็น 3 generations
Second generation
Glibenclamide และ Glipizide
Third generation
Glimepiride และ gliclazide
First generation
Chlorpropramide
ทำให้เกิดน้ำตาลในเลือดต่ำได้บ่อย คือ ยา Chlorpropamide และ glibenclamide
ควรหลีกเลี่ยงยานีในผู้ป่วย สูงอายุหรือผู้ที่มีการทำงานของไตบกพร่อง
Non-Sulfonylurea Insulin secretagogue
จ้าหน่ายในประเทศไทยมีแต่ Repaglinide
เหมาะส้าหรับผู้ที่รับประทานอาหารไม่เป็นเวลารวมทังผู้ที่มีไตบกพร่องเล็กน้อย
Metformin
ไม่ท้าให้ระดับน้าตาลในเลือดต่้า
ช่วยลดระดับไตรกลี เซอไรด์และ plasminogen activator inhibitor-1
แนะน้าให้ใช้เป็นยาชนิดแรกในการรักษา ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2
ผลข้างเคียง คลื่นไส้ ท้องเสีย เบื่ออาหาร ลินไม่รับรส Lactic acidosis
ไม่แนะน้าให้ใช้ในผู้ป่วยไตบกพร่องหรือมีภาวะเสี่ยงต่อการ เกิด Lactic acidosis
Alpha-glucosidase inhibitors
ยาในกลุ่มนีได้แก่ Acarbose และ Voglibose
ผลข้างเคียง ท้องอืด แน่นท้อง ผายลมบ่อย ถ่ายเหลว ปวดท้อง
ไม่ควรใช้ในผู้ป่วยที่มีปัญหาระบบทางเดินอาหารโดยเฉพาะผู้ที่อาจมีล้าไส้อุดตัน หรืออักเสบได้ง่าย
Thiazolidinediones
ยาในกลุ่มนีได้แก่ rosiglitazone และ pioglitazone
อกฤทธิ์ลดระดับ น้าตาลโดยการลดภาวะดือต่ออินซูลิน
ผลข้างเคียง น้าหนักตัวเพิ่มขึน อาการบวม
Dipeptidyl peptidase -4 inhibitors
ลดระดับน้าตาล
GLP-1ยังมีผลต่อระบบประสาทส่วนกลางท้าให้รู้สึกอิ่มและลดการบีบตัวของ กระเพาะอาหาร
ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 พบว่าการ หลั่ง GLP-1 ลดลง
ยาในกลุ่มนีได้แก่ Sitagliptin และ vidagliptin
ชนิดของอินซูลิน
Rapid acting insulin
เป็นอินซูลินชนิดใสที่เริ่มออกฤทธิ์เร็วภายใน 15-30 นาที
สามารถให้ในหญิงตังครรภ์ และเด็กอายุมากกว่า 2 ปี
ลดภาวะ early postprandial hyperglycemia และ Late postprandial hypoglycemia
Short acting Insulin
regular insulin
เป็นอินซูลินชนิดใส ที่เริ่มออกฤทธิ์ ภายใน 30-60 นาที
อินซูลินชนิดนีสามารถให้ทางหลอดเลือดด้าได้
Intermediate-acting insulin
NPH (Neutral protamine Hagedorn หรือ Isophane insulin )
ใช้ protamine เป็นสารที่ท้าให้อินซูลินออกฤทธิ์นานขึน
Lente insulin ใช้สังกะสี (Zinc)
เป็นสารที่ท้าให้อินซูลินออกฤทธิ์นาน ขึน
Long acting insulin
ได้แก่Ultralenteและอนุพันธ์ของอินซูลิน
ประกอบด้วย insulin glargine และ insulin detemir
เป็นอินซูลินชนิดใส ไม่มีสี ไม่สามารถผสมกับอินซูลินชนิดอื่น ได้ ใช้เป็น basal insulin
เลือกใช้ในผู้ป่วยที่มีปัญหาภาวะระดับน้าตาลในเลือดต่้าจากการ ใช้ NPH
Premixed insulin
เกิดอุบัติการณ์ของการเกิดภาวะน้าตาลในเลือดต่้าโดยเฉพาะ nocturmal hypoglycemia ต่้า
รูปแบบของการบริหาร อินซูลิน ในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2
Basal insulin
Continuous subcutaneous insulin infusion (CSII)โดยอาศัยเครื่องมือที่ท้า หน้าที่ฉีดอินซูลินเข้าให้ผิวหนังตลอดเวลา
long acting insulin analogue: insulin glargine และ detemir ให้วันละ 1-2 ครัง
intermediate acting insulin : NPH หรือ Lente ตอนเช้าและก่อนนอน
Prandial insulin ให้ regular insulin , insulin lispro หรือ insulin aspart ก่อนอาหารทุกมื้อ
Correction dose insulin การได้รับยา Steroid ไม่สบาย ได้รับสารอาหารทางเส้นเลือด
โรคทางต่อมไทรอยด์
กลุ่มที่เกิดจากความผิดปกติของการท้างานของต่อมไทรอยด์ (Thyroid dysfunction)
hyperthyroidism ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ
เกิดจากฮอร์โมนไทรอยด์สูงในกระแสเลือด
อาการแสดง
ระบบการเต้นของหัวใจ ผิดปกติ
มี Atrial fibrillation หรือมี congestive heart failure ภาวะนีว่า Apathetic hyperthyroidism
ทานมากแต่น้าหนักลด ขีหงุดหงิด เหงื่อออกมาก
ใจสั่น มือสั่น เหนื่อย ง่าย
ผลการตรวจระดับฮอร์โมนไทรอยด์T3และหรือFT4สูงและค่าTSHต่้า
ต่อมไทรอยด์สร้างและหลั่งฮอร์โมน มากกว่าปกติและไปมีผลกดการสร้างและหลั่ง ฮอร์โมน Thyrotropin หรือ TSH จากต่อมใต้สมอง
Antithyroid Drugs
ได้แก่ Propylthiouracil (PTU) และ Methimazole (MMI)
ยับยังการสร้าง T3 T4
PTU ยังมีผลการยับยัง peripheral deiodination ของ T4ไปเป็น T3 ที่ตับ
ผลข้างเคียงAgranulocytosisผลต่อตับผลต่อการอักเสบของหลอด เลือด
ชนิดของยาและการเลือกใช้ยา
MMIการลดลงของระดับฮอร์โมนเร็วกว่าPTU
ในผู้ป่วยตังครรภ์หรือให้นมบุตร แนะน้าให้ใช้ PTU
Beta adrenergic blockers
ได้แก่ยาPropranolol
ลดอาการแสดงของโรคได้อย่างรวดเร็ว เช่น อาการใจสั่น มือสั่น หัวใจเต้นเร็ว และวิตกกังวล
hypothyroidism ภาวะไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ
ต่อมไทรอยด์ท้างานน้อยท้าให้เกิดการสร้างและหลั่งฮอร์โมนสู่ กระแสเลือดน้อยลง
อาการแสดง
อาการบวม น้าหนักเพิ่มขึน เชื่องช้า ท้องผูก ผิวแห้ง ขี หนาว อ่อนเพลีย ไม่มีแรง เสียงแหบ
การตรวจระดับฮอร์โมนไทรอยด์ คือค่า FT4 T4 และ T3 จะ ลดลง โดยจะพบค่า FT4 และ T4จะต่้าก่อน T3 และตรวจระดับ TSH
ยารักษา Hypothyroid
ให้SynthetichormoneของThyroxin(T4)
ชื่อยาLevothyroxinซึ่งเป็นไทรอยด์ฮอร์โมนสังเคราะห์
ผลข้างเคียง น้าหนักลด ปวดหัว คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย นอนไม่หลับ
Hyperparathyroidism ฮอร์โมนพาราไทรอยด์สูง
ภาวะที่ต่อม พาราไทรอยด์ที่อยู่บริเวณคอผลิตฮอร์โมนพาราไทรอยด์ออกมามากกว่าปกติ
อาการ
มีภาวะขาดน้า ซึ่งอาจท้าให้เกิดอาการ เช่น กระหายน้า ปัสสาวะน้อยกว่าปกติและมีสีเข้ม วิงเวียน อ่อนเพลีย ผิวแห้ง ตาแห้ง ปากแห้ง
คลื่นไส้และอาเจียน
สาเหตุ
เมื่อมีระดับแคลเซียมในเลือดต่้า ร่างกาย จะหลั่งฮอร์โมนพาราไทรอยด์ออกมามากขึน
การใช้ยา
ยากลุ่ม Calcimimetics
Cinacalcet
ยับยังการผลิตและการหลั่งฮอร์โมนพาราไทรอยด์
ผลข้างเคียงเป็นอาการปวดข้อและปวดกล้ามเนือ ท้องเสีย คลื่นไส้ และติดเชือในระบบทางเดินหายใจ
ยากลุ่ม Bisphosphonate
Ibandronate Zoledronate
ป้องกันการสูญเสียแคลเซียมใน กระดูกและช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคกระดูกพรุนจากภาวะ Hyperparathyroidism
ผลข้างเคียงอย่างความดันโลหิตต่้า มีไข้ และอาเจียน
ฮอร์โมนทดแทน
รักษาภาวะขาดแคลเซียมในกระดูกของผู้หญิงวัยหมดประจ้าเดือนที่มีอาการของ โรคกระดูกพรุน
อาจเสี่ยงเกิดโรคมะเร็งและลิ่มเลือด อีกทังอาจมีผลข้างเคียงอย่างอาการปวดเต้านม วิงเวียน และปวด ศีรษะด้วย
วิตามินดีและแคลเซียมเสริม
ส้าหรับผู้ป่วยที่ขาดแคลเซียมและวิตามินดี อย่างผู้ป่วยโรคไตวายเรือรัง แพทย์อาจแนะน้าให้ใช้วิตามินดีและแคลเซียมเสริมร่วมกับการใช้ยาและการฟอกไต
Calcitonin
ยาไปลด bone resorption และลด renal calcium reabsorption
โรคก้อนของต่อมไทรอยด์ (Nodular thyroid disease)
solitary thyroid nodules
multiple nodular goiter
ระบบสืบพันธุ์
ระบบสืบพันธส์ตรี
ยาคุมกำเนิด
ความหมาย
ยาที่กินเพอื่ ป้องกันการตังครรภ์โดย ใช้ฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสโตเจน
ยาคุมก่าเนิดแบบธรรมดา
ยาคุมก่าเนิดชนิดฮอร์โมนรวม (Combined oral contraception)
ยาคุมที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสโตเจนเท่ากัน
Monophasic or Fixed dose pill
Low dose
ใชก้ นั มากที่สุด
Ultralow dose
ขอ้ดีอาการขา้งเคียงจากestrogenมีนอ้ย ขอ้ เสียตอ้ งกินสม่าเสมอหา้ มขาด
High dose
รักษาอาการคนไขท้ างนรีเวชเท่านั้น
Multiphasic pills
Triquilar
Oilezz
ยาคุมกาเนิดชนิดท่ีมีแต่โปรเจสโตรเจน (micro oral contraception)
ม่มีผลต่อแม่ลูกอ่อน ต่อ ระบบหวั ใจ และหลอดเหลือ แต่จะมีประสิทธิภาพใน การคุมกาเนิดต่า ยบั ย้งั ไข่ตกไดไ้ มด่ ี เช่น Exluton
วธิ ีการกนิ ยาคุมกาเนิด
ชนิด Low dose ควรเริ่มทานยาเมด็ แรกหลงั วนั แรกของการมีประจาเดือน 5 วนั
ชนิดUltralowdoseควรเริ่มทานยาเมด็ แรกในวนั ที่มี ประจาเดือน
การเลือกกนิ ยาคุมกาเนิดให้เหมาะสมกบั ตัวเอง
ประเภทปกติ
รอบเดือนมาสม่าเสมอ ออกไม่มาก น้าหนกั กตวั อยใู่ นเกณฑม์ าตรฐาน
ประเภทProgestogenic
รอบเดือนออกนอ้ ยแต่ระยะ รอบเดือนยาวรูปร่างออกไปทางผชู้ายเตา้เลก็ มีขนตามตวั มาก ตอ้ งกินยาคุมที่มี estrogen มาก
ประเภท Estrogenic
รอบเดือนออกมากแต่ระยะรอบเดือนสนั อว้นไม่มีขนตอ้งกินยาคุมที่มีprogestogenมาก ้
ยาคุมฉุกเฉิน
ความหมาย
ตอ้ งกินยาเมด็ แรกหลงั การมีเพศสมั พนั ธ์ผา่ นมาแลว้ 72 ชวั่ โมง และเมด็ ที่สองหลงั จาก 12ชวัโมง
ใช้ในการคุมกาเนิดถุงยางแตกหรือรั่ว
เป็นยา ที่มีโปรเจสโตเจนสูงปริมาณ 0.75 มิลลิกรัม
แบ่งได้ 2 ประเภท
ฮอร์โมนผสม
ฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสตินผสมกนั (CombinedPillRegimens)
ฮอร์โมนเดี่ยว
ฮอร์โมนโปรเจสตินเพียงอยา่ งเดียว (Progestin-Only Pill Regimens)
้ านขายยาทั่วไปจะเป็ นแบบฮอร์ โมนเดี่ยว เช่ น Postinor และ Madonna
การออกฤทธ์ิของยาคุมฉุกเฉิน
ย บั ย ้ งั ไ ข ่ ต ก
เปล่ียนแปลงสภาพเยอื่ บุโพรงมดลูกใหไ้ ม่เหมาะสมต่อการ ฝังตวั ของไข่
ผลของการกนิ ยาคุมฉุกเฉิน
เปลี่ยนแปลงสภาพของมูกท่ีปากมดลูกใหเ้ป็นด่างและ เหนียวขน้ ข้ึน ทาใหอ้ สุจิผา่ นเขา้ ไปในมดลูกไดย้ าก
เปล่ียนแปลงการเคลื่อนไหวของท่อนาไข่ ทาใหไ้ ข่ที่ผสม
แลว้ เดินทางเร็ว ไปถึงมดลูกเร็วเกินไปจนไม่สามารถฝังตวั ได้
อาการข้างเคยี งของการกนิ ยาคุมกาเนิด
การคลื่นไสอ้ าเจียนเกิดจากฮอร์โมนเอสโตรเจน
หากมีเลือดออกกระปริบกระปรอยใหก้ ารกินยาเวลา ใกลเ้คียงกนัที่สุดของทุกวนั
้าหนกั ตวั ที่เพิม่ ข้ึน ใหใ้ ชย้ าคุมท่ีมีปริมาณเอสโตรเจนต่า กวา่ เดิม
ความดนั โลหิตมีภาวะที่สูงข้ึนใหก้ ินยาคุมที่มีปริมาณ
เอสโตรเจนต่าจากเดิมและควรวดั ความดนั โลหิตบ่อยครังข้ึน ้
อนั ตรายจากการกนิ ยาคุมกาเนิดร่วมกบั ยาชนิดอื่น
ยาชนิดที่กินแลว้ จะทาใหป้ ระสิทธิภาพของยาคุมกาเนิด ลดลง
Amoxicillin, Ampicillin, Tetracycline หรือ Salicylate
ยาชนิดท่ีกินร่วมกบั ยาคุมเนิดแลว้ ทาใหย้ าเหล่าน้ีเขม้ ขน้ ข้ึน
Benzodiazepines, Caffeine หรือ Theophylline
ชุดตรวจสอบการต้ังครรภ์
ชนิดตลบั
ชนิดปัสสาวะผา่ น
ชนิดจุ่ม
ยาฉีดคุมกาเนิด (Depot Medroxyprogestrone Acetate) DMPA
ฉ ี ด ใ น ข น า ด 1 5 0 mg.เขา้กลา้มทกุ3เดือนDMPAจะออกฤทธิ์ยบัยงั้การตกไข
ยาปรับฮอร์โมน
Medroxyprogesterone [acetate]
ชเ้พ่ือรกัษาภาวะประจาเดือนผิดปกติการขาดประจาเดือน
อาการอนัไม่พงึประสงค์จากการใช้ยา
เตา้นมชาหรอืปวดบรเิวณแขนหรอืขาปวด บรเิ วณหนา้ อก ขาหนีบหรอื ขา ปวดศีรษะมาก ปวดทอ้ ง หายใจไมอ่ อก
เลือดออกทาง ชอ่งคลอดขนขนึ้บรเิวณใบหนา้มีการค่งัของนา้และบวมปวดศีรษะมีเหง่ือออกมาก