Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 2 การดูแลผู้คลอดเพื่อบรรเทาความเจ็บปวดในระยะคลอด (โดยไม่ใช้ยา)…

- - - - การเตรียม ความรู้เกี่ยวกับการบรรเทาความทุกข์ทรมานจากการเจ็บครรภ์จะทำให้ผู้คลอดมีความเชื่อมั่น โดยเน้นการมี ส่วนรวมของสตรีตั้งครรภ์ให้มากที่สุด
        
        1) ลักษณะปวด ความรุนแรง ความแรงที่สัมพันธ์กับระยะการรอคลอด
        
        2) เครื่องมือที่ใช้ประเมินการเจ็บครรภ์และแนวทางการรายงานการเจ็บครรภ์
        
        3) การมีส่วนร่วมของครอบครัว
        
        4) การพยาบาลเพื่อบรรเทาการเจ็บครรภ์ทั้งการใช้ยาและไม่ใช้ยา
        
        5) การวางแผนการพยาบาลเพื่อบรรเทาจากการเจ็บครรภ์ร่วมกันระหว่างผู้คลอด ผู้ดูแล
        ญาติ/ครอบครัว เจ้าหน้าที่ในทีมการดูแลผู้คลอด
    - - การประเมินการเจ็บครรภ์
      - วิธีการพยาบาลเพื่อบรรเทาการเจ็บครรภ์ทั้งการใช้ยาและไม่ใช้ยา
      - ผลข้างเคียงจากวิธีการบรรเทาความทุกข์ทรมานจากการเจ็บครรภ
    - - ควรมีทางเลือกให้ผู้คลอดน าญาติหรือสามีเข้ามาดูแลในระยะรอคลอด
      - ดูแลอย่างใกล้ชิดอย่างต่อเนื่องตั้งแต่เจ็บครรภ์ช่วงแรก (latent phase) ในการดูแล ผู้ดูแลต้องมีส่วนในการ
        ช่วยเหลือทั้ง ด้านร่างกาย เช่น การสัมผัส จับมือ นวดหลัง และการดูแลความสุขสบาย ทางด้านจิตใจ
    - - 1.ในรายที่ปากมดลูกเปิดน้อย (latent phase) และไม่มีข้อห้าม ควรส่งเสริมให้ผู้คลอด เดิน/
        ยืน ท าให้ความเจ็บปวดจากการหดรัดตัวของมดลูกลดลง
      - 2.ในขณะรอคลอดควรปรับในผู้คลอดอยู่ในท่า Upright โดยการนั่งพิง/ท่าคลาน ทำให้ความ
        เจ็บปวดจากการปวดหลังลดลง
      - 3 ในรายที่ปากมดลูกเปิด 6-8 ซม. ควรปรับให้ผู้คลอดอยู่ในท่านั่งดีกว่าท่านอน และส่งเสริม
        ให้เปลี่ยนท่าทุก 30-60 นาที เพื่อเพิ่มความสุขสบายและลดความเมื่อยล้าของกล้ามเนื้อ
    - - 1 นวดที่บริเวณศีรษะ หลัง มือ เท้า ตามบริเวณที่ผู้คลอดชอบ เป็นเวลานานอย่างน้อย
        20 นาที จะช่วยลดอาการไม่สุขสบายจากการเจ็บครรภ์
      - 2 นวดแบบกดเน้นบริเวณกระดูกกระเบนเหน็บ เพื่อช่วยลดความเจ็บปวดเมื่อศีรษะ
        ทารกเคลื่อนต่ำ
      - การสัมผัสโดยพยาบาลหรือผู้ดูแลเป็นการสัมผัสเพื่อให้กำลังใจเป็นเวลาอย่างน้อย 5- 10 นาที นอกจากจะช่วยบรรเทาอาการเจ็บครรภ์ยังช่วยลดความวิตกกังวลด้วย โดยเฉพาะในช่วงปากมดลูก เปิด 8-10 ซม.
    - - การประคบร้อน
        
        ใช้ผ้าประคบร้อน ประคบบริเวณท้องส่วนล่าง ต้นขา ขาหนีบ ฝีเย็บ และหลัง ความร้อนลดจะช่วยความเจ็บปวดและช่วยกระตุ้นใยประสาทขนาดใหญ่บริเวณผิวหนัง
        ตามทฤษฎีควบคุมประตู
      - การประคบเย็น
        
        ใช้ผ้าเย็นเช็ดใบหน้าลำตัว ช่วยให้สุขสบายหรือประคบบริเวณหลังและลำคอส่วนหลัง ตามความชอบของผู้คลอด
    - - การใช้เทคนิคหายใจ (Breathing) การหายใจที่ถูกต้อง จะทำให้มีการแลกเปลี่ยน ออกซิเจนและคาร์บอนไดออกไซด์ได้อย่างเต็มที่และยังช่วยเบี่ยงเบนความกลัว วิตกกังวล เครียดและความไม่สุขสบายจากการเจ็บครรภ์
      - การใช้เทคนิคผ่อนคลาย (Relaxation) เป็นการใช้เทคนิคผ่อนคลายจากการอบรม เพื่อเตรียมคลอด ทำให้การรับรู้ความเจ็บปวดลดลง ความทนต่อความเจ็บปวด
        
        การเกร็งและคลายกล้ามเนื้อส่วนต่างๆของร่างกาย ตั้งแต่ ใบหน้า ลำคอ อก แขน ท้อง อุ้งเชิง
        กราน ขา เท้า โดยในขณะที่ฝึกการเกร็งกล้ามเนื้อทีละส่วน ให้คลายกล้ามเนื้อส่วนอื่นๆพร้อมกันไปด้วย
- - - - 1 ท่าศีรษะและลำตัวสูง (upright position)
        
        ทำให้แนวลำตัวของผู้คลอดส่วนบนสูงกว่าส่วนล่างจึงส่งผลให้ทารกอยู่แนวตรงกับลำตัวของมารดา น้ำหนักของมดลูกทิ้งบนกล้ามเนื้อหน้าท้อง ไม่มากดบริเวณหลัง ผู้คลอด sacroiliac ligaments ไม่ตึง มดลูกไม่กดทับเส้นเลือด inferior vena cava
      - 2 ท่าคุกเข่า (all four or hands and knees position)
        
        ช่วยลดอาการปวดหลังกรณีที่ทารกมีท้ายทอยอยู่ด้านหลังช่องเชิงกรานมารดา (occipitoposterior position) และอาจช่วยการหมุนของศีรษะให้ท้ายทอยมาอยู่ด้านหน้าช่องเชิงกรานมารดาได้ ท่านี้ช่วยในรายที่มีการคลอดติดไหล่และช่วยให้คลอดง่าย
      - 3 ท่าพีเอสยูแคท (PSU Cat)
        
        ให้ผู้คลอดหันหน้าไปทางหัวเตียงที่ยกสูง 45-60 องศา วางหน้าและอกผู้คลอดบนหมอน เข่ายันพื้นแยกห่างกันพอประมาณ ให้แนวลำตัวส่วนบนสูงกว่าส่วนล่างเล็กน้อย
        
        เกิดการส่งแรงผ่านตัวทารกได้ดี ส่วนนำของทารกยันกับช่องทางคลอดส่วนล่างของมารดาดีขึ้น
      - 4 ท่าคุกเข่าโน้มตัวไปข้างหน้าโอบแขนและพักบนลูกบอลที่มีความสูงระดับไหล่
        
        ช่วยให้ทารกที่มีท่าท้ายทอยอยู่
        ด้านหลังช่อง
      - 5 ท่านั่งยอง
        
        แนวแกนร่างกายของมารดาและทารกอยู่แนวเดียวกัน และอยู่ในแนวแรงโน้มถ่วงของโลก จึงช่วยเพิ่มแรงดันภายในมดลูกขณะมีการหดรัดตัวของกล้ามเนื้อมดลูก ขนาดของช่องเชิงกราน
        
        ข้อเสีย
        
        ทำให้ทรงตัวยาก เนื่องจากขารับน้ำหนักมากทำให้ปวดเมื่อยปากมดลูกบวมง่าย ผู้คลอดอาจรู้สึกอายเมื่อนั่งท่านี้และการเบ่งคลอดในท่านี้ อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดมดลูกหย่อนตามมาได้
  - - - การประคบร้อนและเย็นบริเวณผิวหนังช่วยบรรเทาอาการปวดในระยะคลอดได้ โดยประคบความร้อนบริเวณท้องส่วนล่าง ขาหนีบ และฝีเย็บ ส่วนการประคบเย็นทำบริเวณหลัง ก้น และฝีเย็บใช้เวลาในการประคบ 10 นาที
    - - การแช่ในน้ำทำให้สารเอนดอร์ฟินหลั่งเพิ่มขึ้น ความปวดลดลง และการไหลเวียนเลือดดีขึ้น
    - - การลูบ
        
        การลูบถือเป็นการนวดเพียงเบา ๆ ใช้ปลายนิ้วมือลูบเป็นวงกลมด้วยจังหวะสม่ำเสมอไม่ออกแรงกดกล้ามเนื้อ ตำแหน่งที่ลูบเพื่อบรรเทาความปวดในระยะที่ 1 ของการคลอด
      - การนวด
        
        การนวดในระยะคลอดให้เน้นบริเวณไหล่ หลัง กระเบนเหน็บ และต้นขา ช่วยลดอาการเจ็บครรภ์ได้
        
        ผู้นวดต้องผ่านการอบรมและฝึกฝนจนเกิดความชำนาญก่อน จึงจะนวดลดปวดให้
        ผู้คลอดได้อย่างมีประสิทธิภาพ
      - การกดจุด
        
        การกดจุดเป็นการกระตุ้นปลายประสาทขนาดใหญ่ ในระยะคลอดจะกดจุดที่ตำแหน่งเอสพี 6 (SP6) ซึ่งอยู่เหนือข้อเท้า แอลไอ 4 (LI4) หรือจุดเหอกู่ (Hegu) ซึ่งอยู่ระหว่างนิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้ ส่วนแรก และบีแอล 67 (BL67) อยู่บริเวณปลายนิ้วก้อยของนิ้วเท้า โดยใช้น้ำหนัก 3-5 กิโลกรัม กดนาน 10 วินาที ปล่อย 2 วินาที รวมเวลา 20-30 นาที จะช่วยบรรเทาปวดได้
  - - - ดนตรีบรรเลงช่วยให้ผู้ฟังผ่อนคลายมากกว่าเพลงที่มีเนื้อร้อง
        เสียงดนตรีเพื่อการผ่อนคลายควรมีระดับเสียง 45-50 เดซิเบล
    - - การเพ่งและเบี่ยงเบนความสนใจ เป็นวิธีช่วยให้เผชิญความเจ็บปวด โดยให้ผู้คลอดเพ่งดูที่จุดหนึ่งจุดใดอย่างแน่วแน่ขณะมดลูกหดรัดตัวเพื่อให้เกิดสมาธิเกิดสัญญาณที่แรงกว่าไปทดแทนสัญญาณจากการหดตัวของมดลูก มีผลให้ระดับการรับรู้ต่อความรู้สึกเจ็บปวดลดลง
      - ระยะปากมดลูกเปิด 1-4 ซม. แนะนำให้เดิน พูดคุย หรืออ่านหนังสือ เป็นต้น
      - ระยะปากมดลูกเปิด 4-8 ซม. แนะนำให้ตั้งใจจดจ่ออยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง นับลมหายใจเข้าออกขณะ
        มดลูกหดรัดตัว
      - ระยะปากมดลูกเปิด 8-10 ซม. แนะนำให้หายใจลึกๆ เพ่งตามองที่จุดหนึ่งจุดใดอย่างแน่วแน่ขณะมดลูกหดรัดตัว
    - - การใช้น้ำมันหอมระเหยจากพืชหอม สกัดจากดอกไม้ ใบไม้ เปลือกไม้ เนื้อไม้ ราก และเมล็ด ส่วนใหญ่จะใช้ในรูปแบบการสูดดมสารในน้ำมันหอมระเหย มีผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการรับรู้ต่อความปวด
    - - 1. วิธีหายใจในระยะปากมดลูกเปิดช้า ระยะปากมดลูกเปิดไม่เกิน 3 เซนติเมตร ควรแนะนำการหายใจแบบช้า (slow-deep chest breathing) คือ เมื่อมดลูกเริ่มหดรัดตัวให้ผู้คลอดหายใจยาวและลึกเพื่อล้างปอด 1 ครั้ง จากนั้นหายใจเข้าทางจมูกช้าๆ นับ 1-4 แล้วผ่อนลมหายใจออกทางปากช้าๆ นับ 1-5 หรือใช้วิธีหายใจเข้าและออกลึกๆ ทางจมูกช้าๆ ทุกครั้งที่มดลูกหดรัดตัว
      - 2 วิธีหายใจในระยะปากมดลูกเปิดเร็ว ใช้ผู้คลอดจะควบคุม
        ตัวเองไม่ค่อยได้
        
        หายใจแบบเร็วตื้นและเบา (shallow accelerated decelerated breathing) ใช้ในระยะปากมดลูกเปิด 4-7 เซนติเมตร คือ เมื่อมดลูกเริ่มต้นหดรัดตัว ให้ผู้คลอดหายใจยาวและลึกเพื่อล้างปอด 1 ครั้ง จากนั้นให้หายช้าๆ จนกระทั่งมดลูกหดรัดมากขึ้น จึงหายใจเข้าและออกผ่านทั้งทางปากและจมูกตื้น เร็ว และเบา
        
        หายใจแบบหอบสลับเป่าปาก (shallow breathing with forced blowing out หรือ pant-blow breathing) สำหรับระยะเปลี่ยนผ่าน (transitional phase) ปากมดลูกเปิด 8-10 เซนติเมตร ระยะนี้มดลูกหดรัดตัวรุนแรงมาก เมื่อมดลูกเริ่มหดรัดตัวให้หายใจยาวและลึกเพื่อล้างปอด 1 ครั้ง หายใจเข้าและออกทางปากตื้นๆ เร็วๆ เบาๆติดต่อกัน 3 ครั้ง แล้วเป่าลมออก 1 ครั้ง จนมดลูกคลายตัว จึงหายใจล้างปอดอีกครั้ง
        
        การเบ่งคลอด (pushing) ให้ผู้คลอดเบ่งเองตามที่รู้สึกอยากเบ่ง หรือเบ่งภายใต้การสอนและควบคุมโดยพยาบาลผดุงครรภ์
  - - - พยาบาลผดุงครรภ์ต้องดูแลสุขอนามัยผู้คลอดทั้งทางร่างกาย และปากฟันให้สะอาด โดยเฉพาะช่วงที่งดน้ำและอาหาร เพราะช่องปากจะแห้ง ริมฝีปากอาจแตก ต้องดูแลให้ผู้คลอดบ้วนปากบ่อยๆ ให้ได้รับสารน้ำทางหลอดเลือดด่ำตามแผนการรักษาของแพทย์
    - - ดูแลผู้คลอดให้เผชิญความปวดโดยไม่ใช้ยานั้นเพื่อให้เผชิญกับความเจ็บปวดได้
    - - จัดสิ่งแวดล้อมให้มีความเป็นส่วนตัวมากเท่าที่จะทำได้ เช่น กั้นม่าน เป็นต้น ปูเตียงด้วยผ้า สะอาด แห้ง ให้เรียบตึง เสื้อผ้าที่สะอาดและแห้ง มีผ้ารองเลือดหรือน้ำคร่ำใต้ก้นผู้คลอด
- - - - เก็บไว้ในลิ้นชัก มีกุญแจล็อค แยกเก็บจากยาที่ใช้โดยพยาบาล
        เป็นผู้รับผิดชอบถือกุญแจ
      - มีการบันทึกการใช้ โดยระบุชื่อ – สกุล เลขที่โรงพยาบาล และจำนวนที่ใช้ ในแบบบันทึกยาเสพติด
      - มีการตรวจนับทุกเวรโดยพยาบาล
      - เก็บแยกกับยา MO ให้ชัดเจน เนื่องจากหลอดยาคล้ายคลึงกัน
  - - - เก็บไว้ในลิ้นชัก กุญแจล็อค แยกเก็บจากยาที่ใช้โดยพยาบาลเป็น
        ผู้รับผิดชอบถือกุญแจ
      - มีการบันทึกการใช้ โดยระบุชื่อ-สกุล เลขที่โรงพยาบาลและจ านวนที่ใช้ใน
        การบันทึกยา
      - มีการตรวจนับทุกเวรโดยพยาบาล
    - - ไม่สั่งผสมยาฉีด Fentanyl ร่วมกับยาอื่น
      - หลีกเลี่ยงการสั่งยาโดยวาจา แพทย์ควรเขียนค าสั่งด้วยตนเอง
      - ไม่รับคำสั่งปากเปล่า (โดยไม่จ าเป็น) ให้แพทย์Order ใช้ชัดเจน
    - - จัดเตรียมยาโดยเจือจาง sterile water for injection Fentanyl 1 amp มี 2 ml (0.05 mg/ml) 1 am มี 0.1 mg. (100 mcg)
        
        Fentanyl 0.1 mg (2 cc.)แปลงเป็น mcg โดย x 1000 = 100 mcg
        
        Diluteเป็น 10 ml มี Fentanyl 100 mcg จะได้ 1 ml/10 mcg
        
        ขนาดยาที่ใช้คือ 1 mcg/kg ดังนั้นโดยทั่วไปฉีดครั้งละ 50 -100 mcg /5-10 ml