ยาที่ใช้ในระบบประสาทอัติโนมัติ

การทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ

ระบบประสาทซิมพาเทติก

ต่อสู้หรือถอยหนี เพิ่มการใช้พลังงานทำให้หัวใจเต้นเร็วเพิ่มCardiac output หลอดลมขยาย

ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก

เปรียบเสมือนการชะลอหรือห้ามระบบ"เพื่อให้พักผ่อนหรือย่อยอาหาร" เพื่อให้พักผ่อนหรือย่อยอาหาร ลดอัตราการเต้นของหัวใจหลอดลมตีบแคบลง

สารสื่อประสาท

ระบบประสาทซิมพาเทติก เรียกว่า Adrenergic agents

ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก เรียกว่า Cholinergic agents

ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทอัติโนมัติ

ยาโคลิเนอร์จิค

Cholinergic agonist

Acetylcholine (Ach) จัดเป็นยาต้นแบบของยากลุ่มนี้แต่ไม่สามารถนำมาใช้ในการรักษาเนื่องจากฤทธิ์กระจายมากและออกฤทธิ์สั้นเนื่องจากยาถูกทำลายอย่างรวดเร็วด้วย AChE จึงเกิดการสังเคราะห์ Choline ester อื่นๆ

กลไกการออกฤทธิ์

ออกฤทธิ์กระตุ้นที่รีเซปเตอร์โดยตรง

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา

ระบบไหลเวียนเลือด ลดความดันโลหิต ลดการเต้นของหัวใจ

ระบบหายใจ ทำให้กล้ามเนื้อเรียบหลอดลมหดตัว

ระบบทางเดินปัสสาวะ ทำให้กล้ามเนื้อกระเพาะปัสสาวะหดตัว

ระบบทางเดินอาหาร หลั่งสารคัดหลั่ง

การนำไปใช้ทางคลินิก

ใช้รักษาระบบทางเดินปัสสาวะ Bethanechol ใช้รักษาอาการปัสสาวะไม่ออกจากหัตถกรรมผ่าตัดจากการคลอดบุตร

ใช้รักษาต้อหิน ยา Pilocarpine ชนิดยอดรักษาต้อหินเฉียบพลัน ลดความดันลูกตา

ใช้รักษาอาการท้องอืด ไม่ถ่าย

อาการข้างเคียง

ปวดปัสสาวะ ปวดมวนท้อง ระคายเคือง คันตา ตาแดง น้ำตาไหล

ข้อห้ามใช้

ผู้เป็นโรคหืด เนื่องจากจะทำให้หลอดลมหดตัว

โรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ เนื่องจากยากระตุ้นการหลั่งกรด

ผู้ป่วยลำไส้อุดตัน นิ่วทางเดินปัสสาวะ

Anticholinesterase agent

กลไกการออกฤทธิ์

ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ Acetylcholinesterase(AChE) สารจับกับเอนไซม์ถ้าเป็นชั่วคราว จัดอยู่ในกลุ่ม reversidle สารที่จับกับเอนไซม์อย่างถาวร เรียกกลุ่ม irreversble

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา

ผลต่อระบบไหลเวียนอาจทำให้หัวใจเต้นช้า ลด Cardiac output ความดันโลหิตลดลง

การนำไปใช้ทางคลินิก

ใช้ในการรักษาอาการลำไส้ กระเพาะปัสสาวะไม่บีบตัว

ใช้ในการรักษาโรค Myashenia gravis

ใช้ในการยุติฤทธิ์ของยาคลายกล้ามเนื้อ

รักษา Alzheimer

ยาต้านมัสคารินิค

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา

ระบบตา ม่านตาขยายไม่สามารถควบคุมเลนส์ให้มองภาพได้ชัด

ระบบทางเดินอาหาร การลดทั้งความแรงลดการขับเคลื่อนของกระเพาะอาหารและลำไส้

กล้ามเนื้อหายใจ มีฤทธิ์ขยายหลอดลม

กล้ามเนื้อเรียบอื่นๆ ลดความตึงตัวและความแรงในการบีบตัวของท่อปัสสาวะ

ต่อมเหงื่อ ทำให้ร่างกายชับเหงื่อได้น้อยลง

การนำไปใช้

Antisecretory ฤทธิ์ยับยั้งการหลั่งกรดและนำย่อยในกระเพาะอาหาร

ใช้เป็นAntispasmodics ยาลดการหดเกร็งของกล้ามเนื้อเรียบในช่องท้อง

ใช้รักษากระเพาะปัสสาวะบีบตัวไวมากเกินไป ที่เป็นสาเหตุจากกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

ใช้หยอดตาเพื่อขยายม่านตาเพื่อตรวจสะดวก

ใช้เป็นยารักษาโรคพาร์กินสัน

ใช้ป้องกันและรักษาอาการเมารถ

อาการข้างเคียง

ปากแห้ง

คอแห้ง

ตาพร่ามัว

ใจสั่น

ยากระตุ้นระบบประสาทซิมพาเทติก

กลุ่มCatecholamimetics

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา

ผลต่อกล้ามเนื้อเรียบ ทำให้หลอดเลือดที่ไปเลี้ยงกล้ามเนื้อลายขยายทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อหลอด

ผลกระตุ้นหัวใจ กระตุ้นเพิ่มอัตราการเต้นและแรงบีบของกล้ามเนื้อ

ผลต่อตาทำให้รูม่านตาขยาย

Epinephrine

กลไกการออกฤทธิ์

กระตุ้นทั้งแอลฟาและเบต้า

ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา

เพิ่มทั้งอัตราการเต้นและแรงบีบตัวของหัวใจ

การนำไปใช้ทางคลินิก

ภาวะหัวใจหยุดเต้น

ภาวะแอนาฟิแล็กซิส เป็นปฏิกิริยาภูมิแพ้รุนแรงอย่างเฉียบพลัน ทีเกิดจากการแพ้ยา แพ้สารต่างๆ

ใช้เพื่อห้ามเลือด

ใช้ผสมยาชาเฉพาะที่

Norepinephrine

ออกฤทธิ์เหมือนEpinephrine

Dopamine

เพิ่มการขับโซเดียมทางปัสสาวะประโยชน์ใช้รักษาภาวะช็อกจากหัวใจ

Dobutamine

มีฤทธิ์เอลฟา1และเบต้า agonistออกฤทธิ์กระตุ้นเบต้า1ฤทธิ์ต่อแอลฟารัเซปเตอร์มีน้อย เป็นยากระตุ้นการบีบตัวของหัวใจ

Alpha-adrenergic agonist

Alpha-1 agonist

Phenylephrine เป็นยาออกฤทธิ์จำเพาะต่อแอลฟา1รีเซปเตอร์ เพิ่มแรงต้านในหลอดเลือดและเพิ่มความดันโลหิต ยารูปแบบรับประทานหรือแบบพ่นจมูก

Midodrine ทำให้หลอดเลือดหดตัวใช้ในอาการหน้ามืดจากความดันโลหิตต่ำเมื่อเปลี่ยนอริยาบท

Alpa-2 agonist

ออกฤทธิ์กระตุ้นที่สมองและหลอดเลือดทำให้ลดการหดตัวลดความต้านทานของหลอดเลือด ทำให้โลหิตลดลง

Beta-adrenergic agonist

ยากลุ่มนี้ใช้ขยายหลอดลมใช้สำหรับการแก้หลอดลมตีบ

Beta2-adrenergic agonist

ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์สั้น

ใช้ในอาการหลอดลมหดเกร็งแบบเฉียบพลัน

ยาขยายหลอดลมชนิดออกฤทธิ์ยาว

ช่วยบรรเทาอาการหอบ

Beta3-adrenergic agonist

มีผลทำให้กระเพาะปัสสาวะคลายตัวใช้รักษาอาการกลั้นปัสสาวะไม่ได้

Indirect-acting and mixed-type adrenergic agonist

Ephedrine&pseudoephedrine

Ephedrineไม่ได้ใช้ทางคลินิกแล้วส่วนpseudoephedrineเป็นยาที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาทมีใช้อย่างจำกัดในโรงพยาบาล ใช้เป็นยาลดน้ำมูกและคัดจมูกอาการข้างเคียงมีมากในผู้ป่วยโรคหัวใจ

Amdhetamine

เป็นยาเสพติดประเภท1ออกฤทธิ์กระตุ้นระบบประสาทส่วนกลางที่มีความแรงสูง

ยาปิดกั้นอะดริเนอร์จิครีเซพเตอร์

แอลฟาอะดรีเนอร์จิ แอนตาโกนิส

Prazosin

ทำให้เกิดการคลายตัวของกล้ามเนื้อเรียบลดความต้านทานของหลอดเลือดแดงทำให้ลดความดันโลหิตได้ดีและรวดเร็วรวมถึงทำให้กล้ามเนื้อเรียบที่ต่อมลูกหมากและท่อปัสสาวะคลายตัว

เบต้าอะดรีเนอร์จิ แอนตาโกนิส

Non-selective เบต้าบล็อกเกอร์ยับยั้งทั้งเบต้า1และเบต้า2รีเซพเตอร์ ลดอาการใจสั่น และมือสั่นในผู้ป่วยที่ต่อมไทรอยด์ทำงานมากกว่าปกติ

Selective เบต้าบล็อกเกอร์ ใช้รักษาความดันโลหิตสูงหัวใจเต้นผิดจังหวะ ลดความเสี่ยงต่อหัวใจล้มเหลว