Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
บทที่ 9 ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อ ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธ์,…
บทที่ 9 ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบต่อมไร้ท่อ
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธ์
โรคเบาหวาน
เป็นภาวะที่ร่างกายมีน้ำตาลในเลือดสูงกว่าปกติ
เกิดจากการขาดฮอร์โมนอินซูลินหรือจากการดื้อต่อฤทธิ์ของอินซูลิน
อาการของโรคเบาหวาน
ปัสสาวะบ่อยและมาก ปัสสาวะตอนกลางคืนบ่อย
หิวบ่อย กินจุ แต่น้ำหนักลด อ่อนเพลีย
คอแห้ง กระหายน้ำ ดื่มน้ำมาก
คันตามผิวหนัง มีการติดเชื้อรา
ตาพร่ามัว ชาตามปลายมือ ปลายเท้า
ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคเบาหวาน
น้ำหนักเกิน
กรรมพันธุ์
เครียดเรื้อรัง
อื่นๆ เช่น จากเชื้อโรค
ผู้ที่ควรตรวจหาโรคเบาหวาน
อายุมากกว่า 40 ปี
มีญาติสายตรงเป็นโรคเบาหวาน
เคยเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์
คลอดบุตรหนักมากกว่า 4 กก.
มีความดันโลหิตสูง
มีไขมันในเลือดผิดปกติ
มีโรคหลอดเลือดตืบแข็ง
ประเภทโรคเบาหวานชนิดที่ 1
-พบในคนอายุน้อยกว่า 30 ปี
-เกิดจากตับอ่อนไม่สามารถสร้างอินซูลินได้
-มีรูปร่างผอม
ประเภทโรคเบาหวานชนิดที่ 2
-พบในผู้ที่อายุมากกว่า 40 ปี
-เกิดจากภาวะดื้อต่ออินซูลิน และมีการหลั่งอินซูลินลดลง
-รูปร่างอ้วน
ภาวะแทรกซ้อนเรื้อรัง
-อัมพาต สมองเสื่อม
-โรคหัวใจขาดเลือด
-ต้อกระจก
-ไตวาย
-แผลเรื้อรัง
-แผลที่เท้า
การดูแลตนเองในผู้ป่วยเบาหวาน
-ควบคุมอาหารน้ำหนัก
-ออกกำลังกายพอควร
-พักผ่อนให้เพียงพอ
-รับประทานยาสม่ำเสมอ
-ดูแลรักษาเท้าให้สะอาดอยู่เสมอ
-มีแผลหายช้าควรปรึกษาแพทย์ทันที
เป้าหมายการควบคุมโรคเบาหวาน
-น้ำตาลก่อนอาหาร 90-130 (มก./ดล.) -น้ำตาลหลังอาหาร 2 ชม. < 180 (มก./ดล.) -น้ำตาลเฉลี่ย HbA1C (%) < 7 -โคเลสเตอรอล < 180 (มก./ดล.)
-เอช ดี แอล โคเลสเตอรอล > 40 (มก./ดล.) -แอล ดี แอล โคเลสเตอรอล < 100 (มก./ดล.)
ยาเบาหวาน ( Antidiabetic drugs )
4 ประเภท
1.ยาที่กระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากเบต้าเซลล์ของตับอ่อน (Insulin secretagogues) ย่อยได้อีก 2 กลุ่ม
1.1 Sulfonylureas ออกฤทธิ์โดยการจับกับ Sulfonylurea receptor ที่เบต้าเซลล์ของตับอ่อน
ยาในกลุ่มนี ได้แก่ Chlorpropamide, glibenclamide , glipizide,gliclazide, gliquidone และ glimepiride
1.2 Non-sulfonylurea insulin secretagogues ออกฤทธิ์กระตุ้นการหลั่งอินซูลินจากเบต้าเซลล์ของตับอ่อน
ยาในกลุ่มนี้ได้แก่ Repaglinide และ nateglinide
ยาที่ลดภาวะดื้อต่ออินซูลิน ( Insulin sensitizer)
2.1 Metformin ออกฤทธิ์โดยการยับยั้งการสร้างกลูโคสจากตับเป็นหลัก ยังช่วยให้การออกฤทธิ์ของอินซูลินที่กล้ามเนื้อดีขึ้นด้วย
2.2 Thiazolidinediones ออกฤทธิ์โดยการกระตุ้น peroxisome proliferator activated receptor gamma อยู่ในเซลล์ไขมันเป็นหลักและมีผลทำให้การออกฤทธิ์ของอินซูลินดีขึ้น ทั้งที่เซลล์กล้ามเนื้อและเซลล์ไขมัน ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ Rosiglitazone และ Pioglitazone
ยาที่ออกฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์
alpha-glucosidase ที่ผนังลำไส้
( alpha-glucosidase inhibitors) ทำให้การดูดซึมกลูโคสจากทางเดินอาหารเกิดขึ้นช้าลง
ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ Acarbose และ Voglibose
Dipeptidyl Peptidase (DPP) IV inhibitors เป็นยาที่ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้ในการทำลายฮอร์โมนที่หลั่งจากลำไส้
คือ glucagon-like peptide -1 ( GLP-1) และ
glucose-dependent insulinotropic polypeptide (GIP)
ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ Sitagliptin และ Vidagliptin
คุณสมบัติของยาเบาหวานแต่ละชนิด
Sulfonylureas
-ยาที่มีผลข้างเคียงที่ทำให้เกิดน้ำตาลในเลือดต่ำได้บ่อย คือ ยา Chlorpropamide และ glibenclamide
-ยามีประสิทธิภาพในการลดระดับ HbA1c ได้ประมาณ 1.5-2 %
Non-Sulfonylurea Insulin secretagogue
ยานี้เหมาะส้าหรับผู้ที่รับประทานอาหารไม่เป็นเวลา
Metformin ยานี้ออกฤทธิ์โดยการกระตุ้น AMP-activated protein kinase
Alpha-glucosidase inhibitors -ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ Acarbose และ Voglibose
Thiazolidinediones ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ rosiglitazone และ pioglitazone
Dipeptidyl peptidase -4 inhibitors
-ยาในกลุ่มนี้ ได้แก่ Sitagliptin และ vidagliptin
ชนิดของอินซูลิน
Rapid acting insulinได้จากการเปลี่ยนแปลง amino acid บางตัวบนสายอินซูลิน
Short acting Insulinได้แก่ regular insulin ลักษณะเด่น เป็นอินซูลินชนิดใส
Intermediate-acting insulin
-NPH (Neutral protamine Hagedorn หรือ Isophane insulin ) ใช้protamine เป็นสารที่ท้าให้อินซูลินออกฤทธิ์นานขึ้น
-Lente insulin ใช้สังกะสี (Zinc)
ระยะเวลาของการออกฤทธิ์ช้ากว่า NPH insulin เล็กน้อย
Long acting insulinได้แก่ Ultralente เป็นอินซูลินชนิดใส ไม่มีสี
โรคทางต่อมไทรอยด์
Hyperthyroidism ภาวะไทรอยด์เป็นพิษ
เกิดจากฮอร์โมนไทรอยด์สูงในกระแสเลือด อาการแสดง ได้แก่ ใจสั่น มือสั่น เหนื่อยง่าย
Antithyroid Drugs
ยาที่ใช้ในการรักษาโรคไทรอยด์เป็นพิษ
ได้แก่ Propylthiouracil (PTU) และ Methimazole (MMI)
Beta adrenergic blockers
ได้แก่ยา Propranolol
ลดอาการแสดงของโรคได้อย่างรวดเร็ว เช่น อาการใจสั่น มือสั่น
Hypothyroidism ภาวะไทรอยด์ฮอร์โมนต่ำ
คือภาวะที่ต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยท้าให้เกิดการสร้างและหลั่งฮอร์โมนสู่
กระแสเลือดน้อยลง
อาการแสดง ได้แก่ อาการบวม น้ำหนักเพิ่มขึ้น
เชื่องช้า ท้องผูก
ยารักษา Hypothyroid
-การให้ Synthetic hormone ของ Thyroxin (T4)
-ชื่อยา Levothyroxin ซึ่งเป็นไทรอยด์ฮอร์โมนสังเคราะห์
ฮอร์โมนพาราไทรอยด์สูง
(Hyperparathyroidism )
เป็นภาวะที่ต่อมพาราไทรอยด์ที่อยู่บริเวณคอผลิตฮอร์โมนพาราไทรอยด์ออกมามากกว่าปกติ
อาการ
-คลื่นไส้และอาเจียน
-เซื่องซึม
-มีอาการสับสน
-กล้ามเนื้อกระตุก
การใช้ยา
ยากลุ่ม Calcimimetics อย่างยา Cinacalcet
ยากลุ่ม Bisphosphonate เช่น Ibandronate Zoledronate
ฮอร์โมนทดแทน
วิตามินดีและแคลเซียมเสริม
Calcitonin ยาไปลด bone resorption และลด renal calcium reabsorption
ยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบสืบพันธ์สตรี
ยาคุมกำเนิด
-ยาที่กินเพื่อป้องกันการตั้งครรภ์โดยใช้ฮอร์โมนเอสโตรเจน และโปรเจสโตเจน
ยาคุมกำเนิดแบบธรรมดาแบ่งได้ 2 ชนิด
ยาคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนรวม
1.1 Monophasic or Fixed dose pill มีระดับปริมาณฮอร์โมนรวมเท่ากัน แยกได้ 3 ประเภท
High dose,Low dose,Ultralow dose
2.ยาคุมกำเนิดชนิดที่มีแต่โปรเจสโตรเจน
ยาคุมฉุกเฉิน กินยาเม็ดแรกหลังการมีเพศสัมพันธ์ผ่านมาแล้ว 72 ชม.
ยาเลื่อนประจำเดือน
