Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ - Coggle Diagram
การส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ
ความสำคัญของการขับถ่ายอุจจาระ
เป็นกระบวนการของร่างกายในภาวะปกติที่ขับของเสียอันเกิดจากการย่อยอาหารลำไส้จะบีบตัวเพื่อให้กากอาหารเคลื่อนที่ไปรวมกันที่ลำไส้ตรงและขับถ่ายสู่ภายนอกร่างกายทางทวารหนักที่เรียกว่าอุจจาระ
เมื่อรับประทานอาหารทำให้เกิดการยืดขยายของลำไส้ส่วนต้นเกิดเคลื่อนไหวแบบ Peristalsis บีบก้อนอาหารและขับอุจจาระออกไปถ้าอุจจาระเคลื่อนตัวจาก SigmoidจนถึงRectumจะเกิดการปวดถ่ายอุจจาระเป็นสัญญาณเตือน
ปัจจัยที่มีผลต่อการขับถ่ายอุจจาระ
ความสม่ำเสมอในการขับถ่าย (Defecation habits)
การเปลี่ยนแปลงกิจวัตรประจำวันส่งผลให้เกิดปัญหาเกี่ยวกับการขับถ่ายอุจจาระ
ความเหมาะสม (Opportunity)
สถานที่ไม่เป็นส่วนตัว
ท่าทางในการขับถ่าย
อารมณ์ (Emotion)
เมื่ออารมณ์มีการเปลี่ยนแปลง เช่น หงุดหงิด หรือวิตกกังวลทำให้ต่อมหมวกไตหลั่งฮอร์โมนและการทำงานของระบบประสาทSympatheticมีการเปลี่ยนแปลงทำให้ลำไส้เคลื่อนไหวเพิ่มขึ้นหรือลดลงได้
ยา (Medication)
ยา Atropine และ Morphine จะทำให้การเคลื่อนไหวของลำไส้ลดลง และการบีบตัวขับอุจจาระช้าลงทำให้เกิดท้องผูกได้
การเคลื่อนไหวของร่างกาย (Body movement)
ทำให้การทำงานของลำไส้เป็นไปอย่างปกติส่งผลให้มีถ่ายอุจจาระได้ปกติ
การตั้งครรภ์ (Pregnancy)
เมื่ออายุครรภ์มากขึ้น ทารกในครรภ์โตขึ้นมดลงก็ขยายตัวโตด้วย ทำให้จะไปเบียดกดลำไส้ส่วนปลาย ในการเบ่งถ่ายอุจจาระจึงต้องใช้แรงเพิ่มขึ้น
ปริมาณน้ำที่ร่างกายได้รับ (Fluid intake)
น้ำจะเป็นตัวสำคัญที่ทำให้อุจจาระมีลักษณะนุ่มพอดี ไม่แห้ง แข็งเกินไป ทำให้อุจจาระอ่อนตัวและยังช่วยกระตุ้นให้มีการเคลื่อนไหวของลำไส้ใหญ่ได้ดี
อาการปวด (Pain)
โรคริดสีดวงทวาร การผ่าตัดส่วนลำไส้ตรงและการผ่าตัดหน้าท้องเมื่อมีอาการปวดถ่ายอุจจาระผู้ป่วยจะไม่ยอมเบ่งถ่ายอุจจาระเพราะกลัวเจ็บทำให้อั้นอุจจาระไว้
ชนิดของอาหารที่รับประทาน (Food intake)
พืชผักผลไม้ที่มีกากใยมากทำให้อุจจาระสามารถขับเคลื่อนได้ดีกว่าอาหารที่กากใยน้อย
การผ่าตัดและการดมยาสลบ (Surgery and Anesthesia)
การดมยาสลบชนิดทั่วไปเป็นสาเหตุของการเกิด Peristalsis ลดลง
ขณะทำการผ่าตัดจะไปกระทบกระเทือนการทำงานของลำไส้ทำให้เกิด Peristalsis ลดลงชั่วคราวอาจใช้เวลาหลายชั่วโมงหรือหลายวันในการกลับคืนสู่การทำงานปกติ
อายุ (Age)
เด็กเล็กความสามารถในการควบคุมการขับถ่ายได้เมื่ออายุตั้งแต่ 24-30 เดือนขึ้นไปมีการถ่ายอุจจาระวันละหลายๆครั้ง
ผู้สูงอายุมักจะมีปัญหากล้ามเนื้อหูรูดหย่อนยานความแข็งแรงของกล้ามเนื้อลดลงปัญหาการขับถ่ายอุจจาระจึงเกิดขึ้นได้มากกว่าวัยอื่น
การตรวจวินิจฉัยโรค (Diagnostic test)
การตรวจวินิจฉัยโรคของระบบทางเดินอาหารผู้ป่วยต้องได้รับ การงดน้ำและอาหารหรือทำการสวนอุจจาระ
ลักษณะของอุจจาระปกติและ
สาเหตุของอุจจาระที่ผิดปกติ
ลักษณะของอุจจาระปกติ
สำหรับเด็กเล็กอุจจาระอาจจะเป็นสีเหลืองเข้มขึ้นอยู่กับชนิดของอาหารที่รับประทาน
อุจจาระปกติมีสีน้ำตาลอ่อนจนถึงน้ำตาลเข้ม
ลักษณะอุจจาระผิดปกติ
อุจจาระคล้ายดินร่วน เหลว ปวดถ่ายเร็ว
เกิดจาก การถ่ายท้องเนื่องจากยาระบาย
อุจจาระเป็นสีขาวซีดเหมือนสีขี้เถ้า
เกิดจากการอุดตันของทางเดินท่อน้ำดี ทำให้น้าดีไม่สามารถเข้าสู่ลำไส้ได้ มักพบในคนที่เป็นนิ่วหรือเนื้องอกในท่อน้ำดี
อุจจาระเป็นก้อนเล็ก ๆ แข็ง แห้ง
เกิดจาก การขาดน้ำและกินอาหารที่มีกากใยน้อยมักพบในผู้ป่วยท้องผูกเป็นเวลานานหรือเกิดจากอารมณ์เปลี่ยนแปลง
อุจจาระเป็นสีดำ มีกลิ่นแรง ร่วมกับอาการปวดท้อง
เกิดจากความผิดปกติในระบบทางเดินอาหาร
อุจจาระมีเลือดสดปนออกมา
อุจจาระมีลักษณะแข็งเมื่อขับถ่ายจะขูดบาดเนื้อเยื่อหรือการปริขาดของเนื้อเยื่อมักพบในผู้ที่มีอาการท้องผูก
อุจจาระเป็นมูกวุ้น เหมือนน้ำมูก
เกิดจาก อาการอักเสบของลำไส้ในผู้สูงอายุ อาจเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่แต่ถ้าหายได้เองใน 1-2 วันอาจเกิดจากอาหารเป็นพิษ
อุจจาระมีเลือดสดและคันก้น
โรคริดสีดวงทวาร
สาเหตุและการพยาบาลผู้ป่วยที่มีปัญหาการขับถ่ายอุจจาระ
ท้องอืด ( Flatulence / abdominal distention )
สาเหตุ
เกิดจากการมีน้ำคั่งมากในช่องท้อง เช่น ท้องมานน้ำ
มีการสะสมของอุจจาระมากจากการไม่ได้ขับถ่ายออกตามปกติ
การพยาบาล
กระตุ้นให้เคลื่อนไหวร่างกายเพื่อกระตุ้นการบีบตัวของลำไส้ให้ระบายแก๊สออกได้
การใส่สายทางทวารหนักเพื่อระบายลม
การใช้ยาขับลม ยาระบาย
ใส่ NG tube เพื่อระบายลม น้ำย่อย อาจต่อกับเครื่อง suction
การกลั้นอุจจาระไม่ได้ (Fecal incontinence)
สาเหตุ
ความผิดปกติของปลายประสาทรับความรู้สึกที่เลี้ยงบริเวณทวารหนัก
ผลของการกลั้นอุจจาระไม่ได้
สูญเสียความรู้สึกมีคุณค่า/ความนับถือต่อตนเอง
การพยาบาล
ดูแลด้านจิตใจป้องกันการสูญเสียคุณค่าและนับถือตนเอง
การอัดแน่นของอุจจาระ (Fecal Impaction)
เป็นอาการที่สืบเนื่องจากท้องผูกสะสมอุจจาระไว้ในไส้ตรงเป็นเวลานาน
การพยาบาล
การล้วงอุจจาระ
ให้ยาระบาย
อาการอุจจาระร่วง/ท้องเสีย (Diarrhea)
สาเหตุ
อาหาร การติดเชื้อ ความผิดปกติของลำไส้ ยา
ผลของอุจจาระร่วง/ ท้องเสีย
สูญเสียอาหาร น้ำ อิเล็กโตรไลท์
ปวดท้องเนื่องจากการบีบตัวของลำไส้
การพยาบาล
ทดแทนน้ำและเกลือแร่ให้พอเพียงกับความต้องการของร่างกาย
เมื่ออาการดีขึ้นจึงเริ่มให้อาหารอ่อน ไม่มีกากมาก ไม่มีไขมัน
ภาวะท้องผูก ( Constipation )
สาเหตุ
ความผิดปกติในการทำหน้าที่ของไขสันหลัง
ภาวะผิดปกติของลำไส้
การอุดกั้นของระบบทางเดินอาหาร
ผลที่เกิดจากภาวะท้องผูก
การกลั้นอุจจาระไม่ได้
ในผู้ป่วยโรคตับอาจเกิดอาการสับสน หมดสติ
ริดสีดวงทวาร
แน่นท้อง ท้องอืด ปวดท้อง ไม่สุขสบายเบื่ออาหาร
การถ่ายอุจจาระทางหน้าท้อง (Fecal diversion)
เป็นการที่ผู้ป่วยได้รับการผ่าตัดจากส่วนของลำไส้เปิดออกทางหน้าท้อง (Ostomy)
การพยาบาล
ในรายที่สามารถฝึกการขับถ่ายเป็นเวลาได้ไม่จำเป็นต้องปิดถุงรองรับไว้ตลอดเวลาก็ได้แต่ถ้าไม่มั่นใจจะติดไว้ตลอดเวลาก็ได้
ปิดด้วยถุงรองรับอุจจาระเพื่อป้องกันผิวหนังรอบๆสัมผัสกับอุจจาระที่ผ่านออกจากลำไส้
การปิดถุงรองรับอุจจาระ
การติดถุงต้องพยายามไล่ลมให้มีค้างในถุงน้อยที่สุด
การสวนอุจจาระ (Enema)
วัตถุประสงค์
เพื่อเตรียมผ่าตัดในรายที่ผู้ป่วยจะต้องดมยาสลบ
เพื่อเตรียมคลอด
เพื่อเตรียมตรวจทางรังสี
เพื่อการรักษา เช่น การระบายพิษจากแอมโมเนียคั่งค้างในกระแสเลือดในผู้ป่วยโรคตับ
เพื่อลดปัญหาอาการท้องผูก
ชนิดของการสวนอุจจาระ
การสวนล้าง
วัตถุประสงค์การสวนล้าง
อุจจาระอัดแน่น
ล้างลำไส้ใหญ่ให้สะอาด
บรรเทาอาการท้องผูก
ใช้ในการเตรียมตรวจ ผ่าตัด หรือการ X – ray
ช่วยให้การขับถ่ายเป็นปกติ
น้ำยาที่ใช้สวนล้าง
การสวนด้วยน้ำยาสาเร็จรูป (Fleet enema)
เป็นสารละลายโซเดียม ออกฤทธิ์เร็ว 5 นาที
การสวนด้วยน้ำมัน (oil enema) กรณีอุจจาระอุดตัน
การสวนด้วยน้ำเกลือ NSS
ใช้ในผู้ป่วยเด็ก ผู้ป่วยลำไส้อักเสบหลีกเลี่ยงใช้ในผู้ป่วยโรคหัวใจผู้ป่วยที่มี Na คั่ง
การสวนเก็บ
วัตถุประสงค์
Oil - retention enema เพื่อให้อุจจาระอ่อนตัวกระตุ้นในลำไส้มีการบีบตัวดีขึ้น
Medicated enema เป็นการสวนเก็บด้วยยาเพื่อลดเชื้อแบคทีเรียในลำไส้ใหญ่ก่อนผ่าตัดเกี่ยวกับลำไส้ใหญ่/การสวนเพื่อการวินิจฉัยโรค
ข้อควรคำนึงในการสวนอุจจาระ
ความลึกของสายสวนที่สอดเข้าไปในลำไส้
สอดลึก 2-4 นิ้ว
การหล่อลื่นหัวสวน
หล่อลื่นด้วย KY jellyยาวประมาณ 2-3 นิ้วในผู้ใหญ่ยาวประมาณ 1 นิ้วในเด็ก
การปล่อยน้ำ
เปิด Clamp ให้น้ำไหลช้าๆใช้เวลาประมาณ
5-10 นาทีเพื่อให้ผู้ป่วยเก็บน้ำได้หมด
จัดท่านอนตะแคงซ้ายกึ่งคว่ำให้เข่าขวางอขึ้นมากๆ
แรงดันของสารน้ำที่สวนให้แก่ผู้ป่วย
ควรแขวนหม้อสวนให้สูงไม่เกิน1ฟุตเหนือระดับที่นอน
ในเด็กเล็กไม่ควรเกิน 3 นิ้ว
ทิศทางการสอดหัวสวน
ให้ปลายหัวสวนมุ่งไปทิศทางสะดือลึกประมาณ 2 นิ้ว
ปริมาณของสารน้ำ
หลังจากปล่อยน้ำผู้ป่วยจะทนไม่ได้
ควรให้ผู้ป่วยหายใจทางปากยาวๆเพื่อผ่อนคลายและกลั้นอุจจาระต่อไปอีก 5–10 นาทีจนกว่าน้ำจะหมดเพื่อให้อุจจาระอ่อนตัวข้อควรคำนึงในการสวนอุจจาระ
อุณหภูมิของสารน้ำ
การแก้ไขเมื่อน้ำในหม้อสวนไม่ไหลได้ถูกต้อง
การเก็บอุจจาระส่งตรวจ
วิธีเก็บอุจจาระส่งตรวจ
ให้ผู้ป่วยถ่ายอุจจาระลงในหม้อนอนที่สะอาดและแห้ง
เก็บใส่ภาชนะที่มีฝาปิดมิดชิดและใส่ถุงพลาสติกหุ้มอีกชั้น
การเก็บตัวอย่างที่ต้องปลอดการปนเปื้อนปัสสาวะ น้ำ และสิ่งปนเปื้อนอื่น ๆ
ส่งห้องปฏิบัติการทันที(30นาที )พร้อมใบส่งตรวจ
ควรอธิบายให้ผู้ป่วยเข้าใจถึงวัตถุประสงค์ในการเก็บอุจจาระส่งตรวจ
บันทึก จำนวน สี ลักษณะ อุจจาระลงบันทึกทางการพยาบาล
วัตถุประสงค์
เพื่อตรวจหาความผิดปกติในระบบทางเดินอาหาร
Stool Culture
Stool occult blood
Stool Examination
กระบวนการพยาบาลในการส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ
ข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล (Nursing diagnosis)
การวางแผนการพยาบาล (Planning)
การประเมินภาวะสุขภาพ (Health assessment)
การปฏิบัติการพยาบาล (Implementation)
การประเมินผลการพยาบาล (Evaluation)