Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
ยาในระบบทางเดินอาหาร (Gastrointestinal Drug) - Coggle Diagram
ยาในระบบทางเดินอาหาร (Gastrointestinal Drug)
ยารักษาแผลในทางเดินอาหาร(peptic ulcer)
อาการของโรค
ปวดเรื้อรังมานาน เป็นๆหายๆ
ปวดสัมพันธ์กับอาหารเช่น ปวดเวลาหิวหรือท้องว่าง
จุกเสียด แน่นท้อง ท้องอืด เรอ ลม
ปัจจัยหลักทำให้เกิดแผลในทางเดินอาหาร (peptic ulcer)
การรับประทานอาหารไม่เป็นเวลา
การดื่มกาแฟ การสูบบุหรี่ การดื่มแอลกอฮอล์
การกระตุ้นปลายประสาท เกิดจาก ความเครียด วิตกกังวลและอารมณ์
อาการแทรกซ้อน
อาเจียนเป็นเลือดดำ หรือแดง หรือถ่ายดำ
ปวดท้องรุนแรง และช็อก เนื่องจากแผลในกระเพาะอาหาร หรือล าไส้ทะล
ปวดท้องและอาเจียนมาก เนื่องจากการอุดตันของกระเพาะอาหารหรือล าไส้
ยาแก้ท้องเสีย(Antidiarrhea)
ท้องเสียมี 2ชนิด
ท้องเสียชนิดเฉียบพลัน(Acute diarrhea)
ท้องเสียชนิดเรื้อรัง (Chronic diarrhea) >30 วนั
ยารักษาอาการท้องเสีย
สารละลายเกลือแร่ในรูปรับประทาน ORS
สำหรับผู้ป่วยเด็ก
ไม่ควรใช้เครื่องดื่มเกลือแร่ เนื่องจากมีความเข้มขน้ของอิเลค โทรไลต์สูงกว่า ORS
ยารักษาอาการท้องเสีย
Loperamide (Imodium®)
ยาหยุดถ่าย
อุจจาระร่วงที่เกิดอย่างเฉียบพลัน
ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อหรือเกิดจากยาปฏิชีวนะหรือ สารพิษ
อาการไม่พึงประสงค์ เมื่อได้รับยาเกินขนาด
หรือขนาดสูงอาจท าให้เกิดอาการท้องผ
ยาที่มีฤทธิ์ดูดซับสารพิษ(adsorbents)
ได้แก่activated charcoal , pectin, clays (aluminum silicate, kaolin)
ข้อบ่งใช้ ยาจะช่วยบรรเทาอาการอุจจาระร่วง ที่มีความรุนแรงน้อยถึงปานกลาง ลดการปวดเกร็งและลดความเหลว ของอุจจาระ
ยาที่มีฤทธิ์ดูดซับสารพิษ(adsorbents)
จะดูดซับสารอาหารสารพิษยาและน้ำย่อยต่างๆจึงไม่ควรให้ร่วมกับยา อื่น
ท้องเสียที่มีไข้ไม่ควรใช้ ระวังการใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 6 ขวบ
ยาต้านการหลั่งน้ำ และอิเล็กโทรไลต์
เช่นracecadotril ไม่แนะนำให้ใช้ในเด็กและสตรีมีครรภ์
ยาที่มีผลเปลี่ยนแปลงและปรับสมดุลของแบคทีเรียในลำไส้
เปลี่ยนแปลงpH และภาวะแวดลอ้มในลำไส้ ให้อยู่ในสภาพที่เป็นกรด มีผลยับยั้งการ เจริญเติบโตของเชื้อที่ก่อโรคในลำไส้ป้องการ เกาะติดของเชื้อที่ผนังลำไส้
ยาปฏิชีวนะ
มีไข้สูง ถ่ายเป็นมูกเลือด คลื่นไส้ อาเจียน
ยารักษากรดไหลย้อน (Gastro-esophageal reflux disease: GERD)
อาการของโรคกรดไหลย้อน
รู้สึกเหมือนมีก้อนในลำคอ จุกแน่น หน้าอก รู้สึกขมหรือเปรี้ยวในลำคอ
เยื่อบุหลอดอาหารอักเสบ (esophagitis)
เจ็บแสบยอดอก (Heart burn) ปวดท้อง กลืนลำบาก
การปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
งดทานอาหารก่อนนอนอย่างน้อย 3 ชั่วโมง นอนยกหัวสูง 6-10 นิ้ว รับประทานอาหารแต่พออิ่มและย่อยง่าย
ลดน้ำหนัก งดสูบบุหรี่ ใส่เสื้อผ้าหลวมๆ
งดอาหารมันๆ อาหารทอด อาหารที่มีกระเทียม มะเขือเทศ ชอกโกแลต
หลีกเลี่ยงการดื่มชา กาแฟ น้ำอัดลม เบียร์ สุรา
ระมัดระวังการใช้ยา aspirinและ NSAIDs (Ibuprofen, diclofenac)
การรักษาด้วยยา
ยาลดกรด (antacid) เมื่อมีอาการแสบร้อนทรวงอก
PPIs นิยมใช้และให้ผลดี
H2-blocker
ยาเพิ่มการบีบตัวแบบ peristalsisของทางเดินอาหาร (prokinetic agents) และเพิ่มแรงบีบตัวของ LES เช่น domperidone, metoclopramide, Bethanecol, cisapride
ยากระตุ้นการทำงานของระบบทางเดินอาหาร(Prokinetic drug)
เพิ่มการเคลื่อนไหวแบบ peristalsis ตลอดทางเดินอาหาร
เป็นยาในกลุ่มที่มีผลกระตุ้นหรือเพิ่มการเคลื่อนไหวของระบบทางเดิน อาหาร ทา ให้ gastric emptying เร็วขึ้น
ยาบางตัวเพมิ่แรงดันของ lower esophagus sphincter (LES) ใช้รักษา GERD ได้
Domperidone (Motilium®)
เพิ่มการเคลื่อนไหวของ หลอดอาหาร กระเพาะอาหารและหูรูด LES
ลดการไหลยอ้นกลบัของอาหาร
ทำให้การทำงานของกระเพาะและลำไส้เล็กทำงานสัมพันธ์กัน
ลด gastric emptying time
Metoclopamide (Plasil® )
ประโยชน์ รักษา GERD โดยใช้ร่วมกับยาลดกรด
ใช้ใน gastroparesis(gastric emptying ช้า) จากโรคเบาหวาน (Diabetic gastroparesis) หรือหลังการผ่าตัด
ลดอาการคลื่นไส้ อาเจียน (ปิดกั้น D2–receptorและ 5-HT4 receptor บริเวณ chemoreceptor trigger zone ในสมอง)
ยาสามารถผ่านเข้าสู่สมองได้
ยาแก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ (Antiflatulants)
อาการ
ปวดท้องส่วนบน ท้องอืดแน่นท้อง มีลมในท้อง เรอบ่อยบางคน อาจมี N/V อิ่มเร็ว แน่นท้องแม้กินอาหารเพียงเล็กน้อย อาจมีอาการแสบหน้าอก
สาเหตุ
ความผดิปกติในระบบทางเดินอาหาร
โรคของระบบทางเดินน้ำดี/ตับอ่อน
เคี้ยวไม่ละเอียด รับประทานอาหารมากเกินไป , รับประทานอาหารย่อยยาก
เหล้า บุหรี่ ยา NSAIDs ยานอนหลับ
ข้อบ่งใช้
ใช้บรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ที่เกิดจากความ ผิดปกติของทางเดินอาหาร ซึ่งท าให้เกิดแก็สในกระเพาะอาหาร
ยาต้านอาเจียน (Antiemetics)
อาการแสดงทางคลินิก
อาการคลื่นไส้อาเจียนแบบธรรมดา
อาการคลื่นไส้อาเจียนแบบซับซ้อน
การรักษา
Nonpharmacologic Therapy
ให้สารน้ำ และอาหารเพื่อทดแทนเกลือแร่
รับประทานอาหารเหลวในปริมาณทนี่้อยแต่บ่อยครั้งขึ้น
Pharmacologic Therapy
ความถี่ระยะเวลาของการเกิดความรุนแรงของอาการ
รูปแบบเภสัชภัณฑ์ที่เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย
การตอบสนองต่อยาของผู้ป่วยในรายที่เคยใช้ยาต้านอาเจียน
Domperidone (Motilium®M)
ยาเม็ดยาน้ำแขวนตะกอน
Metoclopramide (Plasil®)
Dimenhydrinate (Dramamine)
ADR:ง่วงนอนปากคอแห้งซึมมึนงง
Cinnarizine (Stugeron)
Flunarizine
ADR:ทำให้ง่วงนอนมึนงงไม่สบายท้อง คลื่นไส้อาเจยีน ปากแห้ง ในผู้ป่วยสงูอายอุาจพบมีอาการสั่น
ยารักษาอาการท้องผูก(Laxatives /Cathartics)
ยาที่มีฤทธิ์เพิ่มปริมาณเนื้ออุจจาระ(Bulk-forming Laxatives)
ข้อบ่งใช้
ผู้ป่วยท้องผูกเรื้อรัง,ริดสีดวงทวาร,irritable bowel syndrome, ผู้ป่วย สูงอายุ,ผู้หญิงตั้งครรภ์, ผู้ป่วยนอนเตียง
ข้อควรระวัง
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีการอุดตันของทางเดินอาหาร ท้องอืด แน่นท้อง มีลมแน่นท้อง
ยาที่มีฤทธิ์กระตุ้นลำไส้ใหญ่(Stimulant laxatives, Irritant laxatives)
Bisacodyl
ประโยชน์ จัดเป็นยาถ่ายอย่างแรงอุจจาระจะถูกขับออกจากลำไส้หมด ใช้ในการเตรียมลา ไส้เพื่อการตรวจลำไส้แบบพิเศษ
Senokot (Sennoside A & B)
อาการไม่พึงประสงค์ทำ ให้ปัสสาวะเป็นสีส้ม/เหลืองเข้มอาจรู้สึกปวดมวนท้อง
Castor oil
ห้ามใช้ในหญงิตั้งครรภ์ ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยที่อุจจาระอัดแน่นแข็งเป็นก้อน
ยาที่ออกฤทธิ์เพิ่มแรงดันในลำไส้ (Osmotic laxatives)
Duphalac® (Lactulose)
ผู้ป่วยนอนพกัรักษาตัว สตรีมีครรภ์ ผู้ป่วยสูงอายุที่ท้องผูกเรื้อรัง
กลีเซอรีน(Glycerine)
เป็นยาในรูปแบบยาเหน็บ(rectal suppository)ใช้เป็นยาระบายในทารกและเด็กเล็กเป็นครั้งคราว ใช้กรณีท้องผูกเฉียบพลัน ไม่ควรใช้นานเกิน 1 wk
Saline laxatives
กระตุ้นให้ลำไส้มีการเคลื่อนไหวอย่างแรง และรวดเร็วยาในกลุ่มนี้ เช่นMg(OH)2 หรือ Milk of magnesia (MOM)
ยาที่มีฤทธิ์หล่อลื่นและทำให้อุจจาระอ่อนนุ่ม (stool softeners, emollient lubricants, surfactant laxatives)
เป็นสารลดแรงตึงผิวท าให้น้ำซึมเข้าไปในเนื้ออุจจาระ และทำให้อุจจาระอ่อนนุ่ม
ยาในกลุ่มนี้ เช่นDocusate , Poloxamer, mineral oil
เหมาะผู้ป่วยที่อุจจาระแห้งแข็ง ผู้ป่วยโรคหัวใจที่ลดหรือเลี่ยง การเบ่งอุจจาระ
ยาสวนทวาร (Enema)
ตัวยา: Sodium phosphate + Sodium citrateใช้ในการเตรียมลำไส้ก่อนผ่าตัดหรือ ใช้ยากลุ่มอื่นไม่ได้ผล
ยารักษาริดสีดวงทวาร(Hemorrhoids)
Non-pharmacotherapy
ล้างทวารหนักให้สะอาดด้วยสบู่อ่อน
นั่งในน้ำอุ่น (43.3 –46.1 oC) เป็นเวลา 15นาที วันละ 2-3ครั้ง ,Sclerosing agent , การผ่าตัด
Pharmacotherapy
ยารับประทาน Isoflanoids
ยาระบาย เพื่อช่วยลดอาการท้องผูก Docusate, Bisacodyl
ยาเหน็บ/ ยาขี้ผึ้ง