Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่ 10 การส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ - Coggle Diagram

- - - - ภาวะท้องผูกแบบปฐมภูมิ
        
        มีความสัมพันธ์กับการรับประทานอาหารที่มีกากใยน้อยภาวะขาดน้ำการเคลื่อนไหวลดลงแรงตึงตัวของกล้ามเนื้อลดลง
      - ภาวะท้องผูกแบบทุติยภูมิอาจเกิดจากความเจ็บป่วยหรือการรักษาด้วยยามีปัจจัยที่เกี่ยวข้อง
        
        ความผิดปกติในการทำหน้าที่ของไขสันหลัง
        
        ภาวะท้องผูกจากการลดลงของการเคลื่อนไหวของล าไส้และเกี่ยวข้องกับความผิดปกติของประสาทที่ล าไส้และการติดยาระบาย
        
        การอุดกั้นของระบบทางเดินอาหาร
        
        การทำหน้าที่ผิดปกติของกล้ามเนื้อพื้นเชิงกราน
        
        ฝิ่นหรือยาระงับปวดที่เป็นอนุพันธ์ของฝิ่นที่ส่งผลต่อแรงตึงตัวของกล้ามเนื้อเรียบของล าไส้ยับยั้งการเคลื่อนไหวของลำไส้เพิ่มแรงตึงตัวของหูรูด
        
        ภาวะผิดปกติของลำไส้มีความสัมพันธ์กับภาวะท้องผูก
      - ผลที่เกิดจากภาวะท้องผูก
        
        การกักเก็บอุจจาระไว้นานจนทำให้เกิดอาการท้องผูก
      - การพยาบาลผู้ปุวยที่มีภาวะท้องผูก
        
        แนะนำกระตุ้น และช่วยให้ผู้ปุวยได้รับน้ าให้เพียงพอควรดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 2,000–2,500cc.
        
        แนะนำและช่วยเหลือเกี่ยวกับการถ่ายอุจจาระ และควรฝึกระบบขับถ่ายอุจจาระให้เป็นเวลา
        
        แนะนำและกระตุ้นให้ผู้ปุวยรับประทานอาหารให้มากเพียงพอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารที่มีเส้นใยและกากมาก ๆ
        
        จัดสรรเวลาในตอนเช้าเพื่อฝึกให้เคยชินกับการถ่ายอุจจาระตรงเวลาทุกวัน
        
        แนะนำให้ความรู้และเน้นความสำคัญของการดูแลสุขภาพส่วนบุคคล
        
        แนะนำให้ออกก าลังกาย การเคลื่อนไหวของร่างกายจะมีผลต่อการบีบตัวของลำไส้ช่วยให้การถ่ายอุจจาระเป็นปกติ
        
        สังเกตความถี่การใช้ยาระบายหรือยาถ่ายพยายามลดการใช้จนสามารถเลิกใช้ยาระบาย
        
        แนะนำสมุนไพรซึ่งเป็นอาหารหรือนำมาปรุงอาหารจะช่วยการขับถ่ายอุจจาระใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ
  - - - ไม่ได้ถ่ายอุจจาระติดต่อกันนานแล้ว พบอุจจาระเป็นน้ำเหลวไหวซึมทางทวารหนักทีละเล็กละน้อยอย่างควบคุมไม่ได้
    - - ช่วยเหลือเอาก้อนอุจจาระออกจากร่างกายโดยการล้วงอุจจาระ (Evacuation) และอาจใช้ยาระบายเพื่อท าให้ก้อนอุจจาระอ่อนนุ่มและหล่อลื่นหรือการสวนอุจจาระในกรณีที่ใช้ยาไม่ได้ผล
    - - การล้วงอุจจาระออกโดยตรง เป็นการช่วยเหลือผู้ปุวยในกรณีที่ผู้ป่วยถ่ายอุจจาระออกเองไม่ได้
    - - สารหล่อเลื่อน เจล หล่อลื่น ถ้าไม่มีใช้วาสลินหรือสบู่เหลว
      - ผ้ายางรองก้นและกระดาษชำระ
      - ถุงมือสะอาด 2คู่และหน้ากากอนามัย (Mask)
      - หม้อนอนหรือ ถุงพลาสติกส าหรับใช่อุจจาระ
    - - ให้ผู้ป่วยนอนตะแคงซ้ายกึ่งคว่ำขาขวา งอเล็กน้อย(Sim’s position)
      - ปูผ้ายางรองให้ผู้ป่วย และวางหม้อนอนหรือถุงพลาสติกไว้ใกล้ ๆ
      - แนะนำตัว และบอกวัตถุประสงค์ให้ผู้ป่วยทราบ
      - พยาบาลสวมถุงมือ 2ชั้น แล้วใช้นิ้วชี้หล่อลื่นด้วยเจลหล่อลื่น(วาสลินหรือสบู่เหลว) บอกผู้ปุวยให้รู้ตัวแล้วสอดนิ้วชี้เข้าทางทวารหนัก
      - ล้วงเอาก้อนอุจจาระออกใส่ในหม้อนอนหรือถุงพลาสติกที่เตรียมไว้
      - เช็ดทำความสะอาดจัดเสื้อผ้าให้เรียบร้อย และเก็บเครื่องใช้
      - ทำความสะอาดเครื่องใช้และเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย
      - ลงบันทึกทางการพยาบาล
  - - - มีแก๊สในกระเพาะอาหารหรือลำไส้ปริมาณมาก
      - มีการสะสมของอุจจาระมาก เนื่องจากไม่ได้ขับถ่ายออกตามปกติ
      - มีการสะสมของอาหารหรือน้ำมาก อาหารไม่ย่อย รับประทานอาหารมากเกินไปหรือเคี้ยวอาหารไม่ละเอียด
      - ปริมาตรของช่องท้องลดลงจากความผิดปกติของอวัยวะที่อยู่ใกล้เคียง
    - - อธิบายสาเหตุและวิธีการปฏิบัติตัวเมื่อเกิดอาการท้องอืด แสดงความเห็นอกเห็นใจและให้ก าลังใจ
      - ค้นหาสาเหตุของอาการท้องอืดและให้การช่วยเหลือตามสาเหตุ
        
        สาเหตุจากการถูกจำกัดการเคลื่อนไหวหรือความสามารถในการขยับตัวได้ลดลงหรือหลังการผ่าตัดไม่ยอมขยับตัวเนื่องจากมีความกลัวต่าง ๆ
        
        สาเหตุจากได้รับยาระงับปวดที่มีอาการข้างเคียงทำให้ลดการเคลื่อนไหวของลำไส้ เช่น มอร์ฟีน
        
        สาเหตุจากอาหารไม่ย่อย
      - จัดท่านอน ให้นอนศีรษะสูง 45-60องศาเพื่อให้กระบังลมหย่อยตัว ปอดขยายตัวได้ดีขึ้นลดอาการแน่นหน้าอกและทำให้หายใจสะดวก
  - - - ผลด้านจิตใจ
      - ผลด้านสังคม
      - ผลด้านร่างกาย
      - ผลด้านจิตวิญญาณ
    - - ด้านร่างกาย
        
        ให้การดูแลผิวหนังให้สะอาด และแห้งตลอดเวลา
        
        ดูแลเสื้อผ้าที่นอน ให้สะอาดและแห้งอยู่เสมอ
        
        การควบคุมการขับถ่ายอุจจาระโดยใช้วิธีการฝึกถ่ายอุจจาระเป็นเวลาเลือกเป็นเวลาที่สะดวก
        
        รักษาสุขภาพให้แข็งแรง หลีกเลี่ยงการเกิดโรคหวัด
        
        ความสะอาดทั่วไปของร่างกาย
      - ด้านจิตใจสังคม และจิตวิญญาณ
        
        การดูแลเรื่องจิตใจเป็นสิ่งสำคัญ เพราะอาจส่งผลให้เกิดภาวะเก็บกด (Depression) พยายามหลีกเลี่ยงการเข้าสังคม และเก็บตัวไม่ยอมรับสภาพร่างกายที่เปลี่ยนไป
  - - - จากการเปลี่ยนแปลงทางจิตใจและอารมณ์
      - การได้รับการรักษาด้วยยาปฏิชีวนะและมีอาการข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์(Sideeffect)
      - จากอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อโรค
    - - เกิดภาวะเสียสมดุลน้ำและเกลือแร่ในร่างกาย (Electrolyte imbalance)
      - เกิดความไม่สุขสบาย ปวดท้อง เนื่องจากการบีบตัวของลำไส้และการถ่ายอุจจาระหลาย ๆ ครั้ง
    - - ให้การช่วยเหลือดูแลในการขับถ่ายอุจจาระที่มีจำนวนครั้งค่อนข้างบ่อย
        
        แสดงการช่วยเหลือด้วยท่าที่เหมาะสมและเต็มใจ
        
        ให้โอกาสผู้ปุวยได้อยู่ตามลำพัง แต่ไม่ควรทิ้งผู้ปุวยหมั่นดูอาการเป็นระยะๆ
        
        ช่วยเหลือผู้ปุวยให้ถ่ายได้ทัน
        
        ช่วยเหลือชำระล้างและทำความสะอาดหลังการถ่ายอุจจาระ
      - การดูแลเรื่องอาหาร ในระยะแรกมักให้งดอาหารและน้ำทางปาก (NPO)ให้ดื่มเฉพาะน้ำ
      - ประเมินสภาพผู้ป่วย
      - ติดตาม เฝ้าระวัง ปูองกัน และช่วยแก้ไขอาการขาดน้ำและเกลือแร่
      - สังเกตความผิดปกติอื่นๆ ที่เกิดร่วมด้วย
      - สังเกตและบันทึกลักษณะอุจจาระความถี่ของการถ่ายอุจจาระ และประเมินความรุนแรงของอาการและอาการแสดง
      - ส่งเสริมการพักผ่อนนอนหลับ
      - การป้องกันการแพร่กระจายเชื้อ
  - - - ระยะที่ 2หลังผ่าตัด 7-10วันแผลผ่าตัดจะเริ่มติดดี และเริ่มมีอุจจาระออกทาง Stomaให้ใช้สำลีสะอาด และน้ำต้มสุกทำความสะอาด Stoma และผิวหนังรอบๆ แล้วซับให้แห้งเปิดด้วยถุงรองรับอุจจาระ
      - ระยะที่3 หลังผ่าตัด 6-8สัปดาห์แผลจะยุบบวมและมีขนาดคงที่ ระยะนี้สามารถทำความสะอาดด้วยน้ำ และสบู่อ่อนแล้วซับให้แห้ง ขณะอาบน้ำสามารถทำความสะอาดเหมือนการล้างทวารหนักตามธรรมดาไม่จำเป็นต้องปิดด้วยถุงขณะอาบน้ำ
      - ระยะที่ 1หลังผ่าตัด 4-5วันท าความสะอาดแบบการทำแผลด้วยเทคนิคปราศจากเชื้อ เพื่อปูองกันการติดเชื้อของแผลผ่าตัด
    - - ถุงปลายเปิดใช้สำหรับของเสียที่เป็นน้ำ อุจจาระเหลว และมีปริมาณมาก
      - ถุงปลายปิดใช้สำหรับอุจจาระที่ค่อนข้างเป็นก้อนใช้ได้ทั้งระบบชิ้นเดียวหรือสองชิ้น และเปลี่ยนถุงอย่างน้อยวันละครั้ง
    - - หลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้เกิดแก็ส
      - หลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้เกิดกลิ่น
      - ควรรับประทานอาหารให้ครบ 3มื้อ ในเวลาเดียวกันทุกๆ วัน
      - รับประทานอาหารที่ปูองกันอาการท้องผูก
      - หลีกเลี่ยงอาหารรสจัดหรืออาหารหมักดอง
    - - หลังผ่าตัด 3-6เดือนออกกำลังกายได้ตามปกติ หลีกเลี่ยงกีฬาที่ต้องกระแทกกัน เช่น ชกมวย
      - ระยะแรกผู้ป่วยควรออกกำลังกายเบา ๆ เช่นเดินเล่นและทำกิจวัตรประจำวันได้ด้วยตนเอง
- - - - ให้ผู้ป่วยถ่ายอุจจาระลงในหม้อนอนที่สะอาดและแห้งใช้ไม้แบนเขี่ยอุจจาระจำนวนเล็กน้อยใส่ภาชนะ รีบปิดภาชนะทันที และใส่ถุงพลาสติกหุ้มอีกชั้น
      - ส่งห้องปฏิบัติการทันทีภายใน 30 นาที พร้อมใบส่งตรวจ
      - อธิบายให้ผู้ป่วยทราบ และเข้าใจถึงวัตถุประสงค์ในการเก็บอุจจาระส่งตรวจ
      - ลงบันทึกทางการพยาบาลลักษณะ สี กลิ่น สิ่งเจือปน
    - - ส่งห้องปฏิบัติการทันทีภายใน 30 นาที พร้อมใบส่งตรวจ
      - ลงบันทึกทางการพยาบาล ลักษณะ สี กลิ่น สิ่งเจือปน
      - ให้ผู้ปุวยเบ่งถ่ายเล็กน้อย ใช้ไม้พันสำลีใส่เข้าไปในรูทวาร 1-2 นิ้ว แล้วจุ่มไม้พันสำลีลงในอาหารเลี้ยงเชื้อ ปิดฝาทันที
- - - - Like a sausage or snake, smooth and soft(ลักษณะยาวหรือขดม้วน เรียบ และนุ่ม)
    - - Soft blobs with clear-cut edges(ลักษณะเป็นก้อนนุ่มๆ แยกออกจากันชัดเจน)
    - - Like a sausage but with cracks on surface(ลักษณะยาวหรือขดม้วน แต่พื้นผิวบนนุ่มๆ)
    - - Fluffy pieces with ragged edges, a mushy stool(ลักษณะเป็นก้อนนุ่มปุยมีขอบขยักไม่เรียบ)
    - - Sausage shaped but lumpy(ลักษณะยาวแต่เป็นก้อน)
    - - Watery, no solid pieces(entirely liquid)(ลักษณะเป็นน้ำไม่มีเนื้ออุจจาระปน)
    - - Separate hard lumps, like nuts(Difficult to pass)ลักษณะแข็งคล้ายเมล็ดถั่วคนไทยเรียกว่า “ขี้แพะ”
  - - - เด็ก:ขาว หรือคล้ายดินเหนียว
      - ผู้ใหญ่:ดำ (Melena)
      - ผู้ใหญ่:แดง
      - ผู้ใหญ่:ซีด และเป็นมันเยิ้ม
    - - กลิ่นเปลี่ยนเหม็นมาก
    - - เหลว
      - แข็ง
    - - เด็ก: มากกว่าวันละ6ครั้งหรือ 1-2วัน ครั้งเดียว
      - ผู้ใหญ่:มากกว่าวันละ 3ครั้งหรือ สัปดาห์ละครั้ง
    - - ขนาดเล็กคล้ายดินสอ
    - - อุจจาระเป็นน้ ามันเยิ้ม เป็นมูก
- - - - Fleet enemaเป็นการสวนอุจจาระโดยน้ำยาสำเร็จรูปคือสารละลายHypotonicบรรจุในขวดพลาสติกลักษณะของขวดมีหัวสวนอยู่ในตัว และหล่อลื่นด้วยวาสลิน ให้ผลดีหลังสวนประมาณ 5นาที เหมาะสำหรับ การสวนอุจจาระแก่ผู้ใหญ่
      - Oil enemaเป็นการสวนอุจจาระโดยใช้น้ ามันพืช นิยมใช้ในผู้ป่วยที่มีอุจจาระอุดตัน ให้ผลหลังสวนประมาณ 30นาที
      - Normal saline solution enema(NSSenema) เป็นการสวนอุจจาระโดยใช้สารละลาย0.9 % NSSนิยมใช้ ในผู้ปุวยเด็ก ผู้ป่วยที่มีลำไส้อักเสบ ไม่เหมาะสมในผู้ป่วยโรคหัวใจวาย หรือผู้ป่วยที่มีการ คั่งของเกลือโซเดียมในร่างกาย
      - Soap sud enema(SSE) เป็นการสวนอุจจาระโดยใช้น้ำสบู่ผสมน้ำใช้น้ำสบู่เข้มข้น 15ml.ในน้ า 1,000 ml.แต่โดยทั่วไปมักผสมกับน้ำจนเป็นสีน้ำซาวข้าวการสวนอุจจาระด้วยน้ำสบู่อาจทำให้เกิด ลำไส้ใหญ่อักเสบได้
      - Tap water enema (TWE)เป็นการสวนเอาน้ำสะอาดเข้าในลำไส้ ไม่นิยมใช้ในผู้ป่วยที่มีภาวะอิเล็กโตรไลต์ไม่สมดุล หรือผู้ปุวยเด็ก
    - - Oil-retention enemaเป็นการสวนเก็บน้ำไมัน เพื่อให้อุจจาระอ่อนตัว กระตุ้นให้ลำไส้มีการบีบตัวดีขึ้น
      - Medicated enemaเป็นการสวนเก็บด้วยยา เพื่อให้ยาดูดซึมเข้าไปในร่างกายทางทวารหนัก เช่น Neomycin enemaเป็นต้น โดยมีจุดประสงค์ เพื่อลดเชื้อแบคทีเรียในลำไส้ใหญ่ก่อนผ่าตัดเกี่ยวกับลำไส้ใหญ่ หรือเป็นการสวนเพื่อการวินิจฉัยโรค