Sözlü Kültür Dönemi Edebi Eserler

Sav

Destan

Sagu

Koşuk

Genellikle tarihi olayları anlatan edebi eserdir.

Mitoloji, efsane, folklor ve tarihi imgeler içerirler.

Bilgi vericidirler.

Sözlü Kültür'ün bir parçası oldukları için anonimdirler.
Genellikle cesaret, aşk, dostluk, ölüm ve vatan sevgisi temaları ile yazılmışlardır.

İki çeşit destan vardır: doğal ve yapay destanlar.

Doğal Destanlar: Önemli olaylar sonucunda kendi kendine oluşan destan türüdür. Yazının bulunmadığı ve yaygınlaşmadığı dönemlerde yani sözlü kültür zamanında ozanların söylediği şarkı ve şiirlerin birleşmesi sonucu oluşur. Bu tür destanların oluşum süreci 3 aşamaya ayrılır: Oluş Sahası, yayılış sahası ve derlenme sahası. Oluş sahasında destana konu olacak olay gerçekleşir, yayılış sahasında destan uzun bir süreç boyunca sözlü olarak bir sonraki nesillere aktarılır ve son olarak derlenme sahasında destan yazıya dökülür.(Oğuz Kağan Destanı)

Yapma Destanlar: Bir şairin halkı etkileyen bir olay için yazılan destan türüdür. Yazılırken eski destanlara uygun olarak yazılmışlardır. ( Üç Şehitler Destanı)

TÜRK EDEBİYATINDA DESTAN

Bilinen en eski Türk Destanı "Yaratılış Destanı"dır. Altay Türkleri tarafından söylenmiştir.

İslamiyet'ten önceki zamana ait destanlar Saka Türkleri'ne aittir.En bilinen destanı "Alp Er Tunga Destanı"dır. Bu destanlar Kaşgarlı Mahmut'un "Divanü Lugati’t Türk" eserinde bulunmaktadır.

Türk destanlarında at, ışık, ağaç, ok, kadın, bozkurt gibi ögelere sıklıkla rastlanır.

Türk destanlarında nazım ölçüsü genellikle dörtlüktür.

Özellikleri

Hece ölçüsü 7,8, 11'li kalıptır.

Kopuz eşliğinde söylenirler.

Anonimdirler.

Nazım birimi dörtlüktür ve yarım kafiye kullanılmıştır.

İslamiyet öncesi dönemlerde Türkler "sığır töreni" adı verilen av törenlerinden sonra tüm boyların erkekleri bir araya gelerek kutlama yaparlardı. Bu kutlamalarda söylenen şiirler genellikle aşk, yiğitlik ve doğa temaları üzerine olurdu ve bu şiirler kopuz adı verilen bir müzik aleti ile birlikte söylenirdi. Bu şiirlere koşuk adı verilir.

Şaman, kam, baksı ve ozan gibi kişiler tarafından okunurlar.

Divan edebiyatında mersiye olarak da bilinir.

Nazım birimi dörtlüktür.

İslamiyet öncesi dönemde önemli bir kişi öldüğü zaman yas törenlerinde kopuz eşliğinde söylenen şiirlerdir.

Ölen kişi anısına yazılmıştır bu nedenle ölen kişinin hayatını anlatır.

Divanü Lugati’t Türk eserinde "Alp Er Tunga" sagusu öneml
eserlerden biridir.

4+3= 7 hece ölçüsü ile yazılmıştır.

İslamiyet öncesi dönemde Türk edebiyatında atasözü anlamına gelir.

Genellikle 2 cümlelerden oluşur.

Bugün kullanılan atasözlerinin ilk halidir.

Yaşamü toplum, insan ve doğa ile ilgili öğütler verir.