Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Case 3 การพยาบาลมารดาหลังคลอดปกติ - Coggle Diagram

- - - - ดูแลให้พักผ่อนบนเตียงจนครบ 8-10 ชม. เพื่อป้องกันการเกิดอุบัติเหตุ จากอาการอ่อนเพลียเนื่องจากสูญเสียน้ำ เกลือแร่ และเลือดในระยะคลอด
      - ดูแลให้ได้รับอาหารและน้ำดื่มอย่างเพียงพอ
      - ช่วยเหลือในการดูแลทารกบ้างบางเวลา ในระยะที่มารดายังอ่อนเพลียมาก
      - ติดตามสัญญาณชีพและประเมิน BUBBLE-HE อย่างใกล้ชิด ประกอบด้วย
        
        • B : Breast and Lactation ประเมินลักษณะของหัวนมว่าปกติ สั้น แบน บุ๋ม หรือไม่
        
        • U : Uterus ประเมินการหดรัดตัวของมดลูกว่าหดรัดตัวแข็งดีหรือไม่ ระดับยอดมดลูกอยู่ที่ระดับใด และตำแหน่งของยอดมดลูกอยู่บริเวณใด
        
        • B : Bowel ประเมินการเคลื่อนไหวของลำไส้
        
        • B : Bladder ประเมินกระเพาะปัสสาวะและการขับถ่ายปัสสาวะ
        
        • L : Lochia ประเมินเลือดที่ออกทางช่องคลอด ในวันแรกเรียกว่า Bleeding และระยะหลัง 24 ชม.หลังคลอดเป็นต้นไปจะเรียกว่า น้ำคาวปลา (Lochia)
        
        • E : Episiotomy/Laceration ประเมินแผลฝีเย็บหรือการฉีกขาดของช่องคลอด
        
        • H : Homan’s sign ประเมินภาวะหลอดเลือดดำส่วนปลายอุดตัน
        
        • E : Emotional การประเมินความพร้อมทางด้านจิตใจและอารมณ์ของมารดาหลังคลอด
- - - - หลังคลอด 24 ชม.ไปแล้ว แนะนำให้อบแผลฝีเย็บ โดยใช้โครมไฟแสงอินฟาเรด ส่องที่แผลฝีเย็บโดยตรง ระยะห่าง 1 ฟุตครึ่ง อบนาน 15 นาที เพื่อทำให้แผลฝีเย็บแห้ง ลดบวม ลดปวดและส่งเสริมให้แผลหายเร็วขึ้น
      - ในช่วง 24 ชม. แรกหลังคลอด แนะนำให้ประคบเย็นที่แผลฝีเย็บทันทีหลังเย็บแผลเสร็จ ที่อุณหภูมิ 10-14 องศาเซลเซียส ประคบนาน 15 นาที และประคบทุก 15 นาทีต่อเนื่องจนครบ 2 ชม. หลังคลอด เพื่อลดอาการบวมของแผลฝีเย็บ ลดอาการปวด และลดการใช้ยาแก้ปวด เพราะความเย็นจะทำให้เส้นเลือดบริเวณที่ประคบเกิดการหดรัดตัว และยังช่วยลดการนำกระแสประสาท ลดการถูกกระตุ้นของปลายประสาทจึงทำให้ความเจ็บปวดลดลง
- - - - แนะนำให้มารดาอาบน้ำวันละ 2 ครั้ง สระผมได้ตามปกติ และไม่ควรแช่น้ำในอ่างหรือแม่น้ำลำคลอง เพราะจะทำให้ติดเชื้อ
      - แนะนำให้เปลี่ยนผ้าอนามัยทุก 3-4 ชั่วโมงหรือเมื่อชุ่ม โดยใส่ผ้าอนามัยจากหัวหน่าวไปยังทวารหนัก เพื่อป้องกันอุจจาระจากทวารหนักเข้าสู่ช่องคลอด
      - แนะนำให้สังเกตลักษณะของน้ำคาวปลา โดยในช่วง 1-3 วันแรกน้ำคาวปลาจะมีสีแดงอาจมีก้อนเลือดแดงๆปนได้ แต่หลังจากนี้ไม่ควรมีก้อนเลือดแล้ว และสีของน้ำคาวปลาจะค่อยๆจางลง กลิ่นจะเป็นกลิ่นคาวเลือด ไม่มีกลิ่นเหม็นเน่า ซึ่งน้ำคาวปลาจะหมดภายใน 3 สัปดาห์
      - แนะนำให้มารดาทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ทุกครั้งที่มีการขับถ่ายอุจจาระหรือปัสสาวะ โดยล้างน้ำสบู่และล้างด้วยน้ำสะอาดจากหัวหน่าวไปยังทวารหนัก ไม่ถูย้อนไปมาและซับให้แห้ง
      - แนะนำให้ออกกำลังอย่างน้อยสัปดาห์ละ 3 วัน วันละประมาณ 30 นาที เพื่อช่วยให้น้ำคาวปลาไหลดีและมดลูกเข้าอู่ได้เร็ว
      - แนะนำงดการมีเพศสัมพันธ์ในช่วง 6 สัปดาห์หลังคลอด เนื่องจากหลังคลอดแผลภายในโพรงมดลูกยังไม่หายดี ผนังช่องคลอดบาง แผลฝีเย็บยังมีความไวต่อความเจ็บปวดและปากมดลูกยังปิดไม่สนิท เสี่ยงต่อการติดเชื้อในโพรงมดลูกมากยิ่งขึ้น
- - - - การสร้างน้ำนมอยู่ในระยะที่ 1 (lactogenesis I) เกิดขึ้นระหว่างช่วงตั้งครรภ์ประมาณ 12 สัปดาห์ก่อนคลอดจนถึง 2-3 วันแรกหลังคลอดเป็นระยะที่ต่อมน้ำนมสร้างหัวน้ำนม (colostrum) และเก็บไว้ในต่อมน้ำนม แต่ยังไม่มีการหลั่งน้ำนมในระยะตั้งครรภ์เนื่องจากฮอร์โมนโปรแลกตินจะถูกยับยังด้วย prolactin inhibiting factor (PIF) ได้แก่ โปรเจสเตอโรน เอสโตรเจน อินซูลิน human placental lactogen และ cortisol การสร้างน้ำนมระยะนี้จะถูกควบคุมด้วยฮอร์โมนเป็นหลัก
- - - - 1.พยาบาลควรรับฟังปัญหาต่าง ๆ ของมารดาหลังคลอด (emotional support) พร้อมทั้งให้คำแนะนำ แก่มารดาหลังคลอดและครอบครัวเพิ่มเติมหากพบ ว่ายังไม่สามารถดูแลตนเองได้
      - 2.พยาบาลช่วยดูแลทารก (instrumental support) เมื่อมารดายังไม่พร้อมในการดูแลบุตรหรือพบว่ามีอารมณ์เศร้า (postpartum blues)
      - 3.แนะนำกิจกรรมกลุ่มเพื่อให้มารดาที่เคยซึมเศร้าหลังคลอดมาแลกเปลี่ยนประสบการณ์ (informational support)
      - 4.พยาบาลมีการวางแผนจำหน่าย (discharge plan) เพื่อการดูแลต่อเนื่อง
- - - - อธิบายให้มารดาฟังว่านมสีเหลืองคือน้ำนมหยดแรกจากอกแม่จะเป็นน้ำนมที่อุดมด้วยภูมิคุ้มกันและสารอาหารที่ สำคัญครบถ้วน ช่วยป้องกันการติดเชื้อ พัฒนาระบบ ภูมิคุ้มกันของลูกให้ดียิ่งขึ้น ช่วยกระตุ้นการทำงานของ ลำไส้และช่วยการขับถ่ายของลูก
- - - - สังเกตและประเมินอาการตัวเหลืองโดยใช้นิ้วกดบนผิวหนังบริเวณกระดูก จมูก หน้าผาก หน้าอกหรือหน้าแข้ง ถ้าสังเกตเห็นอาการตัวเหลืองอย่างรวดเร็วภายใน 6-24 ชั่วโมงหลังคลอด หรือทารกมีอาการเหลืองร่วมกับภาวะอื่น เช่น ซีดมาก บวม ตับม้ามโต หรือมีอาการแสดงของภาวะติดเชื้อ ได้แก่ ซึม ไม่ดูดนมอุณหภูมิร่างกายต่ำ ให้รายงานแพทย์อย่างเร่งด่วน เพื่อให้ทารกได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที
      - ดูแลให้ทารกได้รับสารน้ำสารอาหาร และนมอย่างเพียงพอตามแผนการรักษาอย่างถูกต้อง เพื่อป้องกันภาวะน้ําตาลในเลือดต่ำ
      - ดูแลให้ทารกได้รับการรักษาโดยการส่องไฟ โดย
        
        3.1 ถอดเสื้อผ้าทารกออกและจัดให้ทารกอยู่ในท่านอนหงาย หรือนอนคว่ำ การพลิกตะแคงทุก 4 ชั่วโมง
        
        3.2 ดูแลให้ทารกได้นอนอยู่บริเวณตรงกลางของแผงหลอดไฟ หากใช้หลอดแสงสีฟ้าชนิดพิเศษสลับกับแสงสีขาวให้อยู่ห่างจากตัวเด็ก 20-30 เซนติเมตร
        
        3.3 บันทึกและรายงานการเปลี่ยนแปลงของสัญญาณชีพทุก 2-4 ชั่วโมง ถ้าพบว่าอุณหภูมิกายของทารกต่ำมาก ปลายมือปลายเท้าเย็น ใช้เครื่องทําความอบอุ่น (radiant warmer) หรืออยู่ในตู้อบ เพื่อช่วยให้อุ่นขึ้น ส่วนทารกที่มีอุณหภูมิสูงอาจมีสาเหตุเนื่องมาจากการขาดน้ำ ต้องตรวจดูความตึงตัวของผิวหนังกระหม่อม และการชั่งน้ำหนักตัวทุกวัน หรือถ้ามีภาวะติดเชื้อ ควรประเมินอาการผิดปกติ เช่น ดูดนมไม่ดี ซึมลง เคลื่อนไหวน้อย มีอาเจียนหลังดูดนม ควรรายงานให้แพทย์ทราบ
        
        3.4 ปิดตาทารกด้วยผ้าปิดตา (eyes patches) เพื่อป้องกันการระคายเคืองของแสงต่อตา เช็ดทําความสะอาดตา และตรวจตาของทารกทุกวัน เพราะอาจมีการระคายเคืองจากผ้าปิดตา ทําให้ตาอักเสบ ควรเปิดตาทุก 4 ชั่วโมง และเปลี่ยนผ้าปิดตาทุก 8-12 ชั่วโมง ระหว่างให้นมควรเปิดผ้าปิดตาเพื่อให้ทารกได้สบตากับมารดา เป็นการกระตุ้นความรักผูกพันกันระหว่างมารดากับทารก
        
        3.5 สังเกตลักษณะอุจจาระ เพราะทารกอาจจะมีอาการถ่ายเหลวสีเขียวปนเหลืองจากบิลิรูบินและน้ำดี ระหว่างการส่องไฟทารกอาจถ่ายอุจจาระบ่อยขึ้น ให้บันทึกลักษณะและจํานวนอุจจาระอย่างละเอียดเพื่อประเมินภาวะสูญเสียน้ำ และดูแลให้ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม
        
        3.6 ดูแลให้ทารกได้รับการตรวจเลือดหาระดับบิลิรูบินในเลือดอย่างน้อยทุก 12 ชั่วโมง เพื่อติดตามความก้าวหน้าของโรคอย่างต่อเนื่องและได้ผลชัดเจน จนกว่าบิลิรูบินจะลดลงเป็นปกติ
  - - - อธิบายถึงสาเหตุที่ทำให้หัวนมแตกคือการอุ้มลูกดูดนมไม่ถูกวิธี ลูกอมหัวนมไม่ลึกถึงลานนม
      - แนะนำให้บีบน้ำนมทาบริเวณหัวนมที่แตกแล้วปล่อยให้แห้งเอง แล้วค่อยใส่ยกทรง โดยใช้แผ่นซับน้ำนมหรือกระดาษนุ่มรองในยกทรง
      - ช่วยให้อุ้มลูกได้ถนัด ก่อนให้ลูกดูดนมแม่ เพราะการดูดนมแต่ละครั้งในระยะที่มีหัวนมแตก แม่จะเจ็บมาก ถ้าแม่อุ้มได้ถนัดและสบายจะทำให้สร้างความมั่นใจในเบื้องต้น
      - สอนและช่วยจัดท่าอุ้มให้ลูกดูดนมแม่ โดยการสอน ท่าฟุตบอล เพราะจะทำให้ลูกอมหัวนมได้ลึกขึ้น
      - 5.ให้ลูกดูดนมข้างที่เป็นแผลน้อยก่อน ซึ่งจะมีข้อดี เพราะโดยธรรมชาติเวลาเมื่อลูกเริ่มดูดนมลูกจะดูดแรง ถ้าให้ลูกดูดข้างที่เป็นแผลมาก แผลจะยิ่งเป็นมากขึ้น ทำให้มารดาหลังคลอดยิ่งเจ็บมากขึ้น นอกจากนั้นการที่ลูกดูดนมแรงในระยะแรก จะทำให้Oxytocin reflex ทำงานได้ดี น้ำนมก็จะไหลดีขึ้น เมื่อย้ายลูกมาดูดข้างที่เป็นแผลมากน้ำนมก็จะไหลสะดวก มารดาหลังคลอดจะเจ็บน้อยลง
      - ช่วยให้ลูกอ้าปากกว้างที่สุด เคลื่อนศีรษะลูกเข้าหาเต้านมโดยเร็ว เพื่อจะได้งับลานหัวนมลึกพอ เคลื่อนไหวมือทั้ง 2 ข้างที่จับเต้านมและมือที่ประคองบริเวณท้ายทอยลูก จนกว่าลูกจะดูดติดจึงปล่อยมือได้
      - แนะนำให้บีบน้ำนมออกก่อนให้ลานนมนิ่ม เพื่อให้ลูกอมหัวนมได้ลึกถึงลานหัวนม หลีกเลี่ยงการดูดถูกหัวนมที่แตก ไม่ควรใช้ครีมทาแผลที่หัวนมเพราะอาจทำให้แผลเป็นมากขึ้น
      - ดูแลให้รับประทานยาแก้ปวด Paracetamal (500 mg) 2 เม็ดเวลาปวด ห่างกันทุก 4-6 ชั่วโมง
      - แนะนำวิธีการถอนหัวนมจากปากอย่างถูกวิธี คือ ให้สอดนิ้วก้อย ลงไปที่มุมปากลูก เพื่อให้อากาศเข้าไปช่วยคลายผนึกที่ลูกดูดติดอยู่กับหัวนม ทำให้มารดาหลังคลอดไม่เจ็บหัวนมและหัวนมไม่แตกเพิ่มขึ้น
      - ติดตามและฝึกมารดาหลังคลอดให้นมบุตรด้วยตนเองอย่างถูกวิธี โดยการส่งเวรต่อให้พยาบาลเวรต่อๆไปช่วยดูแล จนมารดาหลังคลอดเกิดความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
      - 11.ให้ญาติและสามีเข้ามามีส่วนร่วมในการให้นมบุตร เช่น การบีบน้ำนมทาบริเวณที่หัวนมแตก
  - - - 1.อธิบายถึงสาเหตุที่ทำให้เต้านมคัดตึง คือ การให้ลูกดูดนมไม่ถูกวิธี ลูกอมหัวนมไม่ลึกถึงลานนม
      - ดูแลให้ยาแก้ปวด Paracetamal (500 mg) 2 เม็ดทางปาก เวลาปวด ห่างกันทุก 4-6 ชั่วโมง
      - ดูแลใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำอุ่นจัดประคบเต้านม 3- 5 นาที พร้อมกับนวดเต้านม
      - ดูแลบีบน้ำนมออกจากเต้าด้วยมือ จนกระทั่งลานนมนิ่ม ลูกสามารถคาบลานนมได้ติด
      - สอนและฝึกมารดาหลังคลอดนวดเต้านมและบีบน้ำนมออกจนเกลี้ยงเต้าด้วยตนเอง
      - ฝึกมารดาหลังคลอดประคบเต้านมและบีบน้ำนมด้วยตนเอง
      - แนะนำมารดาให้ลูกดูดนมบ่อยขึ้น อย่างน้อยทุก 1-2 ชั่วโมงให้เวลาลูกดูดอย่างน้อย 15-20 นาที
      - ให้กำลังใจโดยให้ญาติและสามีเข้ามามีส่วนร่วมในการดูแลเต้านมคัดตึง เช่น ฝึกให้ช่วยประคบและบีบน้ำนมออกจากเต้านมมารดาหลังคลอด
      - ดูแลหลังลูกดูดนมเสร็จแล้วใช้ผ้าชุบน้ำเย็นมาประคบเต้านม เพื่อบรรเทาอาการปวด
      - ติดตามและฝึกมารดาหลังคลอดให้ทำด้วยตนเอง จะทำให้มารดาหลังคลอดเกิดความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่และประสบผลสำเร็จ
- - - - พูดคุยแนะนำถึงประโยชน์ของนมแม่ที่มีต่อลูกและต่อแม่ แนะนำให้เลี้ยงดูบุตรด้วยนมมารดาอย่างเดียวนานอย่างน้อย 6 เดือน เพราะน้ำนมมารดามีประโยชน์ มีคุณค่าทางสารอาหารสูง เหมาะสำหรับเลี้ยงทารก สะอาด ประหยัด และมีภูมิต้านทานโรค
      - สอนและฝึกปฏิบัติการให้นมบุตรในท่าที่ถูกต้อง เพื่อช่วยให้มารดาหลังคลอดเกิดความมั่นใจในการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ และประสบผลสำเร็จสอนวิธีการให้นมอย่างถูกวิธี โดยอุ้มให้ถูกต้อง ใช้มือจับเต้านม โดยใช้นิ้วหัวแม่มืออยู่ด้านบน และนิ้วอื่นๆ รองรับเต้านม ปากทารกอยู่บริเวณลานหัวนม
      - 3.ให้ญาติและสามีเข้ามามีส่วนร่วมในการให้นมบุตร เช่น การประคองหัวเด็กช่วยขณะมารดาให้นมบุตร
      - พูดคุยให้กำลังใจมารดาหลังคลอดเกี่ยวกับการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
      - 5.สอนเทคนิคการนวดเต้านมให้แก่มารดาเพื่อเพิ่มปริมาณน้ำนม
      - การให้อาหารให้ทารกกินนมมารดาอย่างเดียวนาน 6 เดือน แล้วจึงให้อาหารเสริมตามวัยซึ่งดูได้ในสมุดบันทึกสุขภาพสีชมพู
      - สอนและจัดท่านอนที่ถูกต้องหลังการดูดนม อุ้มทารกเรอแล้ว 15 นาที จัดให้ทารกนอนตะแคงด้านใดด้านหนึ่ง เพื่อป้องกันการสำลักนม และยกศีรษะสูงเล็กน้อย