Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
การพยาบาลระยะหลังคลอด - Coggle Diagram
การพยาบาลระยะหลังคลอด
การส่งเสริมสุขภาพมารดาหลังคลอด
การออกกำลังกาย
Kelel exercise
ท่าผ่อนคลายความเครียด -> นอนคว่ำใช้หมอนเล็กๆวางใต้ท้องน้อย : ช่วยขับน้ำคาวปลา ห้ามในเคส C/S
ท่าออกกำลังกายขาและข้อเท้า -> กระดกปลายเท้าขึ้น-ลง 10 ครั้ง แล้วหมุนข้อเท้าตาม-ทวนเข็มนาฬิกา
Head lift -> นอนหงายชันเข่า 2 ข้าง สูดลมหายใจเข้าลึกๆ แขม่วท้องขมิบก้นเหยียดขา 2 ข้าง ออกจากลำตัว หายใจออกนับ1-5 ดึงขากลับเข้าหาลำตัว + คลายการเกร็งกล้ามเนื้อ หายใจเข้า ทำซ้ำ 10-12 ครั้ง
ท่าออกกำลังกายกล้ามเนื้อหน้าท้อง -> นอนหงายราบ หายใจเข้า ยกแขน 2ข้าง เหนือหัวเข่า และยกศีรษะ ไหล่ขึ้นพร้อมกัน ค้างไว้ 10 วินาที หายใจออก วางแขน ศีรษะ ไหล่ลง ทำวันละ 10 ครั้ง
Knee and leg roll -> นอนหงายราบงอเข่าทั้ง2ชิดกัน ส้นเท้าชิดพื้น แขนกางออกตั้งฉากลำตัว ยกเข่าทั้ง2 หมุนไปด้านขวา-ซ้าย
การขับถ่าย
ดื่มน้ำมากๆไม่กลั้นปัสสาวะ รับประทานอาหารที่มีกากใยป้องกันท้องผูก
การพักผ่อน
พักผ่อนอย่างน้อย 8-10 ชม. กลางวันอย่างน้อย 1 ชม.
อาการผิดปกติที่ควรมารพ.ก่อนวันนัด
มีไข้
ปวดหัวบ่อยๆนานๆ
ปัสสาวะแสบขัด
รู้สึกเศร้านาน
เลือดออกช่องคลอดมาก
น้ำคาวปลาสีไม่จางลง ก้อนเลือดออกมาก กลิ่นเหม็น
คลำท้องเจอก้อนหลังคลอด 2 wks.
Case C/S -> บวม แดง ปวดมาก หนอง กลิ่นเหม็น
อาหาร
2ชม. แรกหลังคลอด -> เครื่องดื่มอุ่นๆ อาหารอ่อน
หลัง 2ชม. หลังคลอด -> อาหารธรรมดา ครบ 5 หมู่ ดื่มน้ำมากๆ
ควรรับประทานอาหารบำรุงน้ำนม -> แกงเลียง ฟักทอง กะเพรา น้ำขิง
หลีกเลี่ยงอาหารหมักดอง ปรุงไม่สุก เครื่องดื่มแอลกอฮอล์
การมาตรวจตามนัด
นัดตรวจ 4-6 wks. หลังคลอด
ตรวจภายในดูแผลฝีเย็บ
คุมกำเนิด
ตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูก
การมีเพศสัมพันธ์
งดมี sex 4-6 wks. หลังคลอดเพื่อป้องกันการติดเชื้อภายในช่องคลอดและโพรงมดลูก
การให้คำแนะนำมารดาเรื่องการเลี้ยงลูก&สังเกตอาการผิดปกติของลูก
เลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียว 6 เดือนแรก
อาน้ำทำความสะอาดร่างกาย เช็ดสะดือทุกวัน
สังเกตอาหารผิดปกติ ไม่ดูดนม ไข้ ตัวเย็น ตัวเหลือง ซึม
การดูแลความสะอาดและป้องกันการติดเชื้อ
ดูแลทำความสะอาดไม่ควรแช่น้ำ
ล้างทำความสะอาดอวัยวะสืบพันธุ์ทุกครั้งหลังขับถ่าย ล้างจากหน้าไปหลัง ซับให้แห้ง เปลี่ยนผ้าอนามัยทุก3-4ชม.
บทบาททางการพยาบาล
ให้กำลังใจและสอนมารดาในการดูแลทารก
ติดตามประเมินพฤติกรรมสัมพันธภาพระหว่างมารดา ทารก จนออกจากรพ.
จัดให้มารดาและทารกได้อยู่ด้วยกัน
จัดให้บิดา มารดา ทารก อยู่ด้วยกันตามลำพัง
ส่งเสริมให้มารดาได้สัมผัสทารก
การปรับตัวของมารดาหลังคลอด
taking-hold phase
3-4 days. มารดาสนใจตัวเองน้อยลง สนใจลูกมากขึ้น สอนสุขศึกษา ให้คำแนะนำหลังคลอด ฝึกการเลี้ยงดูทารก
talk-in phase
1-2 days. ระยะพึ่งพา ต้องการการช่วยเหลือในการทำกิจวัตรประจำวัน ต้องการพักผ่อน
letting-go phase
ระยะพึ่งพาตนเองได้ เป็นระยะที่มารดากลับบ้าน เริ่มปรับตัวกับบทบาทใหม่ เข้าใจทารกดีขึ้น
Post-partum blues
มาจากความเครียดอย่างมาก เศร้าไม่ทราบสาเหตุ 1-14 days. หลังคลอด อาการไม่เกิน 2 wks.
การพยาบาล : ประคับประคองด้านร่างกายและจิตใจให้สามารถปรับตัวได้
กระตุ้นครอบครัวให้มีส่วนร่วมในการดูแลมารดาและลูก
การส่งเสริมสัมพันธภาพมารดา-ทารกหลังคลอด
Attachment : สายสัมพันธ์ ระหว่างพ่อ แม่ ลูก มีการตอบสนองโดยการโอบกอด สัมผัสให้ทารกดูดนม
Bonding : ความผูกพัน การประสานตากับทารก
Verbal behavior : พฤติกรรมทางภาษา พูดคุยกับลูก
Touch : การสัมผัส
ระยะหลังคลอด
หลังคลอดระยะต้น : รหะว่างวันที่ 2-7 หลังคลอด
หลังคลอดระยะปลาย : นับจากweekที่ 2-6 หลังคลอด
หลังคลอดทันที : 24 hr.แรกหลังคลอด
ช่องทางคลอด
Vagina
Hymen ฉีกขาด หดตัว เป็นติ่งเนื้อเยื่อ Myrtiform caruncles
หลังคลอดจะแคบลง รอยย่นเริ่มปรากฎใน 3 wks. เยื่อบุเริ่มหนาตัวภายใน 4-6 wks. หลังคลอด
Cirulation system
Hct ลดลง
coagulant factor I,II,VII,VIII,IX,X เพิ่มขึ้น อาจเกิด DVT
WBC เพิ่ม
การตกไข่และปจด.
นมแม่ 6 months.
ตกไข่ 27 wks. มีปจด. 30-36 wks.
ไม่ได้เลี้ยงด้วยนมแม่
ตกไข่ 10-11 wks. มีปจด. 7-9 wks.
นมแม่ 3 months.
ตกไข่ 17 wks. มีปจด. 30-36 wks.
Breast
Oxytocin : การหลั่งน้ำนม
การดูดนมทำให้ Prolactin เพิ่มขึ้น สร้างน้ำนมใหญ่มากขึ้น กระตุ้นการหลั่งน้ำนม
Prolactin : สร้างน้ำนม
การส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยแม่
ผลดีต่อมารดา
ช่วยลดนน.แม่ระยะหลังคลอด
ลดความเสี่ยงโรคเบาหวาน หัวใจขาดเลือด ไขมันในเลือดสูง
ช่วยคุมกำเนิด
ลดภาวะกระดูกพรุน ลดความเสี่ยงมะเร็งรังไข่
ป้องกันการตกเลือดหลังคลอด
ผลดีต่อทารก
ลดโอกาสเป็นโรคภูมิแพ้
สมองไวต่อการเรียนรู้เพิ่มเชาว์ปัญญา
เสริมสร้างภูมิคุ้มกันโรค
การจัดท่าให้นม
ท่านอนขวางตัก cradle hold
อุ้มลูกไว้บนตัก ตะแคงตัวลูกเข้าหาแม่ แขนและมือประคองลูกไว้ หัวแลัตัวอยู่แนวตรง หัวสูงกว่าตัวเล็กน้อย
ท่านอนขวางประยุกต์ cross-cradle hold
คล้ายท่าแรก แต่เปลี่ยนมือและแขนข้างที่อุ้มลูกมาจับเต้านม ส่วนอีกข้างประคองต้นคอ ท้ายทอยและหลังลูกแทน ท่านี้จะควบคุมการเคลื่อนไหวของหัวลูกได้ดีกว่าและสำหรับทารกตัวเล็กหรอืมีปัญหาการดูด
ท่าฟุตบอล football hold
อุ้มลูกกอดกระชับกับสีข้างแม่ในท่ากึ่งตะแคงนอนหงาย มือแม่จับที่ต้นคอและท้ายทอยลูก ส่วนอีกข้างจับประคองเต้านม เหมาะสำหรับแม่ที่c/s, twin, เต้านมใหญ่
ท่านอน side-lying
แม่กับลูกนอนตะแคงเข้าหากัน แม่นอนหัวสูงเล็กน้อย แขนแม่โอบลูกชิดกับตัวแม่ ปากลูกอยู่กับระดับหัวนมแม่ เหมาะสำหรับแม่ที่ c/s, ต้องการพักผ่อน, ให้นมตอนกลางคืน
มดลูก
Uterus
ระดับมดลูกลดลงหลังคลอดทันทีอยู่ระหว่างสะดือกับหัวเหน่าและจะลดขนาดลงวันละ 1-2 นิ้ว
ผนังหน้าท้อง
Abdominal
การกลับคืนสู่สภาพเดิมใช้เวลา 6 wks.
Cerivx
ปากมดลูก
หลังคลอดทันที ปากมดลูกนุ่ม ยังไม่ปิด จะค่อยๆกลับสู่สภาพเดิมและแคบลง เมื่อมดลูกเข้าสู่ภาวะปกติ
น้ำคาวปลา
Lochia แบ่งได้ 3 ชนิด
Alba
สีครีม/ขาว 10-14 days. หลังคลอด : เมือก เยื่อบุมดลูก WBC แบคทีเรีย
Rubra
สีแดงเข้ม 2-3 วัน : น้ำเลือด เยื่อบุมดลูก เมือก ไข ขนอ่อน
Serosa
สีชมพู-น้ำตาล 4-9 days. หลังคลอด : RBC WBC เยื่อบุมดลูก แบคทีเรีย เมือก
Urinary system
กระเพาะปัสสาวะบอบช้ำ ความตึงตัวลดลง ถ่ายปัสสาวะลำบาก หลังคลอดต้องปัสสาวะได้เองใน 6-8 hr.
สัญญาณชีพ
Reactionary fever : อุณหภูมิสูง >38 องศา ภายใน 24 hr. แรกหลังคลอด ชีพจร ลดลงเล็กน้อย 60-70 bpm.
ทางเดินอาหาร
หิว กระหายน้ำ ทันทีหลังคลอดเสร็จ จากการเสียเลือดและพลังงาน