Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยารักษาโรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้ - Coggle Diagram
ยารักษาโรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
ยายับยั้งการหลั่งกรด (antisecretory drugs)
** H2
receptor antagonists**
เป็นยาที่ยับยั้งฤทธิ์ฮีสตามีนที่กระตุ้นการหลั่งกรด ผ่านตัวรับชนิด H2-receptor ให้ยาได้ก่อนหรือพร้อมหรือหลังอาหารได้ยาในกลุ่มนี้
เช่น cimetidine, ranitidine, famotidine, nizatidine เป็นต้น ข้อบ่งใช้ส่วนใหญ่ ถูกแทนที่ด้วย omeprazole เนื่องจากมี
ประสิทธิผลและราคาถูกกว่า ใช้ลดความเสี่ยงของการส าลักกรด การดมยาสลบในผู้ป่วยทางสูติ
กรรมและการผ่าตัดแบบฉุกเฉิน ก่อนการผ่าตัด1-2 ชั่วโมง
Ranitidine **บัญชี ก ควรระวัง ผู้ที่ไตทำงานลดลงอย่างมาก ลดขนาดยาลงครึ่งหนึ่ง เพราะเสี่ยงต่อการเกิดอาการสับสน (confusion) โดยเฉพาะ ผู้สูงอายุ ขนาดยาป้องกันแผลกระเพาะอาหาร/ล าไส้เล็ก 300 มิลลิกรัม วันละ
2 ครั้ง ก่อนหรือหลังอาหาร ผลข้างเคียง ที่อาจพบ เช่น ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ ไม่สบายกาย ปวด
เมื่อยกล้ามเนื้อ คลื่นไส้ เป็นต้น Cimetidine จับที่ตัวรับของแอนโดรเจน ทำให้รบกวนสมรรถภาพ ทางเพศในผู้ชายได้ ทำให้ระดับโปรแลกติน ในเลือดสูงขึ้นและเกิด เต้านมโต (gynecomastia)
Proton pump inhibitors
ยาที่ยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ H + / K+ ATPase (hydrogenpotassium adenosine triphosphatase) หรือเรียกว่า proton pump ซึ่งอยู่ที่เยื่อหุ้มของ parietal cell ของกระเพาะอาหาร เอนไซม์นี้ทำหน้าที่ สร้างกรด สู่ภายในกระเพาะอาหาร ยาในกลุ่มนี้เช่น omeprazole, lansoprazole, pantoprazole เป็นต้น
• เป็นยาที่มีฤทธิ์แรงในการยับยั้งการหลั่งกรด ยากลุ่มนี้ดูดซึมเร็วจากทางเดินอาหาร อาหารท าให้การดูดซึมช้าลง และอาจ
ลดปริมาณยาทั้งหมดที่ถูกดูดซึมได้บ้าง (ควรทานตอนท้องว่าง)
ข้อควรระวัง ยากลุ่มนี้เพิ่ม pH ในกระเพาะอาหารส่งผลให้
การดูดซึมยาหลายชนิดลดลง ไม่ควรใช้ต่อเนื่องเป็นเวลานาน (เช่น นานกว่า 3 ปี) อาจ
น าสู่ขาดวิตามิน B12 ขาดกรดเกลือ
Omeprazole** บัญชี ก ยาเป็นด่างอ่อนที่ถูกดูดซึมจากล าไส้เล็กส่วนต้น แล้วถูก
protonated โดยสภาวะความเป็นกรด sulphenic acid และ sulphenamide จับกับsulfhydryl ของเอนไซม์ proton pump ทำให้เอนไซม์หมดฤทธิ์อย่างถาวร การหลั่งกรดจะเกิดเมื่อมีการสร้างเอนไซม์ใหม่ขึ้นมา การให้ยานาน 7 วัน สามารถยับยั้งการสร้างกรดได้กว่า 95% และต้องใช้เวลา 4-5 วัน หลังจากหยุดยา การสร้างกรดจึงกลับสู่ปกติ
Anticholinergic (antimuscarinic) drugs
ยับยั้งฤทธิ์acetylcholine ที่กระตุ้นการหลั่งกรด
และอาจยับยั้งการหลั่งเมือกและไบคาร์บอเนต ยาที่ใช้ได้แก่ pirenzepine
มีอาการไม่พึงประสงค์ค่อนข้างมาก(ปากแห้งความดันในลูกตาสูง) และมีประสิทธิภาพในการลดกรดต่ำกว่า H2- receptor antagonists นี้ยับยั้งการหลั่งสารเมือกและไบคาร์บอเนตจะทำให้ความทนทานของเยื่อบุกระเพาะอาหารลดลง จึงไม่นิยมใช้(ข้อเสียของยา)
Prostaglandin analogs
ปกติเยื่อบุกระเพาะอาหารสร้าง PGE2 และ PGI2 มีฤทธิ์ยับยั้ง การหลั่งกรดและกระตุ้นการหลั่งสารเมือกและไบคาร์บอเนต เพื่อปกป้อง ผู้ป่วยรับประทาน NSAIDs ซึ่งยับยั้งการสร้างพลอสตาแกรน
ดินจึงท าให้กระเพาะอาหารอ่อนแอลงได้ Misoprostol (cytotecR)เป็นอนุพันธ์ของพลอสตาแกลนดิน (PGE1) มีฤทธิ์ยับยั้งการหลั่งกรดและช่วยเพิ่มความทแผลในทางเดินอาหารอันเนื่องจากการใช้ NSAIDsนทานของชั้นเยื่อเมือกกระเพาะอาหาร มีประสิทธิภาพดีในการป้องกันการเกิด
ข้อเสียคือยาอาจทำให้เกิดการหลั่งสารคัดหลั่งในทางเดินอาหารมากจนเกิดเป็นการท้องเสียได้ นอกจากนี้misoprostol มีผลทำให้มดลูกบีบตัวอาจเกิดการแท้งบุตรได้
ยาเพิ่มความต้านทานของชั้นเยื่อเมือก (mucoprotectives)
Sucralfate
ถูกดูดซึมจากทางเดินอาหารได้น้อยมาก ที่ pH น้อยกว่า 4 เกิดเป็นสารข้นเหนียวจับกับโปรตีนที่แผลเป็นเกราะป้องกันบริเวณนั้น ฤทธิ์อยู่นานกว่า 6 ชั่วโมง ช่วยดูดซับเปปซินและน้ำดี กระตุ้นการหลั่งโปรสต้าแกลนดินช่วยป้องกัน epidermal growth factor และ fibroblastgrowth factor ไม่ให้ถูกทำลายโดยกรด ตลอดจนช่วยลดจำนวนเชื้อ Helicobacter pylori รับประทานครั้งละ 1 กรัม 1 ชั่วโมง ก่อนอาหาร 3 เวลา
และก่อนนอน
ข้อควรระวัง หลังอาหารจะให้ประสิทธิผล ต่่ำกว่ารับประทานก่อนอาหาร เนื่องจากยานี้ออกฤทธิ์ดีที่สภาวะเป็นกรด จึงไม่ควรให้ยาลดกรดภายในครึ่งชั่วโมงก่อนสภาวะเป็นกรด จึงไม่ควรให้ยาลดกรดภายในครึ่งชั่วโมงก่อน เกิดก้อนอาหารในกระเพาะที่ไม่ผ่านลงลำไส้ภายหลังการย่อยครั้งแล้วครั้งเล่า จึงควรใช้อย่างระมัดระวังในผู้ป่วยอาการหนักโดยเฉพาะได้รับอาหารทางสายยาง หรือผู้ที่มีภาวะกระเพาะอาหารบีบไล่อาหารได้ช้า
สารประกอบบิสมัท
ตัวอย่างได้แก่ bismuth subcitrate และ bismuth
subnitrate มีการออกฤทธิ์หลายอย่างคล้าย sucralfate (pH 2.5-3.5 จับ
โปรตีนที่แผล การใช้ยานี้เป็นเวลานานจะมีระดับบิสมัทในพลาสมาสูงขึ้นและอาจการใช้ยานี้เป็นเวลานานจะมีระดับบิสมัทในพลาสมาสูงขึ้นและอาจ ลิ้นดำ อุจจาระดำ
Prostaglandin analogs
มีฤทธิ์ยับยั้งการหลั่งกรด และกระตุ้น
การหลั่งสารเมือกและไบคาร์บอเนต ยาที่ใช้ได้แก่ misoprostol (cytotec*) ถูกดูดซึมได้ดีที่ทางเดินอาหาร เมื่อเข้าสู่ร่างกายถูก
เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วเป็นกรด misoprostol ใช้ป้องกันการเกิดแผลในกระเพาะอาหารอันเนื่องจากการใช้NSAIDs ลดการหลั่งกรดในผู้ป่วยโรคแผลในกระเพาะอาหารและลำไส้
อาการข้างเคียง ท้องเสีย ปวดท้อง (PG E ไปกระตุ้นการสร้าง cAMP ในผนังลำไส้ เกิดการขับของเหลวมาสู่ช่องว่าง)
plaunotol
ซึ่งได้จากสมุนไพร เปล้าน้อย (Croton
sublyratus Kurz)
อาหาร เพิ่มการหลั่งสารเมือกและโปรสต้าแกลนดิน ยับยั้งการหลั่งแกสตริน
อ้างอิง
1.Siamhealth.net. (2560). ยาลดกรด omeprazole.สืบค้น 24/สิงหาคม/2563,จาก
https://www.siamhealth.net/public_html/medication/gatro/omeprazole.html
2.รศ.ดร.ภญ. นงลักษณ์ สุขวาณิชย์ศิลป์. (2562). ยายับยั้งการหลั่งกรดกลุ่ม proton pump inhibitors: เภสัชวิทยาและบทบาททางคลินิก. สืบค้น24/สิงหาคม/2563,จาก
https://ccpe.pharmacycouncil.org/index.php?option=article_detail&subpage=article_detail&id=617
3.กําพล ศรีวัฒนากุล. (2552). . ยาที่ใช้ในภาวะคลื่นไส้ อาเจียน และเวียนศีรษะ. สืบค้น24/สิงหาคม/2563,จาก
https://mssd.nmd.go.th/wp-content/uploads/2019/04/%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B9%83%E0%B8%8A%E0%B9%89%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3-GI-Drug.pdf