Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

การส่งเสริมการขับถ่ายอุจจาระ - Coggle Diagram

- - - - ลักษณะยาวหรือขดม้วน เรียบ และนุ่ม
    - - ลักษณะเป็นก้อนนุ่ม ๆ แยกออกจากันชัดเจน
    - - ลักษณะยาวหรือขดม้วน แต่พื้นผิวบนนุ่ม ๆ
    - - ลักษณะเป็นก้อนนุ่มปุย มีขอบขยักไม่เรียบ
    - - ลักษณะยาวแต่เป็นก้อน
    - - ลักษณะเป็นน้ำไม่มีเนื้ออุจจาระปน
    - - ลักษณะแข็งคล้ายเมล็ดถั่ว คนไทยเรียกว่า “ขี้แพะ”
  - - - ผิดปกติและสาเหตุ
        
        เหลว สาเหตุจากท้องเสียหรือการดูดซึมลดลง
        
        แข็ง สาเหตุจากอาการท้องผูก
      - ปกติ
        
        อ่อนนุ่ม
    - - ปกติ
        
        เด็ก : นมธรรมดา วันละ 4-6 ครั้ง , นมขวด วันละ 1-3 ครั้ง
        
        ผู้ใหญ่ : วันละ 2 ครั้ง หรือ สัปดาห์ละ 3 ครั้ง
      - ผิดปกติและสาเหตุ
        
        เด็ก : มากกว่าวันละ 6 ครั้ง หรือ 1-2 วัน ครั้งเดียว
        
        ผู้ใหญ่ : มากกว่าวันละ 3 ครั้ง หรือ สัปดาห์ละครั้ง
    - - ผิดปกติและสาเหตุ
        
        กลิ่นเปลี่ยนเป็นเหม็นมาก สาเหตุจากการติดเชื้อในอุจจาระ
      - ปกติ
        
        มีกลิ่นเฉพาะ จากอาหารตกค้าง
    - - ผิดปกติและสาเหตุ
        
        ขนาดเล็กคล้ายดินสอ สาเหตุจากการมีการอุดตันในทางเดินอาหารหรือมีการบีบตัวของลำไส้เพิ่มขึ้น
      - ปกติ
        
        ขนาดเท่ากับความกว้างของลำไส้ตรง
    - - ปกติ
        
        เด็ก : สีเหลือง
        
        ผู้ใหญ่ : สีน้ำตาล
      - ผิดปกติและสาเหตุ
        
        สีดำ สาเหตุมีธาตุเหล็กปนอยู่หรือมีเลือดออกในทางเดินอาหาร
        
        สีแดง สาเหตุจากมีเลือดออกในทางเดินอาหาร มีริดสีดวงทวาร หรือบริโภคผักสีแดง
        
        สีขาว หรือคล้ายดินเหนียว สาเหตุจากไม่มีน้ำดี
        
        ซีด และเป็นมันเยิ้ม สาเหตุจากพร่องหน้าที่การดูดซึมของไขมัน
    - - ผิดปกติ
        
        อุจจาระเป็นน้ำมันเยิ้ม สาเหตุจากพร้อมการดูดซึม ลำไส้อักเสบ โรคของตับอ่อน มีการผ่าตัดเกี่ยวกับลำไส้
        
        เป็นมูก สาเหตุจากมีการระคายเคืองของลำไส้ มีการอักเสบ มีการติดเชื้อหรือได้รับอันตราย
        
        เป็นเลือด หนอง มูก แปลกปลอม พยาธิ สาเหตุเกิดจากมีเลือดออกในทางเดินอาหาร รับประทานอาหารบูด มีการระคายเคือง มีการอักเสบ และมีพยาธิ
      - ปกติ
        
        อาหารไม่ย่อย แบคทีเรียที่ตายแล้ว ไขมัน สำน้ำดี เซลล์หรือเยื่อบุลำไส้ น้ำ
- - - - ภาวะท้องผูกแบบปฐมภูมิ
        
        มีความสัมพันธ์กับการรับประทานอาหารที่มีกากใยน้อย ภาวะขาดน้ำ การเคลื่อนไหวลดลง แรงตึงของกล้ามเนื้อลดลง
      - ภาวะท้องผูกแบบทุติยภูมิ
        
        ภาวะท้องผูกจากการลดลงของการเคลื่อนไหวของลำไส้ เกิดจากความผิดปกติของประสาทที่ลำไส้ และการติดยาระบาย
        
        การทำหน้าที่ผิดปกติของกล้ามเนื้อพื้นเชิงกราน
        
        ความผิดปกติในการทำหน้าที่ของไขสันหลัง สูญเสียการรับความรู้สึกของถวารหนัก
        
        การอุดกั้นของระบบทางเดินอาหาร ทำให้เกิดการอุดตัน
        
        ภาวะผิดปกติของลำไส้มีความสัมพันธ์กับภาวะท้องผูก เกี่ยวข้องกับความไวต่อการกระตุ้นของอวัยวะภายใน
        และการเคลื่อนไหวของลำไส้
        
        ฝิ่น หรือ ยาระงับปวด ส่งผลต่อแรงตึงตัวของกล้ามเนื้อเรียบของลำไส้ ยับยั้งการเคลื่อนไหวของลำไส้ เพิ่มแรงตึงตัวของหูรูด
    - - เป็นโรคริดสีดวงทวาร (Hemorrhoid)
      - แบคทีเรียในลำไส้ จะเปลี่ยนยูเรียจากกากอาหาร เป็นแอมโมเนีย ดูดซึมเข้ากระแสเรื่อง ทำให้เกิดอาการ สับสน ซึม โคม่า
      - อุจจาระอัดกันเป็นก้อนแข็ง
      - เกิดอาการปากแตก ลิ้นแตก ลมหายใจเหม็น อ่อนเพลีย ไม่มีแรง
      - การกลั้นอุจจาระไม่ได้ (Incontinence)
      - เกิดอาการแน่นท้อง ท้องอืด ปวดท้อง ไม่สุขสบายเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะวิงเวียน
    - - จัดสรรเวลาในตอนเช้าเพื่อฝึกให้เคยชินกับการถ่ายอุจจาระตรงเวลาทุกวัน
      - แนะนำและช่วยเหลือเกี่ยวกับการถ่ายอุจจาระ ควรฝึกถ่ายอุจจาระให้เป็นเวลา
      - แนะนำให้ออกกำลังกาย
      - แนะนำ กระตุ้น และช่วยให้ผู้ป่วยได้รับน้ำให้เพียงพอ
      - สังเกตความถี่การใช้ยาระบายหรือยาถ่าย
      - แนะนำและกระตุ้นให้ผู้ป่วยรับประทานอาหารให้มากเพียงพอ
      - แนะนำสมุนไพรซึ่งเป็นอาหารหรือนำมาปรุงอาหารจะช่วยการขับถ่ายอุจจาระ
      - แนะนำให้ความรู้และเน้นความสำคัญของการดูแลสุขภาพส่วนบุคคล
  - - - ไม่ได้ถ่ายอุจจาระติดต่อกันนาน
    - - เป้าหมายคือ การช่วยเหลือเอาก้อนอุจจาระออกจากร่างกายโดยการล้วงและอาจใช้นาระบายเพื่อทำให้ก้อนอุจจาระอ่อนนุ่ม และหล่อลื่น
        หรือการสวนอุจจาระ เมื่อใช้ยาไม่ได้ผล
    - - การล้วงอุจจาระออกโดยตรง เป็นการช่วยเหลือผู้ป่วยที่ไม่สามารถถ่ายอุจจาระออกเองได้ อุจจาระจับกันเป็นก้อนและไม่ถูกขับออกตามปกติ ประมาณ 4-5 วัน
    - - สารหล่อเลื่อน เจล หล่อลื่น ถ้าไม่มีใช้วาสลิน หรือสบู่เหลว
      - ผ้ายางรองก้นและกระดาษชำระ
      - ถุงมือสะอาด 2 คู่ และหน้ากากอนามัย (Mask)
      - หม้อนอนหรือ ถุงพลาสติกสำหรับใช่อุจจาระ
    - - ล้วงเอาก้อนอุจจาระออกใส่ในหม้อนอนหรือถุงพลาสติกที่เตรียมไว้
      - เช็ดทำความสะอาด จัดเสื้อผ้าให้เรียบร้อย และเก็บเครื่องใช้
      - พยาบาลสวมถุงมือ 2 ชั้น ใช้นิ้วชี้หล่อลื่นด้วยเจลหล่อลื่น บอกผู้ป่วยให้รู้ตัวแล้วสอดนิ้วชี้เข้าทางทวารหนัก ให้ผู้ป่วยช่วยอ้าปากหายใจยาวๆ
        เพื่อช่วยผู้ป่วยผ่อนคลายและไม่รู้สึกเจ็บ
      - ปูผ้ายางรองให้ผู้ป่วย และวางหม้อนอนหรือถุงพลาสติกไว้ใกล้ ๆ
      - ทำความสะอาดเครื่องใช้และเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย
      - ให้ผู้ป่วยนอนตะแคงซ้ายกึ่งคว่ำ ขาขวางอเล็กน้อย (Sim’s position)
      - ลงบันทึกทางการพยาบาล
      - แนะนำตัว และบอกวัตถุประสงค์ให้ผู้ป่วยทราบ
  - - - มีแก๊สในกระเพาะอาหารหรือลำไส้ปริมาณมาก
      - มีการสะสมของอุจจาระมาก เนื่องจากไม่ได้ขับถ่ายออกตามปกติ
      - มีการสะสมของอาหารหรือน้ำมากอาหารไม่ย่อย กินอาหารมากเกินไป เคี้ยวไม่ละเอียด
      - ปริมาตรของช่องท้องลดลงจากความผิดปกติของอวัยวะที่อยู่ใกล้เคียง
    - - อธิบายสาเหตุและวิธีการปฏิบัติตัวเมื่อเกิดอาการท้องอืด
      - ค้นหาสาเหตุของอาการท้องอืดและให้การช่วยเหลือตามสาเหตุ
      - จัดท่านอน ให้นอนศีรษะสูง 45-60 องศา
  - - - เกิดจากการรบกวนที่หูรูดทวารหนัก หรือความผิดปกติของปลายประสาทรับความรู้สึกบริเวณทวารหนัก
    - - ผลด้านร่างกาย
        
        มีอุจจาระไหลออกมาไม่รู้ตัว ทำให้สกปรกเปรอะเปื้อน
      - ผลด้านจิตใจ
        
        สูญเสียความรู้สึกมีคุณค่าและความนับถือต่อตนเอง
      - ผลด้านสังคม
        
        เป็นเรื่องน่าอับอายส่งผลให้ไม่ต้องการออกสังคม
      - ผลด้านจิตวิญญาณ
        
        ผลจากด้านต่างๆ ข้างต้น ทำให้สูญเสียคุณค่าในตนเองลดลง ขาดการแสดงออกถึงความต้องการการมีส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ
    - - ด้านร่างกาย
        
        ให้การดูแลผิวหนังให้สะอาด และแห้งตลอดเวลา
        
        ดูแลเสื้อผ้า ที่นอน ให้สะอาดและแห้งอยู่เสมอ
        
        การควบคุมการขับถ่ายอุจจาระโดยใช้วิธีการฝึกถ่ายอุจจาระเป็นเวลาเลือกเป็นเวลาที่สะดวก
        
        รักษาสุขภาพให้แข็งแรง หลีกเลี่ยงการเกิดโรคหวัด
        
        ความสะอาดทั่วไปของร่างกาย
      - ด้านจิตใจและสังคม
        
        อาจเกิดการเก็บกด พยายามหลีกเลี่ยงการเข้าสังคม และเก็บตัวไม่ยอมรับสภาพร่างกายที่เปลี่ยนไป
  - - - เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางจิตใจ และอารมณ์
      - การได้รับการรักษาด้วยยาปฏิชีวนะและมีอาการข้างเคียงที่ไม่พึงประสงค์
      - เกิดจากอาหารที่ปนเปื้อนเชื้อโรค
    - - เกิดภาวะเสียสมดุลน้ำและเกลือแร่ในร่างกาย (Electrolyte imbalance)
      - เกิดความไม่สุขสบาย ปวดท้อง จากการบีบตัวของลำไส้และการถ่ายอุจจาระหลาย ๆ ครั้ง
    - - ติดตาม เฝ้าระวัง ป้องกัน และช่วยแก้ไขอาการขาดน้ำและเกลือแร่
        
        ประเมินภาวะสมดุลของน้ำและเกลือแร่เป็นระยะๆ
        
        ทดแทนน้ำ และเกลือแร่ให้พอเพียงกับความต้องการของร่างกาย
        
        บันทึกปริมาณน้ำที่ได้รับและที่ขับออกจากร่างกายให้ครบถ้วน
      - สังเกตความผิดปกติอื่น ๆ ที่เกิดร่วมด้วย
      - ดูแลเรื่องอาหาร
      - สังเกตและบันทึกลักษณะอุจจาระ ความถี่ของการถ่ายอุจจาระ และประเมินความรุนแรงของอาการ
      - ให้การช่วยเหลือดูแลในการขับถ่ายอุจจาระที่มีจำนวนครั้งค่อนข้างบ่อย
        
        ช่วยเหลือผู้ป่วยให้ถ่ายได้ทัน ไม่หกเรี่ยราด
        
        ให้โอกาสผู้ป่วยได้อยู่ตามลำพัง
        
        แสดงการช่วยเหลือด้วยท่าที่เหมาะสมและเต็มใจ
        
        ช่วยเหลือทำความสะอาดหลังการถ่ายอุจจาระ
      - ส่งเสริมการพักผ่อนนอนหลับ
      - ประเมินสภาพผู้ป่วย
      - การป้องกันการแพร่กระจายเชื้อ หรือการกลับซ้ำเป็นอีก
        
        ล้างมือก่อนและหลังการให้การพยาบาลทุกครั้ง
        
        แนะนำการได้รับยาปฏิชีวนะตามแผนการรักษา
        
        อธิบายให้ญาติล้างมือก่อนสัมผัสผู้ป่วย
        
        บริการอาหารที่สะอาดปรุงสุกใหม่ ไม่มีแมลงวันตอม
        
        ติดตามวัดสัญญาณชีพ ทุก 2–4 ชั่วโมงพบอาการผิดปกติรายงานแพทย์
        
        ติดตามผลการตรวจอุจจาระ
  - - - Colostomy
        
        Transverse colostomy (Loop colostomy) นำส่วนขวางของลำไส้ใหญ่มาเปิดออก
        
        Sigmoid colostomy (End colostomy) นำส่วนปลายของลำไส้ใหญ่มาเปิดออก
        
        Ascending colostomy นำส่วนต้นของลำไส้ใหญ่มาเปิดออก
        
        เป็นทวารหนักชนิดลำไส้ใหญ่
      - Ileostomy
        
        นำส่วนปลายของลำไส้เล็กมาเปิดออก
        
        เป็นทวารหนักชนิดลำไส้เล็ก
    - - การทำความสะอาดช่องเปิดของลำไส้ และผิวหนังรอบ ๆ
        
        ระยะที่ 2 หลังผ่าตัด 7-10 วัน แผลผ่าตัดจะเริ่มติดดี ใช้สำลีสะอาด ต้มน้ำสุกทำความสะอาด Stoma และผิวหนังรอบ ๆ
        
        ระยะที่ 3 หลังผ่าตัด 6-8 สัปดาห์แผลจะยุบบวมและมีขนาดคงที่ ทำความสะอาดด้วยน้ำ และสบู่อ่อน และซับให้แห้ง
        
        ระยะที่ 1 หลังผ่าตัด 4-5 วัน ทำความสะอาดแบบการทำแผลด้วยเทคนิคปราศจากเชื้อ
      - การปิดถุงรองรับอุจจาระ เมื่อทำความสะอาด Stoma และผิวหนังรอบ ๆ
        
        ถุงปลายเปิด ใช้สำหรับของเสียที่เป็นน้ำ อุจจาระเหลว และมีปริมาณมาก
        
        ถุงปลายปิด ใช้สำหรับอุจจาระที่ค่อนข้างเป็นก้อน ใช้ได้ทั้งระบบชิ้นเดียวหรือสองชิ้น และเปลี่ยนถุงอย่างน้อยวันละครั้ง
      - การรับประทานอาหารที่เหมาะสม
        
        หลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้เกิดแก็ส
        
        หลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้เกิดกลิ่น
        
        รับประทานอาหารที่ป้องกันอาการท้องผูก
        
        ควรรับประทานอาหารให้ครบ 3 มื้อ ในเวลาเดียวกันทุก ๆ วัน
        
        หลีกเลี่ยงอาหารรสจัดหรืออาหารหมักดอง เพราะอาจทำให้ท้องเดิน
      - การออกกำลังกายและการทำงาน
        
        ระยะแรก ผู้ป่วยควรออกกำลังกายเบา ๆ
        
        หลังผ่าตัด 3-6 เดือน ออกกำลังกายได้ตามปกติ
      - การฝึกหัดการขับถ่าย โดยใช้กล้ามเนื้อหน้าท้อง
        
        หัดเกร็งกล้ามเนื้อหน้าท้อง และเบ่งถ่ายอุจจาระทุกวัน ตอนเช้า
      - ภาวะแทรกซ้อน
        
        สังเกตและดูแลตนเอง จากภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อย
    - - ใช้สำลีสะอาดชุบน้ำสะอาดเช็ดทำความสะอาด Stoma เช็ดผิวหนังรอบๆ เช็ดด้วยสำลีแห้ง และปิดถุงใหม่ลงไป
    - - หลังผ่าตัดประมาณ 7-10 วัน แผลที่บริเวณ Stoma ก็จะแห้งสนิท
      - ระบบขับถ่ายอุจจาระก็จะเข้าสู่ภาวะปกติ
      - หลังผ่าตัด 6–8 เดือน สามารถออกกำลังกายได้
      - ควรดื่มน้ำอย่างน้อย วันละ 6–8 แก้ว
    - - ไส้เลื่อน หรือ ลำไส้ยื่นออกมามากผิดปกติ
      - เลือดออกมาก
      - ลำไส้ที่ทำทวารเทียมตีบแคบ บวม หรือ มีสีดำคล้ำ
      - ท้องเสียรุนแรง อุจจาระเหม็นผิดปกติ
      - ผิวหนังรอบทวารเทียมอักเสบหรือเกิดแผลเปื่อยจากอุจจาระสัมผัสบริเสณผิวหนัง
      - ท้องผูก ไม่ถ่ายอุจจาระ ท้องอืด อาเจียน
- - - - TNormal saline solution enema (NSS enema) การสวนอุจจาระโดยใช้สารละลาย 0.9 % NSS นิยมใช้ ในผู้ป่วยเด็ก ผู้ป่วยที่มีลำไส้อักเสบ
      - Fleet enema การสวนอุจจาระโดยน้ำยาสำเร็จรูปคือสารละลาย Hypotonic บรรจุในขวดพลาสติก
      - Soap sud enema (SSE) การสวนอุจจาระโดยใช้น้ำสบู่ผสมน้ำ
      - Oil enema การสวนอุจจาระโดยใช้น้ำมันพืช
      - Tap water enema (TWE) การสวนเอาน้ำสะอาดเข้าในลำไส้ ไม่นิยมใช้ในผู้ป่วยที่มีภาวะอิเล็กโตรไลต์ไม่สมดุล
    - - Oil-retention enema การสวนเก็บน้ำมัน เพื่อให้อุจจาระอ่อนตัว
      - Medicated enema การสวนเก็บด้วยยา เพื่อให้ยาดูดซึมเข้าไปในร่างกายทางทวารหนัก
- - - - ส่งห้องปฏิบัติการทันทีภายใน 30 นาที พร้อมใบส่งตรวจ
      - ลงบันทึกทางการพยาบาล ลักษณะ สี กลิ่น สิ่งเจือปน
      - ให้ผู้ป่วยเบ่งถ่ายเล็กน้อย ใช้ไม้พันสำลีใส่เข้าไปในรูทวาร 1-2 นิ้ว จุ่มไม้พันสำลีลงในอาหารเลี้ยงเชื้อ ปิดฝาทันที
    - - อธิบายให้ผู้ป่วยทราบ และเข้าใจถึงวัตถุประสงค์ในการเก็บอุจจาระส่งตรวจ
        ระวังการปนเปื้อนปัสสาวะ น้ำและสิ่งปนเปื้อนอื่น
      - ให้ผู้ป่วยถ่ายอุจจาระลงในหม้อนอนที่สะอาดและแห้ง ใช้ไม้แบนเขี่ยอุจจาระจำนวนน้อยใส่ภาชนะ รีบปิดทันที ใส่ถุงพลาสติกหุ้มอีกชั้น
      - ส่งห้องปฏิบัติการทันทีภายใน 30 นาที พร้อมใบส่งตรวจ
      - ลงบันทึกทางการพยาบาล ลักษณะ สี กลิ่น สิ่งเจือปน
- - - - ถ่ายอุจจาระได้โดยไม่ใช้ยาระบาย
      - มีพฤติกรรมการรับประทานอาหารที่มีกากใย
      - ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการขับถ่ายอุจจาระ
    - - เพื่อส่งเสริมให้ผู้ป่วยมีพฤติกรรมในการรับประทานอาหารที่ถูกต้อง
    - - วางแผนให้ความรู้และเน้นความสำคัญของการดูแลสุขภาพเรื่องการโรคของระบบทางเดินอาหารและลำไส้และปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหาร
    - - แนะนำให้ออกกำลังกายตามความเหมาะสม
      - ให้ความรู้เรื่องสมุนไพรไทยช่วยในการขับถ่ายอุจจาระทดแทนการใช้ยาระบาย
      - อธิบายประโยชน์ของการดื่มน้ำให้เพียงพอกับความต้องการของร่างกาย
      - ให้ความรู้เกี่ยวกับโรคระบบทางเดินอาหารและลำไส้
      - ฝึกการขับถ่ายอุจจาระเป็นตรงเวลาทุกวัน
      - แนะนำให้ความรู้และเน้นความสำคัญของการบริโภคอาหารที่มีกากใย
      - ทำจิตใจให้ร่าเริงแจ่มใส ลดความเครียดหรือวิตกกังวล ช่วยทำให้นอนหลับสบาย
    - - เลือกรับประทานอาหารที่มีกากใย และดื่มน้ำอย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว
      - ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในการขับถ่ายอุจจาระตรงเวลาทุกวัน
      - มีการถ่ายอุจจาระได้โดยไม่ใช้ยาระบาย