Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

บทที่10 การส่งเสริมการขับอุจจาระ - Coggle Diagram

- - - - ด้านจิตใจสังคม และจิตวิญญาณ
        
        การดูแลเรื่องจิตใจเป็นสิ่งสำคัญ เพราะอาจส่งผลให้เกิดภาวะเก็บกด (Depression) พยายามหลีกเลี่ยงการเข้าสังคม และเก็บตัวไม่ยอมรับสภาพร่างกายที่เปลี่ยนไป ดังนั้นผู้ดูแลจึงควรให้กำลังใจ และสร้างเสริมกำลังใจกับผู้ปุวยให้สามารถอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข และกล้าที่ออกสังคมอย่างมั่นใจ ส่วนด้านจิตวิญญาณให้ทําสมาธิและมีสติรู้อยู่เป็นปัจจุบันตลอดเวลาเอาธรรมะเป็นที่พึ่งและปล่อยวางจะช่วยทำให้ใจเกิดปีติในใจและสุขใจ
      - ด้านร่างกาย
        
        ให้การดูแลผิวหนังให้สะอาด และแห้งตลอดเวลาโดยเฉพาะหลังการขับถ่ายอุจจาระทุกครั้งเพื่อปูองกันการระคายเคืองและเกิดแผล
        
        ดูแลเสื้อผ้าที่นอน ให้สะอาดและแห้งอยู่เสมอ
        
        รักษาสุขภาพให้แข็งแรง หลีกเลี่ยงการเกิดโรคหวัด ซึ่งจะท าให้มีอาการไอ จาม อาจทำให้มีอุจจาระเล็ดออกมาขณะไอและจามได้
        
        การควบคุมการขับถ่ายอุจจาระโดยใช้วิธีการฝึกถ่ายอุจจาระเป็นเวลาเลือกเป็นเวลาที่สะดวก
        
        ความสะอาดทั่วไปของร่างกาย
    - - ผลด้านสังคม
        เมื่อการกลั้นอุจจาระไม่ได้ เป็นเรื่องน่าอับอายส่งผลให้ไม่ต้องการออกสังคม หรือพบปะผู้คนโดยไม่มีเหตุจำเป็น จึงกลายเป็นคนแยกตัวออกจากสังคม
      - ผลด้านจิตใจ
        ทำให้เกิดการสูญเสียความรู้สึกมีคุณค่าและความนับถือต่อตนเองและอาจส่งผลรุนแรงมากขึ้นจากปฏิกิริยาของบุคคลที่อยู่รอบข้างซึ่งมีการแสดงออกถึงความน่ารังเกียจต่อสิ่งที่ได้รับรู้
      - ผลด้านจิตวิญญาณ
        ความรู้สึกเสียคุณค่าในตนเองลดลง และขาดการแสดงออกถึงความต้องการการมีส่วนร่วมในกิจกรรมทางศาสนากลัวสิ่งที่จะเกิดขึ้นกับตนเองในอนาคต
      - ผลด้านร่างกาย
        ทำให้มีอุจจาระไหลออกมาโดยไม่รู้ตัว จึงเกิดการระคายเคืองต่อผิวหนังและอาจเกิดแผลจากการระคายเคืองเสียดสีของผิวหนังบริเวณรอบรูทวารซึ่งผิวหนังมีลักษณะอ่อน และเกิดความสกปรกเปรอะเปื้อนของเสื้อผ้า
        และเครื่องใช้
  - - - เกิดความไม่สุขสบาย ปวดท้อง การถ่ายอุจจาระหลาย ๆ ครั้ง
        เป็นการรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันและการพักผ่อน
      - เกิดภาวะเสียสมดุลน้ าและเกลือแร่ในร่างกาย (Electrolyte imbalance)
    - - ติดตาม เฝ้าระวัง ป้องกัน และช่วยแก้ไขอาการขาดนํ้าและเกลือแร่
      - สังเกตความผิดปกติอื่นๆ ที่เกิดร่วมด้วย พร้อมทั้งสังเกตประเมินอาการ และติดตามผลการตรวจเลือด และอุจจาระทางห้องปฏิบัติการ
      - สังเกตและบันทึกลักษณะอุจจาระความถี่ของการถ่ายอุจจาระ
        และประเมินความรุนแรงของอาการและอาการแสดง
      - การดูแลเรื่องอาหาร ในระยะแรกมักให้งดอาหารและนํ้าทางปาก (NPO)
        ให้ดื่มเฉพาะนํ้าหรือสารนํ้า ซึ่งสามารถดูดซึมไปใช้ได้เลย เมื่ออาการดีขึ้นจึงเริ่มให้อาหารอ่อน ไม่มีกากใยอาหารมาก ไม่มีไขมัน ในกรณีเด็กเล็กเมื่อเกิดท้องเดินควรงดนมในระยะแรก เมื่ออาการขาดนํ้าหายไปจึงเริ่มให้อาหาร และค่อยๆ เพิ่มปริมาณขึ้นในแต่ละวัน
      - ส่งเสริมการพักผ่อนนอนหลับ ให้การพยาบาลตามความจําเป็นและเหมาะสม เพื่อให้ผู้ปุวยได้พักผ่อนอย่างเพียงพอ
      - ให้การช่วยเหลือดูแลในการขับถ่ายอุจจาระที่มีจำนวนครั้งค่อนข้างบ่อย
      - การป้องกันการแพร่กระจายเชื้อ หรือการกลับซ้ํ้าเป็นอีก กรณีที่มีการติดเชื้อของระบบทางเดินอาหาร
      - ประเมินสภาพผู้ปุวย
    - - จากการเปลี่ยนแปลงทางจิตใจและอารมณ์ จนทำให้เกิดการเจ็บป่วยที่แสดงออกทางร่างกาย เรียกว่า “Psychosomatic disorder”
      - การได้รับการรักษาด้วยยาปฏิชีวนะและมีอาการข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์(Sideeffect)
      - จากอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อโรค เช่น อาหารที่มีแมลงวันตอม
  - - - อธิบายสาเหตุและวิธีการปฏิบัติตัวเมื่อเกิดอาการท้องอืด
        แสดงความเห็นอกเห็นใจและให้กำลังใจ
      - ค้นหาสาเหตุของอาการท้องอืดและให้การช่วยเหลือตามสาเหตุ
      - จัดท่านอน ให้นอนศีรษะสูง 45-60องศาเพื่อให้กระบังลมหย่อยตัว
        ปอดขยายตัวได้ดีขึ้นลดอาการแน่นหน้าอกและทำให้หายใจสะดวก
    - - ตรวจร่างกายโดยวิธีการดู การคลำ การเคาะและการฟัง
        Bowelsoundลงบันทึกไว้ทุก 4ชั่วโมงตามเวลาวัดสัญญาณชีพ
      - แนะนําให้รับประทานอาหารอ่อนย่อยง่าย หรืองดนํ้าและอาหารทางปากชั่วคราวหรือจนกว่าอาการจะดีขึ้น หรือผายลมได้ทำให้อาการท้องอืด
        ลดลง ผู้ปุวยรู้สึกสุขสบายขึ้น
      - สังเกตอาการท้องอืดโดยการสอบถามผู้ปุวยถึงอาการท้องอืด
    - - มีการสะสมของอุจจาระมาก เนื่องจากไม่ได้ขับถ่ายออกตามปกติ
      - มีแก๊สในกระเพาะอาหารหรือลำไส้ปริมาณมาก
      - ปริมาตรของช่องท้องลดลงจากความผิดปกติของอวัยวะที่อยู่ใกล้เคียง เช่น ตับโต ม้ามโต ท้องมานนํ้า (Ascites)
      - มีการสะสมของอาหารหรือนํ้ามาก อาหารไม่ย่อย
        รับประทานอาหารมากเกินไปหรือเคี้ยวอาหารไม่ละเอียด
  - - - เนื่องด้วยลำไส้ที่เปิดออกมาทำหน้าที่ระบายอุจจาระออกมามีถุงรองรับ เมื่อต้องเปลี่ยนถุงรองรับ ด้วยการดึงถุงที่มีกาวติดกับผิวหนังออก แล้วใช้สำลีสะอาดชุบน้ํ้าสะอาดเช็ดทำความสะอาดStomaก่อน แล้วเช็ดผิวหนังรอบๆ ให้สะอาด เช็ดด้วยสำลีแห้ง แล้วปิดถุงใหม่ลงไปสังเกตรอยแดงหรือผื่นและระวังมีแผลถลอกจากการดึงพลาสติกกาวที่ติดแน่นกับผิวหนัง
    - - หลังผ่าตัดประมาณ 7-10วัน แผลที่บริเวณ Stoma ก็จะแห้งสนิท และระบบขับถ่ายอุจจาระก็จะเข้าสู่ภาวะปกติเช่นกันผู้ป่วยจึงสามารถประกอบกิจวัตรประจำวันได้ตามเดิมหลังผ่าตัด 6–8เดือน สามารถออกกำลังกายได้ แต่ควรหลีกเลี่ยงกีฬาที่หักโหมรุนแรง และ ไม่ควรยกของหนักเพราะอาจเป็นสาเหตุการเกิดไส้เลื่อนได้รับประทานอาหารได้ทุกประเภท ยกเว้นบางโรคที่ต้องควบคุมการรับประทานอาหาร เช่นผู้ป่วยเบาหวาน โรคตับ โรคไต ความดันโลหิตสูงเป็นต้น ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้เกิดแก๊สและกลิ่น เช่น ถั่ว สะตอ ชะอม นํ้าอัดลม เบียร์ เป็นต้นแต่ผลิตภัณฑ์บางชนิดมีตัวช่วยเก็บกลิ่นด้วยควรดื่มนํ้าอย่างน้อย วันละ 6–8แก้ว หลีกเลี่ยงปัญหาท้องผูก
    - - การออกกำลังกายและการทำงาน
      - การรับประทานอาหารที่เหมาะสมผู้ปุวยต้องปรับเปลี่ยนการรับประทานอาหารควรทราบถึงการเลือกชนิดของอาหารที่มีผลต่อการขับถ่ายอุจจาระ
      - การฝึกหัดการขับถ่ายโดยใช้กล้ามเนื้อหน้าท้อง ต้องหัดเกร็งกล้ามเนื้อหน้าท้องและเบ่งถ่ายอุจจาระทุกวัน ตอนเช้า นอกจากนี้ อาจต้องใช้ยา Dulcolaxหรือ Glycerineเหน็บรูเปิดลำไส้ จะช่วยให้การขับถ่ายเป็นเวลา
      - การปิดถุงรองรับอุจจาระเมื่อทำความสะอาดStomaและผิวหนังรอบๆแล้ว ต้องปิดด้วยถุงรองรับอุจจาระเพื่อปูองกันผิวหนังรอบๆสัมผัสกับอุจจาระที่ผ่านออกจากลำไส้ ทำให้ระคายเคือง และเป็นแผลได้ง่าย
      - ภาวะแทรกซ้อนสังเกตและดูแลตนเองจากภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยคือการระคายเคืองของผิวหนังรอบบริเวณช่องเปิดลำไส้การติดเชื้อการตีบของ Stomaการอุดตันการทะลุของลำไส้อาการท้องเสีย
      - การทำความสะอาดช่องเปิดของลำไส้ และผิวหนังรอบๆ
  - - - การช่วยเหลือเอาก้อนอุจจาระออกจากร่างกายโดยการล้วงอุจจาระ (Evacuation) และอาจใช้ยาระบายเพื่อทำให้ก้อนอุจจาระอ่อนนุ่มและหล่อลื่นหรือการสวนอุจจาระในกรณีที่ใช้ยาไม่ได้ผล
    - - การล้วงอุจจาระออกโดยตรง เป็นการช่วยเหลือผู้ปุวยในกรณีที่ผู้ปุวยถ่ายอุจจาระออกเองไม่ได้ อุจจาระจับเป็นก้อนและไม่ถูกขับออกมาตามปกติ ประมาณ 4-5 วัน หรือมีอาการท้องอืดตึง
    - - อาการเริ่มแรกคือ ไม่ได้ถ่ายอุจจาระติดต่อกันนานแล้ว พบอุจจาระเป็นนํ้าเหลวไหวซึมทางทวารหนักทีละเล็กละน้อยอย่างควบคุมไม่ได้ ซึ่งต่างจากท้องเดิน ผู้ป่วยจะรู้สึกปวดท้องมาก ปวดอุจจาระ อยากถ่ายตลอดเวลาแต่ถ่ายไม่ออก อาจมีอาการอื่นร่วมด้วยคือบั้นเอว ท้องอืด แน่น คลื่นไส้ อาเจียน หายใจตื้นๆ ความดันโลหิตสูงขึ้น เมื่อตรวจทางทวารหนักโดยสวมถุงมือ และสอดนิ้วที่หล่อลื่นด้วยเจล หล่อลื่นผ่านเข้าไป (Rectal exam) จะพบก้อนแข็งๆ ของอุจจาระ หรือไม่พบหากก้อนนั้นอยู่สูงเกินไป
  - - - แบคทีเรียในลำไส้ จะเปลี่ยนยูเรียจากกากอาหาร เป็นแอมโมเนียดูดซึมเข้ากระแสเลือดไปยังสมองในผู้ปุวยโรคตับจะเกิดอาการHepatic encephalopathy
      - เป็นโรคริดสีดวงทวาร (Hemorrhoid)
      - ถ้าทิ้งไว้นานอุจจาระอาจอัดกันเป็นก้อนแข็ง หรือผนังลำไส้หย่อนตัวเป็นถุงสะสมอุจจาระไว้ พบในผู้ปุวยสูงอายุ หรือผู้ปุวยอัมพาต
      - เกิดอาการปากแตก ลิ้นแตก ลมหายใจเหม็น อ่อนเพลีย ไม่มีแรง
      - การกลั้นอุจจาระไม่ได้ (Incontinence)
      - เกิดอาการแน่นท้องท้องอืด ปวดท้อง
        ไม่สุขสบายเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะวิงเวียน
    - - แนะนำและช่วยเหลือเกี่ยวกับการถ่ายอุจจาระ
        และควรฝึกระบบขับถ่ายอุจจาระให้เป็นเวลา
      - จัดสรรเวลาในตอนเช้าเพื่อฝึกให้เคยชินกับการถ่ายอุจจาระตรงเวลาทุกวัน
      - แนะนำให้ออกกำลังกาย
      - สังเกตความถี่การใช้ยาระบายหรือยาถ่ายพยายามลดการใช้จนสามารถเลิกใช้ยาระบาย หรือใช้ในกรณีที่จำเป็นเพื่อเป็นการปูองกันไม่ให้ผู้ปุวยต้องเบ่งถ่ายอุจจาระ
      - แนะนำ กระตุ้นและช่วยให้ผู้ปุวยได้รับนํ้าให้เพียงพอควรดื่มนํ้าอย่างน้อยวันละ 2,000–2,500cc.ถ้าไม่มีข้อห้าม
      - แนะนำและกระตุ้นให้ผู้ปุวยรับประทานอาหารให้มากเพียงพอ
        โดยเฉพาะอาหารที่มีกากใยมากๆ
      - แนะนำให้ความรู้และเน้นความสำคัญของการดูแลสุขภาพส่วนบุคคล
      - แนะนำสมุนไพรซึ่งเป็นอาหารหรือนำมาปรุงอาหารจะช่วยการขับถ่ายอุจจาระใช้เป็นยาระบายอ่อนๆ
    - - ภาวะท้องผูกแบบทุติยภูมิ อาจเกิดจากความเจ็บปุวยหรือการรักษาด้วยยามีปัจจัยที่เกี่ยวข้อง
      - ภาวะท้องผูกแบบปฐมภูมิ โดยภาวะท้องผูกปฐมภูมินี้มีความสัมพันธ์กับการรับประทานอาหารที่มีกากใยน้อยภาวะขาดน ้าการเคลื่อนไหวลดลงแรงตึงตัวของกล้ามเนื้อลดลง
- - - - Normal saline solution enema(NSSenema) เป็นการสวนอุจจาระโดยใช้สารละลาย0.9 % NSSนิยมใช้ ในผู้ป่วยเด็ก ผู้ป่วยที่มีลำไส้อักเสบ ไม่เหมาะสมในผู้ป่วยโรคหัวใจวาย หรือผู้ป่วยที่มีการ คั่งของเกลือโซเดียมในร่างกาย
      - Fleet enema เป็นการสวนอุจจาระโดยนํ้ายาสําเร็จรูปคือสารละลายHypotonicบรรจุในขวดพลาสติกลักษณะของขวดมีหัวสวนอยู่ในตัว และหล่อลื่นด้วยวาสลิน ให้ผลดีหลังสวนประมาณ 5นาที เหมาะสำหรับ การสวนอุจจาระแก่ผู้ใหญ่ และผู้ที่ไม่มีปัญหาเกี่ยวกับการคั่งของโซเดียมในร่างกาย
      - Soap sud enema(SSE) เป็นการสวนอุจจาระโดยใช้น้ าสบู่ผสมนํ้าใช้นํ้าสบู่เข้มข้น 15ml.ในนํ้า 1,000 ml.แต่โดยทั่วไปมักผสมกับนํ้าจนเป็นสีนํ้าซาวข้าวการสวนอุจจาระด้วยนํ้าสบู่อาจทําให้เกิด ลำไส้ใหญ่อักเสบได้และถ้านํ้าสบู่ได้รับความร้อนจะทำให้เกิดภาวะของ Methemoglobinemiaทำให้ร่างกายมีอาการเขียวคลํ้า อ่อนเพลีย มึนงง หายใจลําบาก ชีพจรเร็วกว่าปกติ
      - Oil enema เป็นการสวนอุจจาระโดยใช้นํ้ามันพืช นิยมใช้ในผู้ป่วยที่มีอุจจาระอุดตัน ให้ผลหลังสวนประมาณ 30นาที
      - Tap water enema (TWE) เป็นการสวนเอานํ้าสะอาดเข้าในลำไส้ ไม่นิยมใช้ในผู้ปุวยที่มีภาวะอิเล็กโตรไลต์ไม่สมดุล หรือผู้ป่วยเด็ก
    - - Medicated enema เป็นการสวนเก็บด้วยยา เพื่อให้ยาดูดซึมเข้าไปในร่างกายทางทวารหนัก
      - Oil-retention enema เป็นการสวนเก็บนํ้ามัน เพื่อให้อุจจาระอ่อนตัว กระตุ้นให้ลำไส้มีการบีบตัวดีขึ้น