การดูแลผู้คลอดเพื่อบรรเทาความเจ็บปวดในระยะคลอด (โดยไม่ใช้ยา) และการส่งเสริมสุขภาพในระยะคลอด
ความหมายของอาการปวด
ประสบการณ์ด้านการรับรู้และอารมณ์ที่ไม่พึงประสงค์อันเกิดเนื่องจากเนื้อเยื่อที่ได้รับบาดเจ็บ
อาการเจ็บครรภ์ในระยะคลอด
ความปวดที่เกิดขึ้นจะหายไปเมื่อกระบวนการคลอดสิ้นสุดลง
ทฤษฎีการเริ่มต้นการคลอด
ปฏิกิริยาและการตอบสนองต่อความเจ็บปวดผู้คลอดและทารกในครรภ์ในระยะคลอด
ทฤษฎีการเปลี่ยนแปลงอัตราส่วนระหว่างEstrogen progesterone
ทฤษฎีกระตุ้นฮอร์โมน Oxytocin
ทฤษฎีการยืดขยายของมดลูก
ทฤษฎีการหลั่งฮอร์โมนProstaglandin
การเจ็บครรภ์
ทฤษฎีควบคุมประตู (Gate control theory)
พลังประสาทของความเจ็บปวด จะถูกปรับสัญญาณในระดับไขสันหลังก่อนส่งขึ้นไปรับรู้ในระดับสมอง
แนวปฏิบัติในการบรรเทาการเจ็บครรภ์คลอดจากหลักฐานเชิงประจักษ์
การเตรียมความรู้ก่อนคลอด(Childbirth education)
การดูแลอย่างต่อเนื่อง(Labor Support)
โปรแกรมการให้ความรู้แก่เจ้าหน้าที่ในทีมสุขภาพ
การปรับท่าทางและการเคลื่อนไหวในระยะคลอด
การนวดและการสัมผัส(Touch and massage)
การบำบัดด้วยน้ำ (Hydrotherapy-warm or cool)
การผ่อนคลายหรือการหายใจ(Relaxation and breathing)
การปรับสภาพแวดล้อมในห้องรอคลอด
การส่งเสริมความเป็นส่วนตัวปิดม่านขณะทำกิจกรรม
การดูแลเพื่อบรรเทาความปวดในระยะคลอดโดยไม่ใช้ยา
การลดตัวกระตุ้นความปวด
การเคลื่อนไหว
การนั่งเก้าอี้โยก(rocking)
การนั่งเอียงไปมาบนลูกบอล (swaying
การนั่งเก้าอี้ที่กลับหลังและซบหน้าบนพนักพิงเก้าอี้
นั่งยอง การเดิน และการเต้นรำช้า ๆ
ท่า
ท่าศีรษะและลำตัวสูง(upright position)
ท่าคุกเข่า (all four or hands and knees position)
ท่าพีเอสยูแคท (PSU Cat)ลักษณะท่า คือ ให้ผู้คลอดหันหน้าไปทางหัวเตียงที่ยกสูง 45-60 องศา วางหน้าและอกผุ้คลอดบนหมอน เข่ายันพื้นแยกห่างกันพอประมาณ
นั่งยองๆแล้วแยกขาออกจากกันประมาณช่วงไหล่ ก้นลอยเหนือพื้น ทิ้งน้ าหนักตัวบนฝ่าเท้าทั้ง 2 ข้าง
ท่าคุกเข่าโน้มตัวไปข้างหน้าโอบแขนและพักบนลูกบอลที่มีความสูงระดับไหล่
การกระตุ้นประสาทส่วนปลาย
การบ้าบัดโดยใช้น้ำหรือวารีบ้าบัด
การสัมผัส การนวด และการกดจุด
การประคบร้อน และเย็น
การลูบถือเป็นการนวดเพียงเบา ๆ ใช้ปลายนิ้วมือลูบเป็นวงกลมด้วยจังหวะสม่ำเสมอ
การนวดร่างกายผู้คลอดบริเวณที่เจ็บปวด จะชบรรเทาความปวดตามทฤษฎีควบคุมประตู
การส่งเสริมการยับยั งการส่งกระแสประสาทจากไขสันหลังในระดับสมอง
สุคนธบำบัดเป็นการใช้น้ ามันหอมระเหยจากพืชหอม สกัดจากดอกไม้ ใบไม้ เปลือกไม้ เนื้อไม้ ราก และเมล็ด ส่วนใหญ่จะใช้ในรูปแบบการสูดดม
การใช้เทคนิคการหายใจ(breathingtechnique)
การเพ่งและเบี่ยงเบนความสนใจ (attention-focusing and distraction)
การเบ่งคลอด(pushing)
การใช้ดนตรี
หายใจแบบเร็วตื้นและเบา
การหายใจแบบช้า (slow-deep chest breathing)
ทุกครั้งที่มดลูกหดรัดตัว ให้ผู้คลอดหายใจยาวและลึกเพื่อล้างปอด1 ครั้ง
หายใจแบบหอบสลับเป่าปาก
ด้านมารดา
มดลูกไวต่อความเจ็บปวด
กล้ามเนื้อลายและหลอดเลือดหดตัว
กระตุ้นระบบประสาทซิมพาเธติคPR RR BPสูงขึ้น
อารมณ์เปลี่ยนแปลงบ่อย
น้ำเสียงเปลี่ยนไป กระสับกระส่าย
ด้านทารก
ภาวะlate deceleration
สมองของทารกอาจได้รับความกระทบกระเทือนจากการหดรัดตัวของมดลูก
ขณะเจ็บครรภ์เกิดfetal distress
ให้เน้นบริเวณไหล่ หลัง กระเบนเหน็บ และต้นขา
ตำแหน่งเอสพี6 (SP6) อยู่เหนือข้อเท้าแอลไอ4 (LI4) ระหว่างนิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้ส่วนแรก และบีแอล 67 (BL67)
45-50 เดซิเบล
Cxเปิด8-10 ซม. ให้หายใจลึกๆ เพ่งมองที่จุดหนึ่งจุดใดอย่างแน่วแน
Cxเปิด4-6 ซม.
ให้ตั้งใจจดจ่อนับลมหายใจเข้าออก
CX เปิด1-4 ซม. ให้เดินพูดคุยหรืออ่านหนังสือ
การเบ่งคลอดแบบวัลซัลวา(valsalvapushing) หรือกลั้นหายใจนานมากกว่า 6 วินาทีขณะเบ่งคลอด
การเบ่งคลอดแบบเปิดกล่องเสียง(opened glottis pushing)ให้ผู้คลอดออกเสียงเบาๆ หรือมีลมเล็ดลอดขณะเบ่งได้ และใช้เวลาเบ่งแต่ละครั้งนาน 4–8วินาที
การดูแลสุขอนามัยส่วนบุคคล
ให้ผู้คลอดบ้วนปากบ่อยๆ
เช็ดตัวเปลี่ยนเสื้อผ้า
การดูแลสิ่งแวดล้อม
จัดให้มีความเป็นส่วนตัว
มีผ้ารองเลือดหรือน้ำคร่ำใต้ก้นผู้คลอด
อนุญาตให้ญาติเฝ้าคลอดได้
การจัดการความเจ็บปวดในระยะคลอดโดยการใช้ยา
ให้ยา Pethidine / Fentanyl ตามแนวปฏิบัติในการบริหารยา
ให้ยาแก้ปวด Pethidine หรือยา Fentanyl ในกรณีที่ผู้คลอดเป็นหอบหืด
ความรู้สึกไม่สุขสบายที่จากบาดเจ็บของเนื้อเยื่อกล้ามเนื้อมดลูก และการยืดขยายและหดรัดตัว เนื้อเยื่อบริเวณรอบๆเกิดการขาดเลือดชั่วขณะ
แนวทางการจัดการยา
สั่งยา Pethidineเป็น mg และวิธีการให้ยาชัดเจน เช่น การ dilute ฉีดช้าๆ doseที่ใช้คือ pethidine 50 mgIV
สังเกต / ซักถามอาการของผู้คลอดขณะให้ยาตลอดเวลาและติดตามอาการข้างเคียง
สั่งยา Pethidineเป็น mg และวิธีการให้ยาชัดเจน เช่น การ dilute ฉีดช้าๆ doseที่ใช้คือ pethidine 50 mgIV
เตรียมยา Narcan(Naloxone) ให้พร้อมใช้ทันที
แนวทางการจัดการยา
ขนาดยาที่ใช้คือ 1 mcg/kg จัดเตรียมยาโดยเจือจางsterile water for injection
ติดตามอาการข้างเคียงเช่น ภาวะกดการหายใจ กล้ามเนื้อกระตุก อาการหน้ามืด เวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน
ห้ามให้ผู้ป่วยที่แพ้มอร์ฟินหรือสารที่ออกฤทธิ์เหมือนมอร์ฟิ
ให้ผู้ป่วยหลับตาขณะ pushยา เพื่อลดอาการเวียนศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน
ให้ยาแบบIV push ช้า ๆ
เตียมยา Narcan(Naloxone) ซึ่งเป็นAntidoseของ Fentanyl