Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่2 ลักษณะเฉพาะทางพฤกศาสตร์, น.ส.สุทธิกมล หนองเหล็ก เลขที่ 91 ปี 2…
บทที่2 ลักษณะเฉพาะทางพฤกศาสตร์
การแปรรูปและการเก็บรักษาพืชสมุนไพร
การแปรรูป
เพื่อการเก็บไว้ได้นานๆและในปริมาณมากๆ
ดังนี้
1.การตากแห้ง
ได้ประสิทธิภาพที่ดีทีสุดทั้งในแง่
ปริมาณ
น้ำหนัก
คุณภาพ
3.การบดปั่นให้เป็นผง
เป็นวิธีที่สะดวก
สมัยโบราณนิยมนำมาตากแห้ง และใช้ครกโขรกให้ละเอียด
4.การสกัดน้ำมันหอมระเหย
มาปรุงเป็น
ยาหอม
ยาทา
ยาดม
2.การให้มีขนาดเล็กลง
นำเอาสมุนไพรมาทำให้ขนาดเล็กลง และนำไปตากแห้ง
เพื่อให้ปริมาณน้ำของ สมุนไพรลดลง
นิยมใช้กับ
เปลือก
ลำต้น
ราก
การเก็บรักษาสมุนไพร
ภาชนะในการจัดเก็บต้องสามารถ
ป้องกันความชื้น
ป้องกันเชื้อรา
สถานที่ในการจัดเก็บ
อากาศปลอดโปร่ง
ไม่โดนแสงแดดจัด
ไม่เป็นแหล่งเพาะเชื้อ
พื้นที่แห้งและเย็น
ป้องกันแมลงและโรค
การปรุงยาจากพืชสมุนไพร
วิธีปรุงยาสมุนไพร
มี 28 วิธีต่อไปนี้
ยาประสมแล้ว มวนบุหรี่สูบเอาควัน เช่น บุหรี่
ยาประสมแล้ว ใช้เป็นยาทา
ยาประสมแล้ว ตำเป็นผงกวนให้ละเอียด ใส่กล้องเป่าทางจมูกและคอ
ยาประสมแล้ว ใช้เป็นลูกประคบ
ยาเผาหรือเผาให้ไหม้ ตำเป็นผงบดให้ละเอียด ละลายน้ำกระสายต่าง ๆ กิน
ยาประสมแล้ว ทำเป็นยาพอก
ยาตำเป็นผงแล้ว บดให้ละเอียด ละลายน้ำกระสายต่าง ๆ กิน
ยาประสมแล้ว บดละเอียดเป็นผงแล้ว ปั้นเป็นเม็ดหรือลูกกลอนกลืนกิน
ยาประสมแล้ว ต้มเอาน้ำสวน
ยาประสมแล้ว บดเป็นผงปั้นเป็นแท่งหรือเป็นแผ่น แล้วใช้เหน็บ
ยาประสมแล้ว ต้มเอาน้ำชะ
ยาประสมแล้ว บดเป็นผง ตอกอัดเม็ด
ยาประสมแล้ว ต้มเอาน้ำแช่
ยาประสมแล้ว บดเป็นผง ปั้นเม็ดแล้วเคลือบ
ยาประสมแล้ว ต้มแล้วเอาน้ำอาบ
ยาประสมแล้ว ทำเป็นเม็ดแคปซูล
ยาประสมแล้ว ต้มเอาน้ำบ้วนปาก
ยาประสมแล้ว ห่อผ้าบรรจุลงในกลักเอาไว้ใช้ดม
ยาหุงด้วยน้ำมัน เอาน้ำมันใส่กล้องเป่าบาดแผลและฐานฝี
ยาประสมแล้ว ใส่กล้องติดไฟใช้ควันเป่าบาดแผลและฐานฝี
ยากลั่นเอาน้ำเหงื่อ เช่น กลั่นสุรา เอาน้ำเหงื่อกิน
ยาประสมแล้ว เผาไฟหรือโรยบนถ่านไฟ ใช้ควันรม
ยาเผาให้เป็นด่าง เอาด่างนั้นแช่น้ำไว้ แล้วรินแต่น้ำกิน
ยาประสมแล้ว ต้มเอาไอรมหรืออบ
ยากัดด้วยเหล้าหรือแอลกอฮอล์ หยดลงน้ำกิน
ยาประสมแล้ว กวนเป็นยาขี้ผึ้งปิดแผล ซึ่งเรียกว่ายากวน
ยาดองแช่ด้วยน้ำท่าหรือน้ำสุรา แล้วรินแต่น้ำกิน
ยาสับเป็นชิ้นเป็นท่อนใส่ลงในหม้อเติมน้ำต้ม แล้วรินแต่น้ำกิน
แบบแผนโบราณนี้แต่เดิม มี 23-24 วิธี
หมายถึง
การบริหารยาเข้าด้วยกัน
วิธีเตรียมยาสมุนไพร
เตรียมยาสมุนไพร
ยาชง
การเตรียม
หั่นต้นสมุนไพรสดให้เป็นชิ้นเล็กๆ บางๆ
ผึ่งแดดให้แห้ง
ใช้สมุนไพรแห้งชง
การชง
เติมน้ำเดือดลง ไป ๑๐ ส่วน
ปิดฝาตั้งทิ้งไว้ ๑๕-๒๐ นาที
ใช้สมุนไพร ๑ ส่วน
ยาดอง
การเตรียม
บดต้นไม้ยาให้แตกพอหยาบๆ
ห่อด้วยผ้าขาวบางหลวม ๆ
ใช้สมุนไพรแห้งดอง
การดอง
เติมเหล้าโรงให้ท่วมห่อยา ตั้งทิ้งไว้ ๗ วัน
ยาต้ม
การเตรียม
เอาสมุนไพรมาขดมัดรวมกันเป็นท่อนกลม ยาวขนาด ๑ ฝ่ามือ
ปริมาณที่ใช้โดยทั่วไป คือ ๑ กำมือ
การต้ม
เทน้ำลงไปพอให้น้ำท่วมยาเล็กน้อย (ประมาณ ๓-๔ แก้ว)
ต้มให้เดือดนาน ๑๐-๓๐ นาที
ต้มนี้ต้องกินในขณะที่ยายังอุ่นๆ
ยาตำคั้นเอาน้ำกิน
การเตรียม
นำสมุนไพรสดๆ มาตำให้ละเอียดหรือจนกระทั่งเหลว
ถ้าตัวยาแห้งไป ให้เติมน้ำลงไปจนเหลว
การคั้น
คั้นเอาน้ำยาจากสมุนไพรที่ตำไว้นั้นมารับประทาน
สมุนไพรบางอย่าง
เช่น
กระทือ
กระชาย
ให้นำไปเผาไฟให้สุกเสียก่อนจึงค่อยตำ
ยาปั้นลูกกลอน
การเตรียม
1.หั่นสมุนไพรสดให้เป็นแว่นบางๆ
ผึ่งแดดให้แห้ง
บดเป็นผงในขณะที่ยายังร้อนแดดอยู่ เพราะยาจะกรอบบดได้ง่าย
การปั้นยา
ตั้งทิ้งไว้ ๒-๓ ชั่วโมง
ปั้นยาเป็น ลูกกลมๆ เล็กๆ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑ เซนติเมตร
ใช้ผงยาสมุนไพร ๒ ส่วน ผสมกับน้ำผึ้ง หรือน้ำเชื่อม ๑ ส่วน
เสร็จแล้วผึ่งแดดจนแห้ง
จากนั้นอีก ๒ สัปดาห์ ให้นำมาผึ่งแดดซ้ำอีกที
ยาพอก
การเตรียม
ใช้สมุนไพรสดตำให้แหลกที่สุดให้พอเปียก แต่ไม่ถึงกับเหลว
ถ้ายาแห้ง ให้เติมน้ำหรือเหล้าโรงลงไป
การพอก
ต้องคอยหยอดน้ำให้ยาเปียกชื้นอยู่เสมอ
เปลี่ยนยาวันละ ๓ ครั้ง
ข้อแนะนำและข้อควรระวังในการใช้ยาสมุนไพร
ดังนี้
ห้ามใช้ยามากเกินไป
หมั่นตรวจสอบสรรพคุณ
เริ่มกินน้อยๆ
ผลที่ได้ไม่แน่นอน
ศึกษาให้ดีก่อนใช้
อย่าใช้ยาเข้มข้นเกินไป
อายุของยาสมุนไพร
ดังนี้
3.ยาน้ำ น้ำต้ม และยาดอง
ยาต้มผสมด้วยแก่นไม้ เครื่องเทศ โกฐเทียน หัวพืชแห้ง
ถ้าต้มอุ่น เช้า-เย็นทุกวัน อายุ 7-15 วัน
ยาต้มผสมด้วยแก่นไม้ เครื่องเทศ โกฐเทียน
ถ้าต้มอุ่น เช้า-เย็นทุกวัน มีอายุ 7-10 วัน
ยาเม็ดที่ผสมด้วยใบไม้ล้วน
ต้มกินได้ครั้งเดียว แล้วเททิ้ง
ยาปั้นเป็นลูกกลอน เป็นเม็ด เป็นแท่ง
ยาเม็ดที่ผสมด้วยหัว เหง้า แก่น โกศเทียน แร่ธาตุ
18 เดือน เริ่มเสื่อมคุณภาพ
2 ปี อาจหมดคุณภาพ
ยาเม็ดที่ผสมด้วยใบไม้ หัว โกศเทียน แร่ธาตุ
8 เดือน เริ่มเสื่อมคุณภาพ
2 ปี อาจหมดคุณภาพ
ยาเม็ดที่ผสมด้วยแก่นไม้ล้วน
1 ปี เริ่มเสื่อมคุณภาพ
2 ปี อาจหมดคุณภาพ
อายุของยาเม็ดนี้ ขึ้นอยู่กับการรักษา
ยาเม็ดที่ผสมด้วยใบไม้ล้วน
6-8 เดือน เริ่มเสื่อมคุณภาพ
1 ปี อาจหมดคุณภาพ
ยาผง
ยาผงที่ผสมด้วยใบไม้และแก่นไม้ อย่างละครึ่ง
อายุประมาณ 4-6 เดือน
ยาผงที่ผสมด้วยแก่นไม้ โกฐเทียน
อายุประมาณ 6-8 เดือน
ยาอาจเสื่อมคุณภาพช้ากว่านี้ ถ้าเก็บรักษาดี ไม่ถูกแดด ฝน ความชื้น
ยาผงที่ผสมด้วยใบไม้ล้วน ๆ
อายุประมาณ 3-6 เดือน
ยาดองที่เข้าเกลือ หรือ ดีเกลือ
ยาดองที่ผสมด้วยของเค็มมาก ๆ
เช่น
ดีเกลือ
ตัวยาแห้งดี
เกลือ
ปรุงถูกต้อง มีอายุประมาณ 2 ปี
ยาดองอื่นๆ ที่ไม่ได้เข้าตัวยาเค็ม ๆ มีอายุประมาณ 1 ปี
น.ส.สุทธิกมล หนองเหล็ก เลขที่ 91 ปี 2 รุ่นที่ 37
รหัสนักศึกษา 622001094