Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลระยะหลังคลอด - Coggle Diagram
การพยาบาลระยะหลังคลอด
การดูแลส่งเสริมสุขภาพมารดาในระยะหลังจาก 24 ชั่วโมงหลังคลอดและคำเเนะนำก่อนกลับบ้าน
การพักผ่อนและการทำงาน
ควรนอนพักกลางวัน วันละ 1-2 ชม. ให้ทำงานบ้านเบา ๆไม่ยกของหนัก เพราะกล้ามเนื้อยังไม่เเข็งเเรง ถ้าออกแรงทำให้ความดันในช่องท้องเพิ่ม ทำให้มดลูกเคลื่อนต่ำลงมา
การให้บุตรดูดนมมารดาและการทำงาน
เมื่อมารดากลับไปทำงานควรบีบนมใส่ขวดเเช่เเข็งไว้ ระหว่างพักทำงานต้องบีบน้ำนมออก เพื่อช่วยให้มีการสร้างน้ำนม ป้องการไม่นำ้นมผลิตน้อยลง
ความสะอาด
ควรรักษาความสะอาดของร่างกายอยู่เสมอ บริเวณอวัยวะสืบพันธุ์ควรทำความสะอาดด้วยสบู่เเละน้ำสะอาด
การร่วมเพศ
แผลฝีเย็บควรหายและน้ำคาวปลาควรหมดประมาณปลายสัปดาห์ที่ 3ตรวจสอบได้โดยสอดนิ้วมือที่ล้างสะอาดเข้าไปในช่องคลอดเพียงหนึ่งนิ้วก่อน ถ้าไม่เจ็บให้สอดเข้าไป 2 นิ้ว ถ้าไม่เจ็บแสดงว่าแผลที่ช่องคลอดหายดีแล้ว การมีเพศสัมพันธ์อาจจำเป็นต้องใช้น้ำหล่อลื่นช่วยและควรเลือกท่าที่เหมาะสม
อาการผิดปกติที่ควรมาโรงพยาบาล
มีไข้ เจ็บน่องกดเจ็บ แดง น้ำคาวปลาสีแดงสดไม่จาง และกลิ่นเหม็น
การมีประจำเดือน
ปกติจะมีหลังคลอดประมาณ 7-9 สัปดาห์ การมีประจำเดือนครั้งแรกอาจมี มากกว่าปกติ แต่ถ้ามีนานเกินกว่า 7 วัน อาจผิดปกติ
การวางแผนครอบครัว
ถ้าต้องการมีบุตร ควรปรึกษาแพทย์
การมาตรวจตามนัด
การดูแลบุตร
การให้นม ให้ตามความต้องการ
การอาบน้ำ สาธิตให้มารดาดู และให้มารดาหัดอาบ
การประเมินสุขภาพของมารดาในระยะ 24 ชั่วโมงเเรกหลังคลอด
สัญญาณชีพ
เป็นข้อบ่งชี้ของภาวะแทรกซ้อน เช่น ตกเลือดหรือติดเชื้อ 24 ชั่วโมง แรกควรวัดสัญญาณชีพจรทุก 4 ชั่วโมง ปกติอุณหภูมิของร่างกายอาจเพิ่มสูงถึง 38°C ในระยะเวลาหลังคลอดเล็กน้อย แต่ควรจะกลับมาอยู่ในระดับปกติภายใน 24 ชั่วโมง เนื่องจากในระยะคลอดได้รับน้ำน้อย และอาจเสียเลือดหรือน้ำมากถ้าอุณหภูมิ 38°C หลัง 24 ชั่วโมงไปแล้ว ให้คิดถึงการติดเชื้อ
มดลูก
สังเกตการหดรัดตัวของมดลูกคลำบริเวณยอดมดลูกผ่านทางผนังหน้าท้อง ปกติหลังคลอดมดลูกจะแข็งกลมและหดรัดตัวดี ถ้ามดลูกนุ่มและใหญ่เนื่องจากกล้ามเนื้อคลายตัวควรคลึงที่ยอดมดลูกทันทีจนกว่าจะหดรัดตัวดี เมื่อครบ 24 ชั่วโมงแล้วควรวัดขนาดความสูงของยอดมดลูก
เเผลฝีเย็บเเละน้ำคาวปลา
1-3วันแรกหลังคลอด น้ำคาวปลาควรเป็นสีแดงเข้มคล้ายประจำเดือน หลัง 3 วันไปแล้วเลือดจะจางลงเป็นสีชมพู ปกติควรใช้ผ้าอนามัยประมาณวันละ 4-8 ผืน
ระยะ 12-24 ชั่วโมงแรก พยาบาลอาจทำความสะอาดบริเวณอวัยวะสืบพันธุ์ให้ที่เตียง ด้วยสบู่และล้างตามด้วยน้ำยาฆ่าเชื้อหรือน้ำธรรมดา หลัง 24 ชั่วโมงไปแล้วมารดาควรทำความสะอาดด้วยตนเองขณะอาบน้ำหรือยังครับถ่าย หลังคลอดทันทีวางถุงน้ำแข็งไว้ที่บริเวณฝีเย็บ ช่วยลดอาการบวมและมารดาจะรู้สึกสบายขึ้นหลังจาก 12-24 ชั่วโมงไปแล้วการใช้ความร้อนอบประมาณ 20-30 นาทีจะช่วยบรรเทาอาการไม่สุขสบายได้มากและช่วยให้การไหลเวียนของเลือดดี แผลหายเร็ว ระยะ 2-3 วันแรกยาแก้ปวดเพื่อบรรเทาอาการตามแผนการรักษา
เต้านมเเละหัวนม
การคัดตึงเต้านม หัวนมจะแข็งตึง ทารกอาจดูดยากและมารดาอาจปวดมาก จะหายภายในเวลา 24 - 48 ชั่วโมง ถ้าคัดตึงจากการคั่งของเลือดและน้ำเหลือง ประคบเต้านมด้วยความร้อนสลับความเย็นหรือวางกระเป๋าน้ำแข็ง ห้ามบีบหรือปั๊มรายที่น้ำนมยังไม่ไหล ส่วนรายที่คัดตึงจากการคั่งของน้ำนม แนะนำให้ทารกดูดสลับกันทั้งสองข้าง บีบหรือปั๊มทิ้งหลังทารกดูดแล้ว รายที่หัวนมผิดปกติ อาจหัวนมสั้น แบน บอด หรือบุ๋ม แนะนำให้ทำ Hoffman's maneuver เพื่อให้หัวนมยื่นออกมา
การขับถ่ายปัสสาวะ
ต้องตวงปัสสาวะในระยะแรกหลังคลอดเพื่อดูปริมาณ ปัสสาวะที่ถ่ายออกมาครั้งเดียวอาจถึง 300-500 มล. เนื่องจากภาวะการขับปัสสาวะมากที่เกิดขึ้นหลังคลอด ระยะ2-3 ชั่วโมงหลังคลอด พยาบาลควรสังเกตดูรูปร่างของหน้าท้องถ้ากระเพาะปัสสาวะเต็มจะคลำกระเพาะปัสสาวะได้ จะดันมดลูกให้ลอยสูงขึ้นไปหรือเอียงไปทางขวา ซึ่งจะขัดขวางการหดรัดตัวของมดลูก ทำให้ตกเลือดได้ กระตุ้นให้มารดาพยายามถ่ายปัสสาวะภายใน 2-3 ชั่วโมงหลังคลอด
Body comdition
ประเมินภาวะซีด เยื่อบุตา ริมฝีปาก
ถ้ามารดาซีดต้องดู Hct , Hb เเละเฝ้าระวังช็อก
Background
ประเมินภูมิหลังคลอดของมารดา เช่น การมีน้ำเดินในระยะคลอดที่นาน การตกเลือด
การพยาบาลมารดาในระยะ 24 ชั่วโมงแรกหลังคลอด
ส่งเสริมการพักผ่อนนอนหลับ
หลังคลอดมารดาจะอ่อนเพลีย ควรการพยาบาลให้มารดาพักผ่อนได้เต็มที่ จัดสิ่งเเวดล้อมส่งเสริมมารดาให้พักผ่อน
ส่งเสริมความสุขสบาย บรรเทาอาการปวด
ระยะหลังคลอดฝีเย็บจะบวม และมีแผลเป็นเเหล่งความเจ็บปวด เเนะนำให้นอนตะเเคง ขมิบก้นก่อนนั่งเพื่อป้องกันการบาดเจ็บที่ฝีเย็บหลังคลอด 1-2 ชม. หรือวางน้ำเเข็งที่บริเวณฝีเย็บ น้ำเเข็งจะช่วยลดอาการบวมได้
เเนะนำให้ทำความสะอาดหลังถ่ายทุกครั้ง เพื่อความสะอาดเเละความสุขสบาย
ส่งเสริมการลุกจากเตียงเร็ว
การตุ้นให้ลุกจากเตียงเร็ว เพื่อลดภาวะเเทรกซึมด้านร่างกาย ช่วยการไหลเวียนของเลือด ช่วยให้การทำงานทางเดินอาหารปกติ ป้องกันท้องผูก
การส่งเสริมความสำเร็จในการให้นมบุตร
พยาบาลควรแนะนำมารดาก่อนให้นมบุตร ให้มารดาควรเตรียมตัวถ่ายปัสสาวะ ล้างมือ นั่งอยู่ในท่าสบาย หรือเเนะนำให้นอนตะเเคงใช้หมอนหนุนหลังเเละระหว่างขา จะช่วยให้สบายขึ้น
การบริหารร่างกาย
ส่งเสริมภาวะโภชนาการเเละการขับถ่าย
มารดาที่เลี้ยงบุตรด้วยน้ำนมตนเอง ควรเพิ่มจำนวนเเคลอรี่ประมาณ 200 กิโลแคลอรี่ พยาบาลควรดูเเลการรับประทานอาหารที่ถูกต้อง รับประทานผลไม้เพียงพอ ได้ออกกำลังกาย จะช่วยให้การขับถ่ายสะดวกขึ้น
การปรับตัวของมารดาในระยะหลังคลอด
ระยะที่มีพฤติกรรมพึ่งพา
ระยะนี้เกิดขึ้นช่วง 3-10วัน
มารดามีประสบการณ์มากขึ้น มีการปรับตัว ได้พักผ่อนเพียงพอ มารดาจะค่อย ๆเเข็งแรงขึ้น สนใจทารกมากขึ้น สนใจตัวเองน้อยลง
มารดาจะกระตือรือร้นในการฟังคำเเนะนำ เเต่ถ้าล้มเหลวจะทำให้มาดาผิดหวัง พยาบาลควรช่วยเหลืออย่างมีขอบเขต ไม่เช่นนั้นมารดาจะมีความวิตกกังวล
เมื่อมารดาเริ่มยอมรับบทบาทของตนเอง พยาบาลควรแนะนำเกี่ยวกับการดูแลตนเองและทารก
ระยะระหว่างพึ่งพากับไม่พึ่งพา
ระยะนี้เกิดขึ้นหลังคลอด 2 wks
เมื่อมารดาทำหน้าที่ "พัฒนกิจของการเป็นมารดา" ได้มากแล้วจะเข้าสู่ระยะพึ่งพาตนเอง เป็นระยะที่มารดากลับบ้านเเล้ว
มารดาต้องปรับตัวต่อทารกที่ต้องการพึ่งพา และช่วยเหลือตนเองไม่ได้
การที่จะประสบความสำเร็จ มารดา สามี ครอบครัวต้องปรับความสัมพันธ์กัน ระยะนี้มารดาอาจรู้สึกเสียหรือเครียดเล็กน้อย
ระยะพึ่งตนเอง
เกิดขึ้นช่วง 1-2วันแรกหลังคลอด
มารดาจะสนใจตัวเอง มากกว่าที่จะนึกถึงทารก มีการลังเลไม่ค่อยกล้าตัดสินใจ ระยะนี้มารดาควรได้นอนหลับเต็มที่ ถ้าถูกรบกวน อาจทำให้นอนหลับไม่เต็มที่อาจมีอาการ "หิวนอน" ทำให้มารดาหงุดหงิด อ่อนเพลีย ต้องให้การพยาบาลมารดาได้หลับพักผ่อนอย่างเพียงพอ ไม่ควรเพิ่มคงามเครียด
หลักการพยาบาลมารดาหลังคลอดปกติ
การดูเเลทั้งหมด (Full care)
ในระยะ12-24 ชั่วโมงเเรกหลังคลอด พยาบาลดูเเลแม่และทารก ให้มารดาพักผ่อนเต็มที่ ช่วยเหลือเกี่ยวกับความสุขสบายของแม่ ส่วนทารกให้สังเกตการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ให้น้ำและนม
การดูเเลบางส่วน (Partial care)
มารดาเเข็งเเรงขึ้น ช่วยเหลือตัวเองได้บ้าง เป็นระยะให้คำแนะนำเกี่ยวกับตัวมารดาเเละการเลี้ยงบุตร
การช่วยเหลือตนเองทั้งหมด (Self care)
มารดาเเข็งแรงมากขึ้น ช่วยเหลือตัวเองได้ พร้อมที่จะกลับบ้าน พยาบาลต้องเเนะนำเพิ่มเติมเกี่ยวกับการดูเเลตนเองเเละบุตรที่บ้าน
ระยะหลังคลอด
ระยะหลังคลอดทันที 24 ชั่วโมงเเรกหลังคลอด
หลังคลอดระยะต้น วันที่2-7หลังคลอด
หลังคลอดระยะปลาย สัปดาห์ที่ 2-6
ความหมาย
ระยะเวลาตั้งเเต่หลังทารกเเละรกคลอดครบ โดยทั่วไปถือเอาระยะเวลา 6 wks หลังคลอดพ