Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

U2.4 Mορφολογία: η μορφή των λέξεων (λέξη η ελάχιστη γλωσσική μονάδα …

- - - - προσφύματα
        δίνουν στοιχεία για
        μορφολογο-συντακτικο-σημασιολογική λειτουργία της λέξης.
        α) παραγωγικά, παράγουν νέες λέξεις
        β) κλιτικά ,τροποποιούν κλιτά μέρη του λόγου
        
        προθήματα πριν το θέμα (π.χ. προ-θήματα)
        
        παραγωγικά επιθήματα κυρίως
        κλιτικά
        
        κλιτικό πρόθημα
        στα ελληνικά ίσως & μόνο η χρονική αύξηση
        
        επιθήματα , μετά το θέμα (π.χ. επιθήμα-τα
      - θέματα & ρίζες , μορφήματα με σημασιολογικές αναφορές στον πραγματικό κόσμο (π.χ. παιζ- στο παιχνίδι),
    - - Κλίση η διαδικασία συνδυασμού θεμάτων και ταιριαστών
        για τη λεξική κατηγορία κλιτικών προσφυμάτων, κυρίως επιθημάτων,
        που τροποποιούν κλιτά μέρη του λόγου
        ώστε η μορφή της λέξης που προκύπτει να έχει διαφορετικό μορφολογικό, συντακτικό και σημασιολογικό φορτίο. Το φορτίο αυτό εξαρτάται από τη λεξική κατηγορία:
        
        Π.Χ. παίζεις, παίζουμε, έπαιζε, έπαιξε/έπαιζε. Πληροφορίες:πρόσωπο, αριθμό, χρόνο, άποψη κτλ
        
        Στην κλίση παρατηρούνται αλλομορφίες, διαφοροποιήσεις του μορφήματος, στο θέμα. πχ (μητέρα-Ø, μητέρα-s) & «μητέρ» (μητέρ-ες).
        
        κλιτική τάξη κατηγορία κλιτών μερών του λόγου ως προς τον τρόπο κλίση τους. Οδηγεί στη σωστή επιλογή θέματος και επιθήματος
      - Σύνθεση ο συνδυασμός δύο τουλάχιστον θεμάτων/λέξεων σε μία φωνολογική λέξη με μία σημασία, χωρίςαυτή να είναι απαραίτητα το άθροισμα των σημασιών των δύο συνθετικών (πχ «φοιτητοπατέρας», αδιαφανής σημασιολογικά, ιδιωτισμός )
        
        Ως προς ισχύ συνθετικών
        
        παρατακτική ισότιμα τα συνθετικά, αλατόνερο
        
        υποτακτική, το 1 συνθετικό πιο ισχυρό, η κεφαλή, κουζινομάχαιρο έχει βαρύτερο σημασιολογιό φορτίο .Συνήθως είναι το β΄συνθετιό. Το πιο αδύναμο είναι το συμπλήρωμα
        
        Ως προς είδος των συνθετικών
        
        Α) θέμα – ο – θέμα
        λαδ- ό -ξυδο
        -ο- δείκτης σύνθεσης
        
        Β) θέμα – ο – λέξη
        ταραμ- ο - κεφτές !!!
        
        Γ) άκλιτο-θέμα (περίγυρος) ή άκλιτο-λέξη (παρατρώω)
        Διακρίνεται από την α΄ περίπτωση ως προς το ότι η σύνθετη διατηρεί τον τονισμό και την κατάληξη του β΄ συνθετικού!!!
        
        φωνολογική λέξη με φωνολογική λέξη
        Κάτω Κόσμος
        χαλαρά σύνθετα
      - Παραγωγή σχηματισμός λέξεων με κυρίως με προσάρτηση προσφυμάτων στο λεξικό θέμα, ή με αλλαγή στο φωνήεν του θέματος ή με αλλαγή της κατηγορίας της λέξης
        
        Με προσφύματα
        
        μπορεί να είναι διαδοχική διαδικασία , από απλές σε πιο σύνθετες λέξεις (π.χ. παις (παιδί)>παίζω >παίγνιο>παιχνίδι >παιχνιδιάρης > παιχνιδιάρικος> παιχνιδιάρικα).
        
        Η ιεράρχηση στη διαδοχική παραγωγή καθορίζεται από ιδιότητες των προσφυμάτων σε σχέση με τις κατηγορίες των λέξεων, και απεικονίζεται σε δενδροδιαγράμματα
        
        λεξικοί περιορισμοί που περιορίζουν τους συνδυασμούς θεμάτων και προσφυμάτων π.χ. ο συνδυασμός ξενικού θέματος +άρω  ρήμα (τεστ-τεστάρω) μη παραγωγή λέξης με σημασία ήδη υπάρχουσας (έμπορος>εμπόριο και γι’ αυτό *εμπόρηση)
        
        υπάρχουν προσφύματα που είναι πιο παραγωγικά λόγω μεγαλύτερης ευελιξίας σε συνδυασμούς με θέματα. πχ -άκι συνδυάζεται με ελληνικά θέματα (βρυσάκι) με ξένα (τεστάκι), ενώ το υποκοριστικό –ίο μόνο με λόγια (βιβλίο)
        
        ο συνδυασμός θέμα+επίθημα χαρακτηρίζεται από επαναδρομικότητα
        
        Χωρίς προσφύματα
        
        Με ετεροίωση, αλλαγή δηλαδή του φωνήεντος του θέματος (τρεφ-) (τρόφ-)
        
        Με μετάπλαση, αλλαγή δηλαδή της κατηγορίας (εκτός κι αν θεωρηθεί ότι υπάρχει μηδενικό επίθημα που με σημασιολογικό φορτίο ρήματος προστίθεται στο επίθετο)(επιθ)empty(ρημ)empty
      - Νεολογισμοί -αναγνωρίσιμες λέξεις όχι μόνο του λεξικού -δημιουργικότητα γλώσσας & σε επίπεδο λέξης -παραγωγή & κατανόηση χάρη στα μορφήματα