Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 10 การส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ - Coggle Diagram
บทที่ 10 การส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ
ความสำคัญ
กระบวนการของร่างกายในภาวะปกติ
ลำไส้ใหญ่ที่สะสมกากอาหารและดูดซึมสารอาหาร
ลำไส้จะบีบตัวและขับถ่ายสู่ภายนอกร่างกายทางทวารหนัก ที่เรียกว่า อุจจาระ
Peristalsisบีบก้อนอาหาร และขับอุจจาระออกไป
SigmoidจนถึงRectumจะเกิดการปวดเป็นสัญญาณเตือน
ปัจจัยที่ส่งผลกระทบ
อายุ (Age)
เด็กเล็ก
ถ่ายอุจจาระวันละหลาย ๆ ครั้ง
ผู้สูงอายุ
กล้ามเนื้อหูรูดหย่อนยาน ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อลดลง
อาหาร (Food intake)
พืชผัก ผลไม้ ที่มีกากใยมากทำให้อุจจาระสามารถขับเคลื่อนได้ดี : :green_cross:
ปริมาณน้้ำ (Fluid intake) :check:
อุจจาระมีลักษณะนุ่มพอดี
กระตุ้นให้มีการเคลื่อนไหว
การเคลื่อนไหวของร่างกาย การถ่ายอุจจาระปกติ :check:
อารมณ์ (Emotion) :warning:
ความสม่ำเสมอในการขับถ่าย (Defecation habits) :check:
ความเหมาะสม (Opportunity)
สถานที่ไม่เป็นส่วนตัว หรือห้องน้ำไม่สะอาด :red_cross:
ท่าทางในการขับถ่าย (Opportunity and position)
ท่านั่ง :check:
กระโถนนอน (Bed pan) :red_cross:
ยา (Medication)
Atropine และMorphine การเคลื่อนไหวของลำไส้ลดลง ท้องผูก
การตั้งครรภ์ (Pregnancy)
เกิดอาการท้องผูกเป็นประจ า
เกิดโรคริดสีดวงทวาร
อาการปวด (Pain)
ไม่ยอมเบ่งถ่ายอุจจาระเพราะกลัวเจ็บ เกิดท้องผูก
การผ่าตัดและการดมยาสลบ (Surgery and Anesthesia)
GA Peristalsisลดลง เรียกว่า “Paralytic ileus”
การตรวจวินิจฉัยโรค (Diagnostic test)
ลักษณะอุจจาระ
ผิดปกติ
1.คล้ายดินร่วน เหลว ปวดถ่ายเร็ว
เกิดจาก การถ่ายท้องเนื่องจากยาระบาย
2.สีขาวซีดเหมือนสีขี้เถ้า
เกิดจากการอุดตันของทางเดินท่อน้้ำดี
3.ก้อนเล็กๆ แข็ง แห้ง
เกิดจาก การขาดน้ าและกินอาหารที่มีกากใยน้อย
4.สีดำ มีกลิ่นแรง ปวดท้อง
เกิดจากความผิดปกติในระบบทางเดินอาหาร
เลือดออกบริเวณทางเดินอาหารส่วนบน
สีดำสนิท เหนียว มีกลิ่นฉุน“ Melena ”
5.เลือดสดปนออกมา
ขูดบาดเนื้อเยื่อ หรือการปริขาดของเนื้อเยื่อ
6.เลือดสดและคันก้น
โรคริดสีดวงทวาร
7.มูกวุ้น เหมือนน้ำมูก
เกิดจาก อาการอักเสบของลำไส้ในผู้สูงอายุ อาจเป็นมะเร็งลำไส้ใหญ่
ปกติ
สีน้ าตาลอ่อนจนถึงน้ าตาลเข้ม
อ่อน มีรูปร่าง
เด็กเล็กอุจจาระอาจจะเป็นสีเหลืองเข้ม
ถ้าไม่มีการขับน้ าดีเข้าสู่ล าไส้จะทำให้อุจจาระมีสีซีด
สาเหตุและการพยาบาล
สวนอุจจาระ
ข้อควรคำนึง
อุณหภูมิของสารน้ า 105 องศาฟาเรนไฮต์/40.5 องศาเซลเซียส
ปริมาณของสารน้ ำ
เด็กเล็กใช้ 150 –250 ml.
เด็กอายุ 10 เดือน ถึง 10ปีใช้ 250 –500 ml.
เด็กอายุ 10 –14 ปีใช้ 500 –750 ml.
ผู้ใหญ่ใช้ 750 –1,000 ml.
แรงดันของสารน้ำ
แขวนหม้อสวนให้สูงไม่เกิน 1 ฟุต
เด็กเล็กไม่ควรเกิน 3นิ้ว
การปล่อยน้ำ เปิด Clamp ให้น้ ำไหลช้าๆใช้เวลาประมาณ 5-10 นาที
ความลึก
สอดลึก 2-4 นิ้ว
เด็กโต สอดลึก 2 –3 นิ้ว
เด็กเล็ก สอดลึก 1 –1.5 นิ้ว
หล่อลื่นด้วย KY jelly
Sim’spositon*นอนตะแคงซ้ายไม่ได้ให้นอนหงาย
ทิศทางการสอดหัวสวน
การแก้ไขเมื่อน้ าในหม้อสวนไม่ไหล
ผู้ปุวยเบ่ง ให้ผู้ปุวยหายใจเข้าออกลึก ๆ ทางปากช้า ๆ
ลายหัวสวนติดผนังล าไส้ ต้องเลื่อนหัวสวนออกมา
อุจจาระติดปลายหัวสวน ค่อยๆดึงหัวสวนออกมาเปลี่ยนใหม่
คือการใส่สารอาจจะเป็นน้ า น้ ามัน หรือสารเคมีเข้าไปในล าไส้ใหญ่ส่วนล่าง โดยผ่านทางทวารหนัก เพื่อกักเก็บไว้หรือขับถ่ายออก
แบ่งเป็น 2 ชนิด
การสวนล้าง
น้ำยาเข้าไปในลำไส้ใหญ่
เกิดการระคายเคืองของ Colon หรือ Rectum
ส้เคลื่อนไหว และขับออก
การสวนเก็บ
จำนวนน้ำยาผู้ใหญ่ไม่เกิน 200 cc
แบ่งตามชนิดน้ำยา
น้ำสะอาด (T.W.E.)ไม่ใช้ใน ผู้ปุวย อิเล็กโตรไลท์ไม่สมดุล และเด็ก
การสวนด้วยน้ าสบู่ ( S.S.E. )เกิดลำไส้อักเสบได้ถ้าสบู่ร้อนเกินอาจเกิด Methemoglobinemiaร่างกายเขียวคล้ำ ชีพจรเต้นเร็ว
การสวนด้วยน้ าเกลือ NSS หลีกเลี่ยงใช้ในผู้ปุวยโรคหัวใจ ผู้ปุวยที่มี Na คั่ง
การสวนด้วยน้ ายาส าเร็จรูป (Fleet enema) ออกเร็ว5นาที
การสวนด้วยน้ ามัน (oil enema) กรณีอุจจาระอุดตัน
เก็บอุจจาระ
ขั้นตอนของส่งตรวจ
อธิบาย
เก็บตัวอย่างที่ต้องปลอดการปนเปื้อน
ถ่ายอุจจาระลงในหม้อนอน
หาพยาธิ ควรเก็บชิ้นส่วนของอุจจาระที่ผิดปกติ
หาเลือดแฝงให้งดอาหารที่มีเลือดปน
เก็บใส่ภาชนะที่มีฝาปิดมิดชิด และใส่ถุงพลาสติก
ส่งLAB(30นาที )พร้อมใบส่งตรวจ
บันทึก จำนวน สี ลักษณะ อุจจาระลงบันทึก
ขั้นตอนของส่งตรวจเพาะเชื้อ
ภาชนะที่ใช้เก็บตัวอย่างอุจจาระต้องปลอดเชื้อ
อุณหภูมิ 4-10องศาเซลเซียส
ปัญหา
ภาวะท้องผูก ( Constipation )
ประเภท
ปฐมภูมิ การรับประทานอาหาร
ทุติยภูมิ เกิดจากความเจ็บป่วย
สาเหตุ
ฝิ่น
การอุดกั้นของระบบทางเดินอาหาร
ภาวะผิดปกติของลำไส้
ผิดปกติของกล้ามเนื้อพื้นเชิงกราน
ความผิดปกติในการทำหน้าที่ของไขสันหลัง
อาการ
ถ่ายน้อยกว่า 3 ครั้งใน 1สัปดาห์
แห้งแข็ง ลำบาก ออกแรงเบ่งมาก
ไม่ถ่ายอุจจาระติดต่อกัน 3 วัน
ผล
ริดสีดวงทวาร (Hemorrhoid)
การกลั้นอุจจาระไม่ได้ (Fecal incontinence)
การอัดแน่นของอุจจาระ(Fecal Impaction)
สะสมอุจจาระไว้ในไส้ตรงเป็นเวลานาน
ไม่ถ่ายเป็นเวลานาน
อุจจาระเป็นน้ำเหลวไหล
อยากถ่ายตลอดเวลาแต่ถ่ายไม่ออก
พบก้อนแข็งๆ ของอุจจาระ หรือไม่พบหากก้อนนั้นอยู่สูงเกินไป
การพยาบาล
ช่วยเหลือเอาอุจจาระออกจากร่างกาย
การล้วงอุจจาระ (Evacuation
ขั้นตอน
นอนตะแคงซ้าย
ใช้นิ้วที่หล่อลื่นด้วยเจลหล่อลื่นสอดทางทวารหนัก
ดึงก้อนอุจจาระออกใส่ในหม้อนอน
นุ่มนวลและรวดเร็ว**
ให้ยาระบาย
สวนอุจจาระ
ท้องอืด ( Flatulence / abdominal distention )
ถ้าเป็นติดต่อกันนาน>>การขาดอาหาร/น้ า
สาเหตุ
สะสมของอาหารหรือน้ ามาก
สะสมของอุจจาระมาก
มีแก๊สมาก
มีน้ าคั่งมากในช่องท้อง
ช่องท้องใหญ่ผิดปกติ
การพยาบาล
นอนศีรษะสูง 45 ̊ -60 ̊
หาสาเหตุ
เคลื่อนไหวร่างกาย
ใส่สายทางทวารหนัก
ใช้ยาขับลม ยาระบาย
ใส่ NG tube
แสดงความเข้าใจและให้กำลังใจ
การกลั้นอุจจาระไม่ได้ (Fecal incontinence)
สาเหตุ
เกิดจากการรบกวนที่หูรูดทวารหนัก
ผิดปกติของปลายประสาท
ผล
จิตใจ
สูญเสียความรู้สึกมีคุณค่า/ความนับถือต่อตนเอง
รุนแรงมากขึ้นจากปฏิกิริยาของบุคคลรอบข้าง
การระคายเคือง
สกปรก
การพยาบาล
ดูแลด้านจิตใจ
ฝึกถ่ายอุจจาระ
ดูแลผิวหนัง
ดูแลเสื้อผ้า ที่นอน
ผ่าตัด:ในกรณีที่เกิดจากสาเหตุทางร่างกาย
อาการอุจจาระร่วง/ ท้องเสีย(Diarrhea)
อาการ
น้้าเหลว 3 ครั้งในเวลา 12 ชั่วโมง
สาเหตุ
อาหาร การติดเชื้อ ความผิดปกติของลำไส้ ยา
ทางจิตใจ อารมณ์
เปลี่ยนแปลงฮอร์โมน ระบบประสาท หรือสารเคมีในร่างกาย
การพยาบาล
ช่วยเหลือการถ่ายอุจจาระ
ช่วยผู้ปุวยให้ถ่ายได้ทัน สะดวก
ท่าที่เหมาะสม
ให้โอกาสผู้ปุวยได้อยู่ตามล าพัง แต่ไม่ควรทอดทิ้ง
รับการชำระล้าง
สังเกตและบันทึก เกี่ยวกับการถ่ายอุจจาระ
บันทึกปริมาณน้ าที่ได้รับ/ที่ขับออกจากร่างกาย
เฝูาระวัง ปูองกัน และช่วยแก้ไขอาการขาดน้ าและเกลือแร่
**
ทดแทนน้ำและเกลือแร่
*
ติดตามประเมินอาการ และรายงานแพทย์
การพักผ่อน
อาหาร
การใช้ยา อาจให้ยาปฏิชีวนะ
สอนวิธีการปฏิบัติตัว
ความสะอาด
ร่างกาย
หลังถ่ายอุจจาระ
ล้างมือ
การถ่ายอุจจาระทางหน้าท้อง(Fecal diversion)
Ostomy รูเปิด เรียกว่า stoma
Ileostomy ลำไส้เล็ก
Colostomy ลำไส้ใหญ่*
การพยาบาล
ระยะที่ 1 หลังผ่าตัด 4-5 วัน เทคนิคปราศจากเชื้อ
ระยะที่ 2 หลังผ่าตัด 7-10 วัน แผลผ่าตัดจะเริ่มติดดี และเริ่มมีอุจจาระออกทาง stoma ให้ใช้ส าลีสะอาด และน้ าต้มสุกท าความสะอาด stoma และผิวหนังรอบ ๆ แล้วซับให้แห้ง
ระยะที่ 3 หลังผ่าตัด 6-8 สัปดาห์ แผลจะยุบบวมและมีขนาดคงที่ด้วยน้ า และสบู่อ่อน เหมือนการล้างทวารหนัก
ปิดด้วยถุงรองรับอุจจาระ
ตัดขนาดของปากถุงให้ใหญ่กว่าขนาดของ stoma ประมาณ 0.2-0.3 ซม.
ติดถุงต้องพยายามไล่ลมให้มีค้างในถุงน้อยที่สุด
การรับประทานอาหาร
หลีกเลี่ยงอาหารรสจัด
ป้องกันอาการท้องผูก ได้แก่ ดื่มน้ า
กรณีที่อุจจาระเหลวมากให้ทานอาหารที่ลดกาก
ฝึกหัดการขับถ่าย
ภาวะแทรกซ้อน
การระคายเคือง
การตีบของstoma
การอุดตันของstoma
การแพ้
การทะลุของลำไส้
กระบวนการพยาบาล
ตัวอย่าง: หญิงไทยรายหนึ่ง อายุ 35 ปี ให้ประวัติว่ามีอาการท้องผูกต้องใช้ยาระบายก่อนนอนเป็นประจ าทุกคืน พฤติกรรมการรับประทาน คือ ไม่ชอบรับประทานผักและผลไม้ ดื่มน้ าน้อยวันละไม่ถึง 1,000 ml
การประเมินภาวะสุขภาพ
S: “ทานยาระบายก่อนนอนเป็นประจ าทุกคืน ไม่ชอบอาหารประเภทผัก และผลไม้”
O: จากการตรวจร่างกาย พบAbdomen: Distension, Tympanic sound, Decrease bowel sound 1-2 time/min
2.ข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล (Nursing diagnosis)# ท้องผูกเนื่องจากใช้ยาระบายเป็นประจำ
3.การวางแผนการพยาบาล (Planning)
วัตถุประสงค์เพื่อลดอาการท้องผูก
เกณฑ์การประเมินผล
มีพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่มีกากใย
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการขับถ่ายอุจจาระ
ถ่ายอุจจาระได้โดยไม่ใช้ยาระบาย
การปฏิบัติการพยาบาล (Implementation)
แนะนำให้ความรู้และเน้นความส าคัญของการบริโภคอาหาร
ให้ความรู้เกี่ยวกับโรค
อธิบายประโยชน์การดื่มน้ำ
4.ฝึกขับถ่ายเป็นประจำ
ฯลฯ
การประเมินผลการพยาบาล (Evaluation)
ขับถ่ายปกติไม่ใช้ยาระบาย
เลือกรับประทานอาหารที่มีกากใย และดื่มน้ำ
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการขับถ่าย