Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ - Coggle Diagram
การส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ
ความสำคัญของการขับถ่ายอุจจาระ
การขับถ่ายอุจจาระจึงเป็นสิ่งส าคัญเพราะเป็นการขับของเสียออกจากร่างกายหากร่างกายไม่ขับถ่ายอาจท าให้เกิดสารพิษและของเสียที่ตกค้างอยู่ในล าไส้ ยิ่งถ้าร่างกายมีการสะสมของเสียตกค้างเป็นเวลานานนั้นย่อมมีโอกาสในการได้รับสารพิษกลับเข้าไปในร่างกาย และเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งล าไส้มากขึ้น
ในภาวะปกติอุจจาระจะมีส่วนประกอบเป็นน้ำประมาณร้อยละ70-80 ส่วนที่เป็นของแข็งครึ่งหนึ่ง อีกครึ่งหนึ่งเป็นแบคทีเรีย โดยส่วนใหญ่สารอาหารและสิ่งที่มีคุณค่าจากอาหาร จะถูกดูดซึมเข้าสู่กระแสเลือดผ่านทางลำไส้เล็กก่อนที่อาหารจะเดินทางเข้าสู่ลำไส้ใหญ่ เส้นใยอาหารประเภทเซลลูโลสและลิกนินซึ่งไม่ถูกย่อยสลายโดยแบคทีเรียจะเหลืออยู่ในอุจจาระและช่วยอุจจาระอุ้มน้ำไว้ น้ำหนักของอุจจาระขึ้นอยู่กลับปริมาณของเส้นใยอาหาร หากรับประทานอาหารที่มีเส้นใยอาหารต่อ น้ำหนักอุจจาระเฉลี่ยวันละ 75กรัม ในคนที่บริโภคอาหารที่มีเส้นใยสูง น้ำหนักอุจจาระอาจสูงถึงวันละ 500กรัมได้ในคนไทยโดยเฉลี่ยวันละ 150กรัม
ปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อการขับถ่ายอุจจาระ
การเคลื่อนไหวของร่างกาย (Body movement) การเคลื่อนไหวของร่างกาย จะช่วยท าให้การทำงานของลำไส้เป็นไปอย่างปกติส่งผลให้มีถ่ายอุจจาระได้ปกติผู้ปุวยที่เคลื่อนไหวได้น้อย ง ส่งผลให้มีปัญหาเรื่องการถ่ายอุจจาระ อุจจาระมักจะแข็งเป็นก้อนหรืออาจเกิดท้องผูกได้
อารมณ์ (Emotion)เมื่ออารมณ์มีการเปลี่ยนแปลงเช่น หงุดหงิด หรือวิตกกังวลเป็นต้นจะท าให้ต่อมหมวกไตหลั่งฮอร์โมน และการทำงานของระบบประสาทSympatheticมีการเปลี่ยนแปลง ทำให้ลำไส้เคลื่อนไหวเพิ่มขึ้นหรือลดลงได้
ปริมาณน้ าที่ร่างกายได้รับ (Fluid intake)น้ าจะเป็นตัวสำคัญที่ทำให้อุจจาระมีลักษณะนุ่มพอดี ไม่แห้งแข็งเกินไป ท าให้อุจจาระอ่อนตัว และยังช่วยกระตุ้นให้มีการเคลื่อนไหวของลำไส้ใหญ่ได้ดี
ความสม่ำเสมอในการขับถ่าย (Defecation habits )การเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับกิจวัตรประจำวัน การรับประทานอาหาร น้ำ รวมทั้งการออกกำลังกาย และการพักผ่อน อาจจะส่งผลให้เกิดปัญหาเกี่ยวกับการขับถ่ายอุจจาระได้
ชนิดของอาหารที่รับประทาน (Food intake)อาหารจ าพวกพืชผักผลไม้ ที่มีกากใยมาก เช่นคะน้า กระเฉดมะละกอ ลูกพรุน เป็นต้น จะช่วยทำให้อุจจาระสามารถขับเคลื่อนได้ดีกว่าอาหารที่กากใยน้อย
ความเหมาะสม(Opportunity)สิ่งแวดล้อมมีส่วนช่วยในการขับถ่าย สถานที่ไม่เป็นส่วนตัว หรือห้องน้ำไม่สะอาดส่งผลให้บุคคลไม่อยากถ่ายอุจจาระจึงกลั้นอุจจาระ และทำให้เกิดอาการท้องผูกได้และท่าทางในการขับถ่ายท่านั่งจะช่วยในการขับถ่ายได้สะดวก
อายุ (Age)ในเด็กเล็ก ความสามารถในการควบคุมการขับถ่ายได้เมื่ออายุตั้งแต่24-30เดือนขึ้นไป ในเด็กเล็กอาจมีการถ่ายอุจจาระวันละหลายๆ ครั้ง เมื่ออายุมากขึ้นเซลล์กล้ามเนื้อจะลดขนาดลง และกำลังกล้ามเนื้อก็จะลดลง จึงลดจำนวนครั้งของการขับถ่าย
การผ่าตัดและการดมยาสลบ (Surgery andAnesthesia)การดมยาสลบชนิดทั่วไป (General anesthesia: GA) เป็นสาเหตุของการเกิดPeristalsisลดลง และขณะท าการผ่าตัดจะไปกระทบกระเทือนการทำงานของลำไส้ทำให้เกิดPeristalsisลดลงชั่วคราว
ยา(Medication)อาการข้างเคียงของยาบางชนิดมีผลต่อระบบทางเดินอาหารอาจทำให้ลำไส้เคลื่อนไหวเพิ่มขึ้นหรือลดลงได้เช่น ยาที่ใช้รักษาโรคซึมเศร้า เป็นต้น จะทำให้กระเพาะอาหารทำงานน้อยลง
การตั้งครรภ์(Pregnancy)เมื่ออายุครรภ์มากขึ้น ทารกในครรภ์โตขึ้นมดลงก็ขยายตัวโตด้วย ทำให้จะไปเบียดกดลำไส้ส่วนปลาย ในการเบ่งถ่ายอุจจาระจึงต้องใช้แรงเพิ่มขึ้นส่งผลให้เกิดอาการท้องผูกเป็นประจำ
อาการปวด (Pain)โรคริดสีดวงทวาร การผ่าตัดส่วนลำไส้ตรง และการผ่าตัดหน้าท้อง เมื่อมีอาการปวดถ่ายอุจจาระผู้ปุวยจะไม่ยอมเบ่งถ่ายอุจจาระเพราะกลัวเจ็บทำให้อั้นอุจจาระไว้ จึงส่งผลให้เกิดอาการท้องผูกตามมา
การตรวจวินิจฉัยโรค (Diagnostic test)การตรวจวินิจฉัยโรคของระบบทางเดินอาหารส่งผลรบกวนการทำงานของลำไส้ชั่วคราว ซึ่งมีความจำเป็นต้องทำให้ลำไส้สะอาด ผู้ปุวยต้องได้รับ การงดน้ำและอาหาร หรือรับประทานอาหารเหลวใส หรือทำการสวนอุจจาระ จนทำให้ลำไส้สะอาดก่อนการส่งตรวจเรียกว่า “การเตรียมลำไส้”
ลักษณะของอุจจาระปกติและสาเหตุของอุจจาระที่ผิดปกติ
Type 4 Like a sausage or snake, smooth and soft(ลักษณะยาวหรือขดม้วน เรียบ และนุ่ม)
Type 5 Soft blobs with clear-cut edges(ลักษณะเป็นก้อนนุ่มๆ แยกออกจากันชัดเจน)
Type 3 Like a sausage but with cracks on surface(ลักษณะยาวหรือขดม้วน แต่พื้นผิวบนนุ่มๆ)
Type 2 Sausage shaped but lumpy(ลักษณะยาวแต่เป็นก้อน)
Type 6 Fluffy pieces with ragged edges, a mushy stool(ลักษณะเป็นก้อนนุ่มปุยมีขอบขยักไม่เรียบ)
Type 1 Separate hard lumps, like nuts(Difficult to pass)ลักษณะแข็งคล้ายเมล็ดถั่วคนไทยเรียกว่า “ขี้แพะ”
Type 7 Watery, no solid pieces(entirely liquid)(ลักษณะเป็นน้ าไม่มีเนื้ออุจจาระปน)
สาเหตุและการพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาการขับถ่ายอุจจาระ
ภาวะท้องอืด
การพยาบาลผู้ป่วยที่มีภาวะท้องอืด
อธิบายสาเหตุและวิธีการปฏิบัติตัวเมื่อเกิดอาการท้องอืด แสดงความเห็นอกเห็นใจและให้กำลังใจ
ค้นหาสาเหตุของอาการท้องอืดและให้การช่วยเหลือตามสาเหตุ
สาเหตุจากได้รับยาระงับปวดที่มีอาการข้างเคียงทำให้ลดการเคลื่อนไหวของลำไส้ เช่น มอร์ฟีน
สาเหตุจากอาหารไม่ย่อย
สาเหตุจากการถูกจำกัดการเคลื่อนไหวหรือความสามารถในการขยับตัวได้ลดลงหรือหลังการผ่าตัดไม่ยอมขยับตัวเนื่องจากมีความกลัวต่าง ๆ
จัดท่านอน ให้นอนศีรษะสูง 45-60องศาเพื่อให้กระบังลมหย่อยตัว ปอดขยายตัวได้ดีขึ้นลดอาการแน่นหน้าอกและทำให้หายใจสะดวก
สาเหตุ
มีแก๊สในกระเพาะอาหารหรือลำไส้ปริมาณมาก
มีการสะสมของอุจจาระมาก เนื่องจากไม่ได้ขับถ่ายออกตามปกติ
มีการสะสมของอาหารหรือน้ำมาก อาหารไม่ย่อย รับประทานอาหารมากเกินไปหรือเคี้ยวอาหารไม่ละเอียด
ปริมาตรของช่องท้องลดลงจากความผิดปกติของอวัยวะที่อยู่ใกล้เคียง เช่น ตับโต ม้ามโต ท้องมานน้ า (Ascites)
การกลั้นอุจจาระไม่ได้
ผลของการกลั้นอุจจาระไม่ได้
ผลด้านสังคม
ผลด้านจิตวิญญาณ
ผลด้านจิตใจ
ผลด้านร่างกาย
การพยาบาลผู้ปุวยที่กลั้นอุจจาระไม่ได้
ด้านร่างกาย
ให้การดูแลผิวหนังให้สะอาด และแห้งตลอดเวลาโดยเฉพาะหลังการขับถ่ายอุจจาระทุกครั้งเพื่อปูองกันการระคายเคืองและเกิดแผล
ดูแลเสื้อผ้าที่นอน ให้สะอาดและแห้งอยู่เสมอ
การควบคุมการขับถ่ายอุจจาระโดยใช้วิธีการฝึกถ่ายอุจจาระเป็นเวลาเลือกเป็นเวลาที่สะดวก เช่น ตอนเช้าตรู่
รักษาสุขภาพให้แข็งแรง หลีกเลี่ยงการเกิดโรคหวัด ซึ่งจะท าให้มีอาการไอ จาม อาจท าให้มีอุจจาระเล็ดออกมาขณะไอและจามได้ ส่งผลให้ขาดความมั่นใจในการใช้ชีวิตประจ าวัน
ความสะอาดทั่วไปของร่างกาย
ด้านจิตใจสังคม และจิตวิญญาณ
การดูแลเรื่องจิตใจเป็นสิ่งสำคัญ เพราะอาจส่งผลให้เกิดภาวะเก็บกด (Depression) พยายามหลีกเลี่ยงการเข้าสังคม และเก็บตัวไม่ยอมรับสภาพร่างกายที่เปลี่ยนไป ดังนั้นผู้ดูแลจึงควรให้กำลังใจ และสร้างเสริมกำลังใจกับผู้ปุวยให้สามารถอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข
การอัดแน่นของอุจจาระ
การพยาบาลผู้ปุวยที่มีการอัดแน่นของอุจจาระ
เปูาหมายส าคัญของการพยาบาล คือ การช่วยเหลือเอาก้อนอุจจาระออกจากร่างกายโดยการล้วงอุจจาระ (Evacuation) และอาจใช้ยาระบายเพื่อท าให้ก้อนอุจจาระอ่อนนุ่มและหล่อลื่นหรือการสวนอุจจาระในกรณีที่ใช้ยาไม่ได้ผล
การล้วงอุจจาระ
การล้วงอุจจาระออกโดยตรง เป็นการช่วยเหลือผู้ปุวยในกรณีที่ผู้ปุวยถ่ายอุจจาระออกเองไม่ได้ อุจจาระจับเป็นก้อนและไม่ถูกขับออกมาตามปกติ ประมาณ 4-5 วัน หรือมีอาการท้องอืดตึง
สาเหตุ
อาการเริ่มแรกคือ ไม่ได้ถ่ายอุจจาระติดต่อกันนานแล้ว พบอุจจาระเป็นน้ าเหลวไหวซึมทางทวารหนักทีละเล็กละน้อยอย่างควบคุมไม่ได้ ซึ่งต่างจากท้องเดิน ผู้ปุวยจะรู้สึกปวดท้องมาก ปวดอุจจาระ อยากถ่ายตลอดเวลาแต่ถ่ายไม่ออก อาจมีอาการอื่นร่วมด้วย
วิธีปฏิบัติ
ปูผ้ายางรองให้ผู้ปุวย และวางหม้อนอนหรือถุงพลาสติกไว้ใกล้ ๆ
พยาบาลสวมถุงมือ 2ชั้น แล้วใช้นิ้วชี้หล่อลื่นด้วยเจลหล่อลื่น บอกผู้ปุวยให้รู้ตัวแล้วสอดนิ้วชี้เข้าทางทวารหนัก พร้อมให้ผู้ปุวยช่วยอ้าปากหายใจยาวๆเพื่อช่วยผู้ปุวยผ่อนคลายและไม่รู้สึกเจ็บ
ให้ผู้ป่วยนอนตะแคงซ้ายกึ่งคว่ำขาขวา งอเล็กน้อย
ล้วงเอาก้อนอุจจาระออกใส่ในหม้อนอนหรือถุงพลาสติกที่เตรียมไว้พยาบาลต้องทำด้วยความนุ่มนวลและรวดเร็วเนื่องจากอาจทำให้ผู้ปุวยรู้สึกเจ็บและเขินอายได้
แนะนำตัว และบอกวัตถุประสงค์ให้ผู้ป่วยทราบ
เช็ดทำความสะอาดจัดเสื้อผ้าให้เรียบร้อย และเก็บเครื่องใช้
ทำความสะอาดเครื่องใช้และเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย
ลงบันทึกทางการพยาบาล
ภาวะท้องเสีย
ผลที่เกิดจากภาวะท้องเสีย
เกิดภาวะเสียสมดุลน้ าและเกลือแร่ในร่างกายสูญเสียท าให้ร่างกายอ่อนเพลีย น้ำหนักลด มีอาการของภาวะการขาดน้ำ ถ้าเป็นเรื้อรัง ทำให้เกิดภาวะขาดอาหารได้
เกิดความไม่สุขสบาย ปวดท้อง เนื่องจากการบีบตัวของลำไส้และการถ่ายอุจจาระหลาย ๆ ครั้ง เป็นการรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันและการพักผ่อน
การพยาบาลผู้ปุวยที่มีภาวะท้องเสีย
ห้การช่วยเหลือดูแลในการขับถ่ายอุจจาระที่มีจำนวนครั้งค่อนข้างบ่อย
การดูแลเรื่องอาหาร ในระยะแรกมักให้งดอาหารและน้ าทางปาก (NPO)ให้ดื่มเฉพาะน้ า หรือสารน้ าซึ่งสามารถดูดซึมไปใช้ได้เลย เมื่ออาการดีขึ้นจึงเริ่มให้อาหารอ่อน ไม่มีกากใยอาหารมาก ไม่มีไขมัน
ประเมินสภาพผู้ป่วย
ติดตาม เฝ้าระวัง ปูองกัน และช่วยแก้ไขอาการขาดน้ าและเกลือแร่
สังเกตความผิดปกติอื่นๆ ที่เกิดร่วมด้วย พร้อมทั้งสังเกตประเมินอาการ และติดตามผลการตรวจเลือด และอุจจาระทางห้องปฏิบัติการ
สังเกตและบันทึกลักษณะอุจจาระความถี่ของการถ่ายอุจจาระ และประเมินความรุนแรงของอาการและอาการแสดง
สังเกตและบันทึกลักษณะอุจจาระความถี่ของการถ่ายอุจจาระ และประเมินความรุนแรงของอาการและอาการแสดง
การป้องกันการแพร่กระจายเชื้อ หรือการกลับซ้ำเป็นอีก กรณีที่มีการติดเชื้อของระบบทางเดินอาหาร
สาเหตุของภาวะท้องเสีย
จากการเปลี่ยนแปลงทางจิตใจและอารมณ์ จนทำให้เกิดการเจ็บปุวยที่แสดงออกทางร่างกาย เรียกว่า “Psychosomatic disorder”
การได้รับการรักษาด้วยยาปฏิชีวนะและมีอาการข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์(Sideeffect)เช่นCeftriaxone (Cef-3)
จากอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อโรค เช่น อาหารที่มีแมลงวันตอม
ภาวะท้องผูก
ผลที่เกิดจากภาวะท้องผูก
เป็นโรคริดสีดวงทวาร (Hemorrhoid)เกิดจากอุจจาระที่แห้งแข็งกดหลอดเลือดดำรอบๆ ทวารหนัก ทำให้เลือดไหลกลับไม่สะดวกเกิดโปุงพอง และแตกได้
แบคทีเรียในลำไส้ จะเปลี่ยนยูเรียจากกากอาหาร เป็นแอมโมเนียดูดซึมเข้ากระแสเลือดไปยังสมองในผู้ปุวยโรคตับจะเกิดอาการHepatic encephalopathy
เกิดอาการปากแตก ลิ้นแตก ลมหายใจเหม็น อ่อนเพลีย ไม่มีแรง
ถ้าทิ้งไว้นานอุจจาระอาจอัดกันเป็นก้อนแข็ง หรือผนังลำไส้หย่อนตัวเป็นถุงสะสมอุจจาระไว้ พบในผู้ปุวยสูงอายุ หรือผู้ปุวยอัมพาต
เกิดอาการแน่นท้องท้องอืด ปวดท้อง ไม่สุขสบายเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะวิงเวียน
การกลั้นอุจจาระไม่ได้ (Incontinence) เนื่องจากก้อนอุจจาระไปกดปลายประสาทของกล้ามเนื้อหูรูดที่ควบคุมการขับถ่ายสูญเสียหน้าที่
การพยาบาลผู้ปุวยที่มีภาวะท้องผูก
แนะนำและช่วยเหลือเกี่ยวกับการถ่ายอุจจาระ และควรฝึกระบบขับถ่ายอุจจาระให้เป็นเวลาการถ่ายอุจจาระเมื่อปวดถ่ายโดยไม่กลั้นหรือปล่อยทิ้งไว้ เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการป้องกันการท้องผูก
จัดสรรเวลาในตอนเช้าเพื่อฝึกให้เคยชินกับการถ่ายอุจจาระตรงเวลาทุกวัน
แนะนำกระตุ้น และช่วยให้ผู้ปุวยได้รับน้ำให้เพียงพอควรดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 2,000–2,500cc.ถ้าไม่มีข้อห้ามเพื่อช่วยให้เพิ่มน้ำนอกเซลล์
แนะนำให้ออกกำลังกาย การเคลื่อนไหวของร่างกายจะมีผลต่อการบีบตัวของลำไส้ช่วยให้การถ่ายอุจจาระเป็นปกติ การบีบตัวของกล้ามเนื้อหน้าท้องที่แข็งแรงจะช่วยส่งเสริมการถ่ายอุจจาระได้ดี
แนะนำและกระตุ้นให้ผู้ปุวยรับประทานอาหารให้มากเพียงพอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารที่มีเส้นใยและกากมาก ๆ
สังเกตความถี่การใช้ยาระบายหรือยาถ่ายพยายามลดการใช้จนสามารถเลิกใช้ยาระบาย หรือใช้ในกรณีที่จำเป็นเพื่อเป็นการปูองกันไม่ให้ผู้ปุวยต้องเบ่งถ่ายอุจจาระ เพราะว่ายาระบายมีฤทธิ์ต่างกัน
แนะนำให้ความรู้และเน้นความส าคัญของการดูแลสุขภาพส่วนบุคคล
แนะนำสมุนไพรซึ่งเป็นอาหารหรือนำมาปรุงอาหารจะช่วยการขับถ่ายอุจจาระใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ เช่น แกงขี้เหล็ก แกงส้มผักกระเฉด กล้วยน้ำว้าสุก
สาเหตุภาวะท้องผูก
ภาวะท้องผูกแบบปฐมภูมิโดยภาวะท้องผูกปฐมภูมินี้มีความสัมพันธ์กับการรับประทานอาหารที่มีกากใยน้อยภาวะขาดน ้าการเคลื่อนไหวลดลงแรงตึงตัวของกล้ามเนื้อลดลง
ภาวะท้องผูกแบบทุติยภูมิอาจเกิดจากความเจ็บปุวยหรือการรักษาด้วยยา
การถ่ายอุจจาระทางหน้าท้อง
Colostomyเป็นทวารหนักชนิดล าไส้ใหญ่ ลำไส้ที่นำมาเปิดออกหน้าท้องมีตำแหน่งต่างๆ กัน ขึ้นอยู่กับพยาธิสภาพของโรคและวัตถุประสงค์ของการทำผ่าตัด
Transverse colostomy นำส่วนขวางของลำไส้ใหญ่มาเปิดออกส่วนใหญ่จะเป็นการเปิดแบบชั่วคราวอุจจาระที่ออกค่อนข้างเหลว อุจจาระมีฤทธิ์ความเป็นด่าง มีกลิ่นอุจจาระแรงมาก
Sigmoid colostomy(End colostomy)น าส่วนปลายของล าไส้ใหญ่มาเปิดออกส่วนใหญ่จะเปิดถาวรอยู่บริเวณหน้าท้องส่วนล่างด้านซ้าย มักท าในผู้ปุวยที่เป็นมะเร็งทวารหนักและหูรูด อุจจาระมีลักษณะเป็นก้อน ไม่มีฤทธิ์ความเป็นด่าง ร กลิ่นอุจจาระสามารถควบคุมได้
Ascending colostomyนำส่วนต้นของลำไส้ใหญ่มาเปิดออกชนิดนี้จะค่อนข้างใหญ่อยู่ด้านขวาของหน้าท้องส่วนล่างอุจจาระเป็นน้ำมีเนื้อปนเล็กน้อย มีฤทธิ์ความเป็นด่างค่อนข้างสูง มีกลิ่นอุจจาระค่อนข้างแรง
Ileostomyเป็นทวารหนักชนิดลำไส้เล็ก ลำไส้ที่นำมาเปิดออกจะเป็นส่วนปลายของลำไส้เล็ก อยู่ที่หน้าท้องส่วนล่างด้านขวา มีกลิ่นอุจจาระเล็กน้อย แต่มีฤทธิ์ของความเป็นด่างสูงมาก ซึ่งสามารถทำลายผิวหนังได้ นอกจากนี้ผู้ที่มี Ileostomy มักพบว่าเสี่ยงต่อภาวะขาดน้ำและเกลือโซเดียม
การสวนอุจจาระ
ชนิดของการสวนอุจจาระ
Cleansing enemaเป็นการสวนน้ าหรือน้ำยาเข้าไปในลำไส้ใหญ่เพื่อกระตุ้นให้มีการเคลื่อนไหวของลำไส้ โดยการทำให้เกิดการระคายเคืองของ Colonหรือ Rectum รวมทั้งทำให้ลำไส้โปุงตึงด้วยน้ำหรือน้ำยาและขับอุจจาระออกมา
Soap sud enema(SSE) เป็นการสวนอุจจาระโดยใช้น้ำสบู่ผสมน้ำใช้น้ำสบู่เข้มข้น 15ml.ในน้ำ 1,000 ml.แต่โดยทั่วไปมักผสมกับน้ำจนเป็นสีน้ำซาวข้าวการสวนอุจจาระด้วยน้ำสบู่อาจทำให้เกิด ลำไส้ใหญ่อักเสบได้
Normal saline solution enema(NSSenema) เป็นการสวนอุจจาระโดยใช้สารละลาย0.9 % NSSนิยมใช้ ในผู้ปุวยเด็ก ผู้ปุวยที่มีลำไส้อักเสบ ไม่เหมาะสมในผู้ปุวยโรคหัวใจวาย
Tap water enema (TWE)เป็นการสวนเอาน้ำสะอาดเข้าในลำไส้ ไม่นิยมใช้ในผู้ป่วยที่มีภาวะอิเล็กโตรไลต์ไม่สมดุล หรือผู้ปุวยเด็ก
Fleet enemaเป็นการสวนอุจจาระโดยน้ำยาสำเร็จรูปคือสารละลายHypotonicบรรจุในขวดพลาสติกลักษณะของขวดมีหัวสวนอยู่ในตัว และหล่อลื่นด้วยวาสลิน
Oil enemaเป็นการสวนอุจจาระโดยใช้น้ำมันพืช นิยมใช้ในผู้ป่วยที่มีอุจจาระอุดตัน ให้ผลหลังสวนประมาณ 30นาที
Retention enemaการสวนเก็บเป็นการสวนน้ำยาเข้าไปเก็บไว้ในลำไส้ใหญ่ในผู้ใหญ่ไม่เกิน 200 ml.
Oil-retention enemaเป็นการสวนเก็บน้ำมัน เพื่อให้อุจจาระอ่อนตัว กระตุ้นให้ลำไส้มีการบีบตัวดีขึ้น
Medicated enemaเป็นการสวนเก็บด้วยยา เพื่อให้ยาดูดซึมเข้าไปในร่างกายทางทวารหนัก
วัตถุประสงค์
เตรียมตรวจทางรังสี
เตรียมผ่าตัดในรายที่ผู้ปุวยจะต้องดมยาสลบ
ลดปัญหาอาการท้องผูก
เตรียมคลอด
เพื่อการรักษาเช่น การระบายพิษจากแอมโมเนียคั่งในกระแสเลือดในผู้ปุวยโรคตับ
ข้อคำนึงในการสวนอุจจาระ
อาการแทรกซ้อนจากการสวนอุจจาระ
ผนังลำไส้ถลอก หรือทะลุ
ภาวะเป็นพิษจากน้ำ
การระคายเคืองต่อเยื่อบุลำไส้
การติดเชื้อ เช่น ลำไส้อักเสบ ตับอักเสบ
ภาวะ Methemoglobinemiaเป็นภาวะที่เม็ดเลือดแดงในร่างกายลดความสามารถในการขนส่งออกซิเจนลงซึ่งเกิดจากการมีMethemoglobin มากกว่าปกติทำให้Hemoglobin ตัวดังกล่าวไม่สามารถจับหรือปล่อยออกซิเจนได้ตามปกติ
การคั่งของโซเดียม เพราะปกติลำไส้จะดูดซึมโซเดียมได้ดีมาก
ข้อห้ามในการสวนอุจจาระการสวนอุจจาระมีข้อห้ามที่ไม่ควรทำในผู้ป่วยต่อไปนี้
มีการอักเสบของลำไส้ เช่นไส้ติ่งอักเสบ (Appendicitis)
มีการติดเชื้อในช่องท้อง (Infection of abdomen)
ลำไส้อุดตัน (Bowel obstruction)
ผู้ปุวยภายหลังผ่าตัดลำไส้ส่วนปลาย(Post rectal surgery)
การสวนอุจจาระมีข้อควรระวังในการสวนอุจจาระ
ท่านอนของผู้ป่วยท่านอนตะแคงซ้ายกึ่งคว่ำ (Sim’s position)ให้เข่าขวา งอขึ้นมากๆ ถ้าผู้ปุวยไม่สามารถนอนตะแคงซ้ายได้อาจจัดให้นอนหงาย
แรงดันของสารน้ำที่สวนให้แก่ผู้ป่วย ควรแขวนหม้อสวนให้สูงไม่เกิน 1 ฟุตเหนือระดับที่นอนในเด็กเล็กไม่ควรเกิน 3 นิ้ว
ปริมาณสารละลายใช้สวนอุจจาระขึ้นอยู่กับอายุและขนาดร่างกาย
การปล่อยน้ำเปิดClamp ให้น้ำไหลช้าๆ ใช้เวลาประมาณ 5-10 นาที การปล่อยสารละลายช้าๆ จะช่วยลดความไม่สุขสบายจากล าไส้โป่งตึง และถ้าปล่อยน้ำไหลแรงเกินอาจทำให้ผู้ป่วยปวดท้องเป็นตะคริวอาจทำให้ไส้แตกได้
อุณหภูมิของสารน้ำอุณหภูมิที่เหมาะสมคือ105 ̊F (40.5 ̊C)
ความลึกของสายสวนที่สอดเข้าไปในล าไส้และลักษณะของสายสวนอุจจาระ การสอดสายสวนเข้าทวารหนัก
การหล่อลื่นหัวสวนด้วยสารหล่อลื่น เช่นKY jellyเป็นต้น หล่อลื่นให้ยาวประมาณ 2-3 นิ้วในผู้ใหญ่ และ 1นิ้วในเด็ก
ทิศทางการสอดหัวสวนให้ปลายหัวสวนมุ่งไปทิศทางสะดือลึกประมาณ 2 นิ้วแล้วเบนปลายกลับให้ขนานกับแนวกระดูกสันหลังตามลักษณะโค้งของลำไส้
ระยะเวลาที่สารน้ ากักเก็บอยู่ในลำไส้ใหญ่หลังจากที่ปล่อยสารน้ำเข้าไปในลำไส้ใหญ่จนผู้ป่วยรู้สึกทนต่อไปไม่ได้ ควรให้ผู้ป่วยหายใจทางปากยาวๆ
การแก้ไขเมื่อสารละลายในหม้อสวนไม่ไหลเป็นปกติจากสาเหตุที่ผู้ปุวยเบ่งควรบอกให้ผู้ป่วยอ้าปากหายใจเข้ายาวๆ
การเก็บอุจจาระส่งตรวจ
อุปกรณ์เครื่องใช้
ไม้แบน สำหรับเขี่ยอุจจาระ
กระดาษชำระ
ใบส่งตรวจ
หม้อนอน
ภาชนะมีฝาปิดมิดชิด
วิธีปฏิบัติ
การเก็บอุจจาระส่งตรวจหาความผิดปกติและส่งตรวจหาเลือดแฝง
อธิบายให้ผู้ปุวยทราบ และเข้าใจถึงวัตถุประสงค์ในการเก็บอุจจาระส่งตรวจ รวมทั้งวิธีการเก็บตัวอย่าง ให้ระวังการปนเปื้อนปัสสาวะ น้ำ และสิ่งปนเปื้อนอื่น
ให้ผู้ป่วยถ่ายอุจจาระลงในหม้อนอนที่สะอาดและแห้งใช้ไม้แบนเขี่ยอุจจาระจำนวนเล็กน้อยใส่ภาชนะ รีบปิดภาชนะทันที และใส่ถุงพลาสติกหุ้มอีกชั้น
การเก็บอุจจาระส่งตรวจเพาะเชื้อ
ส่งห้องปฏิบัติการทันทีภายใน 30 นาที พร้อมใบส่งตรวจ
ลงบันทึกทางการพยาบาล ลักษณะ สี กลิ่น สิ่งเจือปน
ให้ผู้ป่วยเบ่งถ่ายเล็กน้อย ใช้ไม้พันสำลีใส่เข้าไปในรูทวาร 1-2 นิ้ว แล้วจุ่มไม้พันสำลีลงในอาหารเลี้ยงเชื้อ ปิดฝาทันที
ชนิดการเก็บอุจจาระส่งตรวจ
การตรวจอุจจาระหาเลือดแฝงตรวจในรายที่สงสัยว่ามีเลือดแฝงในอุจจาระ
การตรวจอุจจาระโดยการเพาะเชื้อเพื่อนำไปเพาะเชื้อเลี้ยงเชื้อแบคทีเรียและดูความไวต่อยาของเชื้อที่เพาะได้
การตรวจอุจจาระหาความผิดปกติ
กระบวนการพยาบาลในการส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ
การวางแผนการพยาบาล
เกณฑ์การประเมินผล
ถ่ายอุจจาระได้โดยไม่ใช้ยาระบาย
มีพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่มีกากใย เช่น ผัก ผลไม้ และดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการขับถ่ายอุจจาระ
การวางแผน
วางแผนให้ความรู้และเน้นความส าคัญของการดูแลสุขภาพเรื่องการโรคของระบบทางเดินอาหารและล าไส้และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหาร
วัตถุประสงค์
เพื่อส่งเสริมให้ผู้ปุวยมีพฤติกรรมในการรับประทานอาหารที่ถูกต้อง
การปฏิบัติการพยาบาล
แนะนำให้ออกกำลังกายตามความเหมาะสม เพื่อกระตุ้นให้ลำไส้ได้เคลื่อนไหวช่วยในการขับถ่ายอุจจาระ
ให้ความรู้เรื่องสมุนไพรไทยช่วยในการขับถ่ายอุจจาระทดแทนการใช้ยาระบายโดยนำมาปรุงเป็นอาหาร เช่นมะขาม มะระไทย
อธิบายประโยชน์ของการดื่มน้ำให้เพียงพอกับความต้องการของร่างกายควรดื่มน้ำสะอาดอย่างน้อยวันละ 8-10แก้ว
ฝึกการขับถ่ายอุจจาระเป็นตรงเวลาทุกวัน
ให้ความรู้เกี่ยวกับโรคระบบทางเดินอาหารและลำไส้
ทำจิตใจให้ร่าเริงแจ่มใส ลดความเครียดหรือวิตกกังวลช่วยทำให้นอนหลับสบายตื่นเช้าจะได้สดชื่นและเข้าห้องน้ าถ่ายอุจจาระเป็นเวลาในตอนเช้าตรู่
แนะนำให้ความรู้และเน้นความสำคัญของการบริโภคอาหารที่มีกากใยได้แก่ ผักต่าง ๆ ผลไม้ประเภท มะละกอ กล้วยน้ำว้า
ข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล
ท้องผูกเนื่องจากมีพฤติกรรมใช้ยาระบายเป็นประจำ
การประเมินผลการพยาบาล
เลือกรับประทานอาหารที่มีกากใย และดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการขับถ่ายอุจจาระตรงเวลาทุกวัน
มีการถ่ายอุจจาระได้โดยไม่ใช้ยาระบาย
การประเมินภาวะสุขภาพ(Health assessment)
S:“ทานยาระบายก่อนนอนเป็นประจำทุกคืนไม่ชอบอาหารประเภทผัก และผลไม้”
O: จากการตรวจร่างกายพบAbdomen:Distension, Tympanic sound, Decrease bowel sound 1-2 time/min