Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาในระบบทางเดินอาหาร (Gastrointestinal Drug) - Coggle Diagram
ยาในระบบทางเดินอาหาร (Gastrointestinal Drug)
โรคต่างๆ ในระบบทางเดินอาหาร
อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ
อาหารไม่ย่อย
อาการคลื่นไส้อาเจียน
โรคกระเพาะอาหาร
โรคกรดไหลย้อน
อาการท้องผูก
อาการท้องเสีย
โรคริดสีดวงทวาร
ยาในระบบทางเดินอาหาร
Upper GI
ยารักษาแผลในทางเดินอาหาร(PepticUlcer)
มีอาการอกัเสบหรือมีแผลบริเวณเยื่อบุผนงัดา้นในของทางเดิน อาหาร (mucosa) ลกั ษณะเป็นร่องลึก
อาการของโรค
ปวดท้อง
ปวดเรื้อรังมานานเป็นๆหายๆเป็นเดือนหรือเป็นปี
ปวดสัมพันธ์กับอาหารเช่นปวดเวลาหิวหรือท้องว่างหรือปวดตอนดึก
จุกเสียดแน่นท้อง ท้องอืด ท้องข้ึน ท้องเฟ้อเรอลมมีลมในท้อง คลื่นไส้ อาเจียน
อาการแทรกซ้อน
อาเจียนเป็นเลือดดาหรือแดงหรือถ่ายดาเนื่องจากมีเลือดออกในกระเพาะ อาหารหรือลำไส้เล็กส่วนต้น
ปวดท้องรุนแรง และช็อก เนื่องจากแผลในกระเพาะอาหาร หรือลำไส้ทะลุ
ปวดท้องงและอาเจียนมาก เนื่องจากการอุดตันของกระเพาะอาหารหรือลำไส้
ปัจจัยหลักทำให้เกิดแผลในทางเดินอาหาร(pepticulcer)
กระเพาะอาหารมีการหลั่งกรดมาก (HCl) เกินไป
2.การสร้างเมือก(mucus)ที่ใช้ปป้องกันการทาลายเยื่อบุทางเดินอาหารลดลง หรือถูกทำลาย
ยากลุ่มต่างๆที่ใช้ในการรักษา
ปรับ pH ในกระเพาะอาหาร (acid- neutralizing drug)
ยาลดกรด(Antacids)
กล่มุ potentantacids
Sodium bicarbonate , NaHCO3
Calcium carbonate, CaCO3
Magnesium hydroxide, Mg(OH)2
กลุ่ม less potent antacids
Magnesium trisilicate (Mg2Si3O8)
Mechanism of action
3 more items...
Aluminum hydroxide gels, Al(OH)3
ลดการหลงั่กรดในกระเพาะอาหาร (acid secretion inhibitors)
H2 -receptor antagonists (H2- blocker)
มีผลลดการหลั่งกรดและทำให้แผลในกระเพาะและลำไส้เล็กหายไวขึ้น
Cimetidine
Ranitidine
Famotidine
Nizatidine
ประโยชน์ในการรักษา
GU/DU
รักษาแผลในทางเดินอาหารที่เกิดจากยากลุ่ม NSAIDs
รักษาแผลที่เกิดจาก Helicobacter pylori
รักษาโรคกรดไหลยอ้น(GERD)
Proton Pump Inhibitors (PPIs)
ยับยั้งการหลั่งกรดได้นานและมีประสิทธิภาพเนื่องจากเป็นยับยั้งการหลั่งกรดที่ขั้นสุดท้าย
มีความแรงกว่ายาในกลุ่ม H2- blocker
การรักษาสั้นกว่าการใช้ranitidine
ประโยชน์ในการรักษา
รักษา GU, DU
เป็นแผลในกระเพาะที่เกิดจากติดเชื้อ H.pylori
Zollinger-Ellison syndrome (first line)
อาการไม่พึงประสงค์
รบกวนทางเดินอาหารทำให้คลื่นไส้ ปวดท้อง
ปวดศีรษะ
ท้องผูก ท้องเสีย
รูปแบบยา
ยาในกลุ่มนี้ (PPIs)ถูกทำลายด้วยกรดในกระเพาะอาหาร
ยาจะไปละลายในpHท่ีเป็นด่างในลำไสเ้เล็กส่วนต้นแล้วดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย
3.ยาป้องกันเยื่อบุและเพิ่มการสร้างเมือก (cytoprotective drugs)
Sucrafate (Ulsanic)
ทำปฏิกิริยากับ กรดในกระเพาะอาหารเกิดเป็นสารข้นเหนียว
ป้องกันแผลจากการทำลายของน้ำกรด
ข้อควรระวัง
ระวังในผู้ป่วยโรคไต ( มี Al salt)
ระวังการใช้ในสตรีมีครรภ์และให้นมบุตร
Colloidal Bismuth compound
คล้าย sucrafate คือ เคลือบแผลในทางเดินอาหารปกป้องแผลจากกรดและ pepsin
กระตุ้นการหลั่ง prostaglandins เยื่อเมือก และ bicarbonate
ประโยชน์ในการรักษา
รักษา PU
ใช้รักษาแผลในกระเพาะอาหารหรือใช้ร่วมกับยา ABO อื่นเพื่อ
กำจัดเชื้อ H. pylori เช่น metronidazole หรือ tetracycline
อาการไม่พึงประสงค์
ทำให้อุจจาระมีสีดำ
ทำให้ลิ้นดำ
Misoprostal (Cytotec)
ยับยั้งการหลั่งกรดโดยไปกระตุ้น EP3receptorบนparietalcell
มีฤทธ์ิเพิ่มการสร้าง mucous และเพิ่มการหลั่ง bicarbonate และ
เพิ่มการไหลเวียนเลือดในชั้นmucosa
❑กระตุ้นการสร้างและหลั่งสารเมือก
❑Misoprostol จับกับ EP3 receptor บน parietal cell มีผลยับยั้งการหลั่งกรด
❑เพิ่มการไหลเวียนเลือดท่ีเยื่อบุ
ประโยชน์ในการรักษา
ป้องกันการเกิดแผลในทางเดินอาหารในผู้ป่วยที่ใช้ ยากลุ่ม NSAIDs เป็นระยะเวลานาน
เป็นยาราคาแพงเก็บไว้ใช้ในกรณีที่จำเป็นเท่านั้น
Antisplasmodic (ลดการหดเกร็ง)
Dicyclomine
กลไกการออกฤทธิ์
ลดการบีบเกร็งตัวของกล้ามเนื้อเรียบทางเดินอาหาร
ลดการหลั่งหรอในกระเพาะอาหาร
ทำให้อาหารอยู่ในกระเพาะอาหารมากขึ้น
Hyoscine : 1-2 tid pc
ชื่อการค้า Buscopan®, Amcopan®
ประโยชน์ในการรักษา
1.ลดการหดเกร็งและบีบตัวที่มากว่าปกติของกล้ามเนื้อเรียบ
2.ลดการปวดเกร็งของอวัยวะภายใน
อาการไม่พึงประสงค์
ปากแห้ง กลืนลำบาก ใจสั่น
Dicyclomine
ประโยชน์ในการรักษา
1.ลดการหดเกร็งและบีบตัวที่มากว่าปกติของกล้ามเนื้อเรียบที่ทางเดินอาหาร
2.ลดการปวดเกร็งของอวัยวะภายใน
อาการไม่พึงประสงค์ และ ข้อควรระวัง เช่นเดียวกับ Hyoscine
สาเเหตุ
Lower Esophageal sphincter (LES) ทำงานผิดปกติ เกิดการคลายตัวชั่วคราว ทำให้กรดไหลย้อนจากกระเพาะไปสู่หลอดอาหารได้
กระ้พาะอาหารมีการยืดตัวมากเกินไปไล่อาหารออกจากกระเพาะ อาหารช้าผิดปกติ + การคลายตัวของ LES
หลอดอาหารมีการบีบตัวผิดปกติ ปกติหลอดอาหารบีบตัวแบบ
peristalsis
อาการของโรคกรดไหลย้อน
เจ็บแสบยอดอก (Heart burn)
ปวดท้อง
กลืนลำบาก
การรักษา GERD
การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
4 more items...
การรักษาด้วยยา
3 more items...
Prokinetic Drugs
เพิ่มการเคลื่อนไหวแบบ peristalsis ตลอดทางเดินอาหาร
ยาบางตัวเพิ่มแรงดันของ lower esophagus sphincter (LES) ใช้รักษา
GERD ได้
ยากลุ่มนี้ เช่น Domperidone, Metoclopramide
D2-antagonist
Domperidone
ปิดกั้น receptor ของ dopamine2 เพิ่มการทำงานของกล้ามเนื้อเรียบในระบบทางเดินอาหารส่วนบน
เพิ่มการเคลื่อนไหวของหลอดอาหาร กระเพาะอาหารและหูรูด LES
ลดการไหลย้อนกลับของอาหาร
ท ำให้การทำงานของกระเพาะและลำไส้เล็กทำงานสัมพันธ์กัน
ลด gastric emptying time
ประโยชน์ในการรักษา
3 more items...
Metoclopramide (Plasil® )
ปิดกั้น D2– receptor และ 5-HT4 receptor
เพิ่มการเคลื่อนไหวของระบบทางเดินอาหาร
ลด gastric emptying time
ลดอาการคลื่นไส้ อาเจียน
อาการไม่พึงประสงค์
3 more items...
ข้อห้ามใช้
4 more items...
5HT4agonist
Domperidone
Metoclopramide
Cisapride
tegaserod
Muscarinic agonist
Bethanecol
Acetylcholinesterase inhibitors
Neostigmine
ยารักษากรดไหลย้อน (Gastro-esophageal reflux disease: GERD)
Lower GI
ท้องอืด ท้องเฟ้อ อาหารไม่ย่อย
อาการ
ปวดท้องส่วนบน ท้องอืดแน่นท้อง มีลมในช่องท้อง เรอบ่อย
สาเหตุ
ความผิดปกติในระบบทางเดินอาหาร
พฤติกรรมในการรับประทานอาหาร
เหล้า บุหรี่ ยา NSAIDs ยานอนหลับ
ยาแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ (anti-flatulence)
บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ เกิดจากความผิเปกติของทางเดินอาหาร ทำให้เกิดแก๊สในกระเพาะ
Cinnamon oil, Peppermint oil, Camphor oil
Compound Cardamom Mixture (Mist Carminative)
Carminative mixture 15-30 mL tid –qid
Peppermint oil 1-2 tab tid
Simethicone (Air-X®)
ยาช่วยย่อย (Digestive enzymes )
ข้อบ่งใช้
การขาดกรดเกลือ
ขาดเอนไซม์ที่ย่อยในกระเพาะ
ขาดเอนไซม์จากตับอ่อน
Combizym
ลดการ abs.เหล็ก
Creon 10000Cap.
ลดการ abs.เหล็ก
ยาต้านการอาเจียน (Antiemetics)
อาการแสดงทางคลินิก
2.อาการคลื่นไส้อาเจียนแบบซับซ้อน
เกิดจากสารที่เป็นอันตรายเหตุการณืที่เกิดมีผลต่อสภาพจิตใจ
1.อาการคลื่นไส้อาเจียนแบบธรรมดา
อาการหายเองได้โดยไม่ต้องรักษาหรือรักษาเพียงเล็กน้อย
การรักษา
Nonpharmacologic Therapy
ให้สารน้ำและอาหารเพื่อทดแทนเกลือแร่
ับประทานอาหารเหลวในปริมาณที่น้อยแต่บ่อยครั งขึ น
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและรักษาด้านจิตใจ
Pharmacologic Therapy : ยาต้านอาเจียน(Antiemetics)
สาเหตุของการเกิดการอาเจียน
ความถี่ ระยะเวลาการเกิด ความรุนแรงของอาการ
Domperidone
Motilium® M)
ยาเม็ด ยาน ้าแขวนตะกอน
Dimenhydrinate
(Dramamine)
ยับยั้งสัญญาณประสาทจากอวัยวะรับการทรงตัวไปยังศูนย์อาเจียน
ยาระบายและยาถ่าย
อาการท้องผูก
การถ่ายอุจาระมีจำนวนครั้งที่ผิดปกติ
อุจาระมีลักษณะแข็ง แห้ง ถ่ายลำบาก
มีอุจาระก้อนใหญ่หรือเล็กผิดปกติ
การรักษา
Nonpharmacologic Therapy
ฝึกนิสัยการถ่าย ออกกำลังกาย ไม่กลั้นอุจาระ
Pharmacologic Therapy
การใช้ยาระบาย
รักษาอาการท้องผูก (constipation)
ลดความเจ็บปวดบริเวณทวารหนัก
3.ลดอันตรายอันเป็นผลมาจากการเบ่งถ่ายในผู้ป่วย
4.ลดภาวะท้องผูเกระหว่างตั้งครรภ์และหลังคลอด
5.ใช้เร่งขับสารพิษออกจากลำไส้
6.เตรียมลำไส้ก่อนการผ่าตัด
ยาที่มีฤิทธิ์เพิ่มปริมาณเนื้ออุจาระ
ข้้อบ่งใช้
ผู้ป่วยท้องผูกเรื้อรัง
ริดสีดวงทวาร
irritable bowel syndrome
ข้อแนะนำ
หลังรับประทานยาให้ดื่มน้ำอย่างเพียงพอ
ข้อควรระวัง
ห้ามใช้ในผู้ป่ วยที่มีการอุดตันของทางเดินอาหาร
ท้องอืด แน่นท้อง มีลมในท้อง
ยาที่มีฤิทธิ์กระตุ้นลำไส้ใหญ่
ข้อบ่งใช้
ผู้ป่วยที่นอนพักรักษาตัว
ผู้ป่วยสูงอายุที่มีอาการท้องผูกเรื้อรัง และใช้ยากลุ่ม bulk-forming
laxative ไม่ได้ผล (ระยะสั้น)
ท้องผูกเฉียบพลัน (ไม่เกิน 1 wk)
Bisacodyl (enteric coated tablet )
Onset oral : 6 hr ()
Onset rectal suppository : 15 – 60 นาที
ประโยชน์
จัดเป็ยาถ่ายอย่างแรง
Senokot (Sennoside A & B)
อาการไม่พึงประสงค์
ทำให้ปัสสาวะเป็นสีส้ม/เหลืองเข้ม
ทำให้เกิดการขาดน า และอิเล็กโทรไลต์ถ้าใช้เป็ นระยะเวลานาน
อาจรู้สึกปวดมวนท้อง
Castor oil
อาการไม่พึงประสงค์
Lipoid pneumonia
ขาดน้ำและเสียสมดุลเกลือแร่ได้ง่าย
ทำให้เกิดอาการปวดท้องมากกว่ายาอื่นๆ
ข้อห้ามใช้
ห้ามใช้ในหญิงตั งครรภ์
ห้ามใช้ในผู้สูงอายุ
ผู้ป่วยที่มีอุจาระแน่น แข็งเป็นก้อน
ยาที่ออกฤทธิ์เพิ่มแรงดันในลำไส้
Unabsorbed sugar and polyhydric alcohol
Lactulose (galactose + fructose)
Lactitol (galactose + sorbitol)
Sorbitol
Osmotic laxatives
Glycerine : rectal suppository แนะน ำใช้ในเด็ก
Polyethylene glycol (PEG)
saline laxatives
Duphalac® (Lactulose) ชนิดน าเชื่อม ขนาด 10 g/ 15 mL
อาการไม่พึงประสงค์ แน่นท้อง ท้องเฟ้อ ผายลม
กลีเซอรีน (Glycerine)
เป็ นยาในรูปแบบยาเหน็บ (rectal suppository)
ท าให้ osmotic pressure ในลำไส้เพิ่มขึ้น
ใช้เป็นยาระบายในทารกและเด็กเล็กเป็นครั้งคราว
Saline laxatives
กระตุ้นให้ลำไส้มีการเคลื่อนไหวอย่างแรง
ยาที่มีฤทธิ์หล่อลื่นและทำให่อุจาระอ่อนนุ่ม (stool softeners, emollient
lubricants, surfactant laxatives)
มีฤิทธิ์เพิ่มการหลั่งน้ำและอิเล็กโทรไลต์เข้าสู่ลำไส้
เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีอุจาระแข็ง ผู้ป่วยโรคหัวใจที่ลดหรือเลี่ยงการเบ่งถ่ายอุจจาระ
ยาสวนทวาร (Enema)
ตัวยา: Sodium phosphate + Sodium citrate
ใช้ในการเตรียมลำไส้ก่อนการผ่าตัดหรือใช้ยากลุ่มอื่นไม่ได้ผล
ริดสีดวงทวาร Hemorrhoids
Non-pharmacotherapy
ล้างทวารหนักให้สะอาดด้วยสบู่อ่อน
Sclerosing agent
การผ่าตัด
Pharmacotherapy
ยารับประทาน
Isoflanoids (Diosmin 450 mg = Daflon®
Heriod®)
ยาระบายเพื่อลดอาการท้องผูก
Docusate, Bisacodyl, Senokot ,Lactulose
ยาเหน็บ/ยาขี ผึ ง
ยารักษาอาการท้องเสีย
(Antidiarrhea)
1.ป้องกันและทดแทนการสูญเสียน้ำและอิเล็กโทรไลต์
การให้สารน าและอิเล็กโทรไลต์ทดแทน
2.ยารักษาอาการท้องเสีย
Loperamide (Imodium®) ยาหยุดถ่าย
ข้อบ่งใช้
อุจจาระร่วงที่เกิดอย่างเฉียบพลัน
อุจจาระร่วงเรื้อังที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ
อาการไม่พึงประสงค์
เมื่อได้รับยาเกินขนาดหรือขนาดสูง อาจทำให้เกิดอาการท้องผูก
้อห้ามใช
ผู้ป่ วยchronic ulcerative colitis
ผู้ป่วยที่มีไข้สูง ถ่ายเป็นมูกเลือด
ยาที่มีฤทธิ์ดูดซับสารพิษ (adsorbents)
ได้แก่activated charcoal , pectin, clays (aluminum silicate, kaolin),
activated clays (attapulgite, diosmectile), polycarbophil
ข้อบ่งใช
ยาช่วยบรรเทาอาการอุจจาระร่วงที่มีความรุนแรงน้อยถึงปานกลาง
ช่วยลดอาการปวดเกร๋งและลดความเหลวของอุจจาระ
ท้องเสียมีไข้ไม่ควนรใช้
ยาต้านการหลั่งน้ำและอิเล็กโทรไลต์
เช่น racecadotril
ยาที่มีผลเปลี่ยนแปลงและปรับสมดุลของแบคทีเรียในลำไส้
ยากลุ่มนี้ได้แก่ probiotics เป็นอาหารหรือเชื้อที่ไม่ก่อโรคเป็นส่วนประกอบ
ยาปฏิชีวนะ
กรณีเกิดการติดเชื้อจากระบบทางเดินอาหาร