Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
НАЗОУНИК_2 (1) (АГУЛЬНАЕ ЗНАЧЭННЕ (НЕАДУШАЎЛЁНЫЯ # (прадметы # (завод,…
ПРАДМЕТ
ХТО? ШТО?
САМАСТОЙНАЯ ЧАСЦІНА МОВЫ
АГУЛЬНАЕ ЗНАЧЭННЕ
УЛАСНЫЯ НАЗ.
імены
Васіль, Антон, Пеця
прозвішчы
Іваноў, Пятроў
тапанімічныя назвы
Беларусь, плошча Незалежнасці
астранамічныя назвы
Марс, Луна, Зямля
клічкі жывел
Мурка, Бобік
назвы канкрэтных прадмета
ў
газета "Наша ніва", стадыен "Дынама". цукеркі "Ласунак"
пішуцца з
вялікай
літары
АГУЛЬНЫЯ НАЗ.
назвы цэлых класаў аднародных прадметаў, з'яў, паняццяў
пішуцца з
маленькай
літары
АДУШАЎЛЁНЫЯ
#
агульныя назвы
людзей
#
чалавек, дзіця
жывел
#
ваверка. рыба
насякомых
муха
асабовыя назвы
прозвішчы
імены
імены па бацьку
мянушкі
фантастычныя і міфалагічныхя істоты
Зеўс, лесавік, гном, русалка
цацкі
#
лялька, салдацік, мядзведзік
назвы памерлых людзей
нябожчык, тапелец, мярцвяк
шахматныя фігуры і карты
#
слон, пешка. кароль, туз, валет
НЕАДУШАЎЛЁНЫЯ
#
прадметы
#
завод, дом
прылады
нож, сякера
рэчывы
кісларод, азот, малако, мед
расліны
#
клён, ружа, рамонкі
дрэвы
#
дуб, бяроза
з'явы прыроды
#
дождж, снег
абстрактныя паняцці
радасць, шчасце, каханне
сукупнасць прадметаў
моладзь, атрад, статак, студэнцтва
КАНКРЭТНЫЯ
прадметы
з'явы
аб'екты
успрымаюцца як асобныя рэаліі
паддаюцца лічэнню
АБСТРАКТНЫЯ
#
пачуцці
#
#
працэсы
#
дзеянні
стан
звычайна
форма адз.л.
не спалучаюцца з колькаснымі ліч.
у пэўным кантэксце могуць набываць форму мн.л.
першыя ўражанні. нечаканыя цяжкасці
ЗБОРНЫЯ
сукупнасць аднародных або падобных прадметаў як адно цэлае
лісце, калоссе, ввучнёўства, сасоннік, галле, настаўніцтва
спалучаюцца са словамі
многа
мала
трохі
не маюць формы МН.Л.
РЭЧЫЎНЫЯ
абазначаюць рэчывы аднароднага саставу
карысныя выкапні, металы, газы
вугаль. жалеза, азон, нафта
лекі, прэпараты
валідол, аспірын, цытрамон
#
прадукты харчавання
мёд, хлеб, малако, мука, сыр, сок
#
злакі, травы, ягады, агародныя культуры
авёс, чабор, асот, суніцы, цыбуля, гарох, фгрэст
прыродныя з'явы
снег, дождж, град, іней
#
тканіны
сукно, шоўк, паркаль
#
толькі ў форме адз.л.
не спалучаюцца з колькаснымі ліч.
могуць спалучацца з няпэўна-колькаснымі словамі
#
шмат
мала
трохі
колькі
столькі
некалькі
некаторыя толькі мн.л.
АПІЛКІ, ДРОЖДЖЫ, ДУХІ, КАНСЕРВЫ.
мн.л.( у пэўным кантэксце
)
СОЛЬ, ВАДА, МЕТАЛ, МАЗЬ, СТАЛЬ, ЛЁН.
#
#
каляровыя металы, калійныя солі
ЗАПОМНІЦЕ!
Асобы паводое прафесійнай дзейнасці, роду заняткаў
маюць
НУЛЯВЫ
канчатак
з'яўляюцца наз.
М.Р.
хірург, лектар, біёлаг, дырэктар, прафесар
азначэнні =
М.Р.
пры абазначэнні асоб
муж.ці жан.
полу
малад
Ы
хірург Пятроўск
і
; малад
Ы
хірург Пятроўск
ая
ужыванне з асабовымі імёнамі
#
род дзеясл.-выказнікаў у пр.часе
род асабовага наз.-дзейніка
публіц. і гутарк.стыль
прафесія і пасада
Ж.Р.
дырэктрыса, лабарантка, дыпламантка
РОД
наз.
#
#
АГУЛЬНЫ РОД
М.Р./Ж.Р.
такі
чысцёха
Сяргей - такая
чысцёха
Маша
асобы
м.полу
склан. як наз м.р. на -а(-я)
ціхоня - ціхоні, ціхоню, ціхонем, пры ціхоню
асобы ж.полу
канчаткі , уласц. наз. 1-га скл.
плаксы, плаксе, плаксу, плаксай(-аю), аб плаксе
Наз.
СІРАТА
склан. як наз. ж.р. 1-га скл.
сіраты, сіраце,сірату і г.д.
М.Р.
БОЛЬ, БАЛЬ, ВУСЕНЬ, ЖАЛЬ, МЕДАЛЬ, ПОДПІС, САБАКА, КІПЕНЬ, ЛЕБЕДЗЬ, ШАЛЬ, МАЗОЛЬ, НАСЫП, НАКІП, СТЭП, ПАЛЫН, ПАРКАЛЬ, ПАЧАК, ПЕНАЛЬЦІ(удар), ПЕРАПІС, РОССЫП, РУКАПІС. ЦЕНЬ, ШАМПУНЬ, ШЫНЕЛЬ, БОЛЬ, ЛЕТАПІС, ТУФЕЛЬ
Ж.Р.
ГЛЫБ, РОСПАЧ, ГУСЬ, ЖЫРАФА, ТАПОЛЯ, СУХМЕНЬ, ВЕРФ, ВУАЛЬ, ГЛУШ, ГОРЫЧ, КАВА, КАМОДА, КІШЭНЯ, МОЛЬ, НЕРУШ, ПАПАРАЦЬ, ПІВОНЯ, СЛОДЫЧ, РУНЬ, ЧЫРВНЬ, ШЭРАНЬ
Н.Р.
БРЫВО, ЖАЛЮЗІ, ЧАРНІЛА
род нескланяльных наз.
іншамоўнага
паходжання
ЛЕКСІЧНАЕ ЗНАЧЭННЕ
М.Р.
назвы асоб, жывел і птушак
АТАШЭ
(СЛУЖБОВАЯ АСОБА),
КУЛІ
(РАБОЧЫ),
МІКАДА
(ТЫТУЛ),
ШЫМПАНЗЭ
,
ФЛАМІНГА
,
ДЭНДЗІ
(ЧАЛАВЕК),
МАЭСТРА
.
КАНФЕРАНСЬЕ
(АРТЫСТ),
ЭМУ
(ПТУШКА),
КАКАДУ
,
КЕНГУРУ
Ж.Р.
асобы жаночага полу
ФРАУ, МАДАМ, МІСІС, ПАНІ
Н.Р.
назвы неадуш. наз.
АТЭЛЬЕ, ФАЕ, ПАНО, ЖУРЫ, ШОУ, ТРЫА, ТАНГА, БЮРО
ВЫКЛЮЧЭННІ!!!
М.Р.
БРЫ, СУЛУГУН(сыр)І, ПЕНАЛЬЦІ(М.Р. АБО Н.Р.), СІРОКА, ТАРНАДА(вецер)
Ж.Р.
КАЛЬРАБІ(капуста), САЛЯМІ(каўбаса), АВЕНЮ(вуліца), ІВАСІ(рыба), ЦЭЦЭ(муха), ЦУНАМІ(хваля)
род
нескланяльных
абрэвіятур
па апорным слове
БДУ - Беларускі Дзяржаўны
ўніверсітэт
(м.р.).
род
скланяльных
абрэвіятур
па характары
АСНОВЫ
і
КАНЧАТКУ
Н.скл.адз.л.
ЛіМ (у ЛіМе) - м.р.
МАРФАЛАГІЧНЫЯ ПРЫМЕТЫ
РОД
М.Р.
Ж.Р.
Н.Р.
АГУЛЬНЫ РОД
ЛІК
адз.л.
ТОЛЬКІ АДЗ.Л.
УЛАСНЫЯ
ЗБОРНЫЯ
РЭЧЫЎНЫЯ
АЛЕ!!!
малдаўскія віны, італьянскія сыры, каўказкія мінеральныя воды.
АЛЕ!!!
Вялікая колькасць рэчыва
жоўтыя пяскі
АБСТРАКТНЫЯ
АЛЕ!!!
першыя радасці, студзеньскія маразы
НАПРАМКІ СВЕТУ
МЕСЯЦЫ
СЛОВЫ
КЛОПАТ
ЗМРОК
ЧАРНІЛА
БЯЛІЛА
мн.л.
толькі мн.л.
склан.наз з канч. - і, -ы ў пач.форме
парныя або састаўныя прадметы
дзверы, вароты, сані
уласныя назвы
Карпаты, Васілевічы, Філіпіны
абстрактныя паняцці
паводзіны, зносіны
часавыя адрэзкі. святы, абрады, гульні
канікулы, Каляды, заручыны, хованкі
сукупнасць чаго-небудзь
грошы, фінансы
рэчывы, прадукты, адыходы вытворчасці
духі, кансервы, апілкі
грамадскія працэсы, дзеянні
дэбаты, манеўры
словы
крупы
каноплі
грудзі
усе ягады
СКЛАНЕННЕ
1-е
ж.р.
, канчаткі
-а, -я
: мам
а
, зямл
я
Аснова наз.
на мяккі зычны
Д.=М.скл., канчатак
-і
зямля - зямл
і
на цв. зычны
Д.=М.скл., канчатак
-е
сцяна - сцян
е
на зацв. зычны
Д.=М.скл., канчатак
-ы
ружа - руж
ы
на г,к,х
Д.=М.скл., гх//з'с' + канчатак - е
к//ц + канчатак - ы(не пад нац.), - э(пад нац.)
муха - мус
е
, нага - наз
е
; рука - руц
э
, ручка - ручц
ы
Р.скл. мн.л.
канчаткі
-аў(-яў)
з асновай на збег зычных
пушчаў, гульняў
нулявы
канчатак
вуліц, дарог
2-е
м.р.
,
нулявы
канчатак: боль. мазоль.
н.р.
, канчаткі
-а, -о, -е
: сонца, брыво, чарніла.
М.скл.
Канчаткі
-е,-і,-ы,-у(-ю)
-е
наз.(асабовыя і неасабовыя) на
цв. аснову і г,х
, якія чаргуюцца з
з,с
акно - на акн
е
, бераг - на бераз
е
-і
наз. на
мяк
. аснову
гай - у га
і
, жыцце - пры жыцц
і
- ы
наз. на
зацв
. аснову
дождж - на даждж
ы
, мора - у мор
ы
-у(-ю)
наз. з асновай на
к
і на
г, х
, якія
НЕ
чаргуюцца з
з, с
парк - у парк
у
, шлях - на шлях
у
Р.скл.
Канчаткі
-у, -ю
зборныя
гароху, чаю
АЛЕ!!!
статка, табуна, экіпажа
з'явы прыроды
снегу, граду
абстрактныя
вопыту, болю, кашлю, голаду
грамадскія фармацыі
класіцызму
напрамкі, месца, форма, прасторавыя паняцці
шляху, краю, лугу, саду
АЛЕ!!!
поўдня
захворванні
апендыцыту, грыпу
падзеі жыцця
фестывалю, кірмашу
рэчыўныя
цукру, квасу, бензіну
АЛЕ!!!
ауса, хлеба, бітка, жаўтка
аддзеяслоўныя наз.
бегу, крыку
матэрыял
з дубу
фразеалагізмы
з году ў год, ні слыху ні дыху
Канчаткі
-а, -я
асобы і істоты
чалавека, ката, брыгадзіра
канкрэтныя наз.
памідора, стала, пня
наз. на -ок
лужок -лужка, барок- барка
прамежкі часу, даўжыні, плошчы, вагі
года, чэрвеня, метра, гектара, рубля, літра
АЛЕ!!!
веку, ранку, часу
навуковыя і тэхнічныя тэрміны
дзейніка, сюжэта, ромба
АЛЕ!!!
склону, тэксту, роду, ліку, перакладу, націску
грамадскія арганізацыі
універсітэта, завода
назвы танцаў, гульняў, спартыўныя тэрміны
крыжачка, футбола, вальса, тэніса
АЛЕ!!!
спорту, батэрфляю
геаграфічныя назвы
Мінска, Мазыра
органы і часткі цела
носа, рога, хваста, языка
АЛЕ!!!
да твару
Многа,мала, шмат народ
у
,
АЛЕ!!!
беларускага народ
а.
На двар
э
холадна. на двар
ы
стаіць машына
Р.скл. мн.л.
канчаткі
-аў(-яў), -оў(-ёў)
воблак
аў
, сузор'
яў
-ей(-эй)
вач
эй
, гасц
ей
3-е
ж.р
.,
нулявы
канчатак: ноч, гусь, горыч, роспач,глыб.
Р.скл. мн.л.
пад нац.
-ей(-эй)
не пад нац.
- аў(-яў)
рознаскланяльныя наз.
назвы маладых істот
Р.,Д.,М.скл.
суфікс
-яц-
+ канчатак
-і
Т.скл.
канчатак
- ём
мн.л.
усе ўскосныя склоны
суфікс
- ят
адз.л
.
#
#
імя, племя, стрэмя
суфікс
- ен-
канчатак
-і
(у Р., Д., М. скл.)
без суфікса
- ен-
канчаткі
2-га
скл.
мн.л.: суфікс
-ён-
або без яго
СКЛОН
Н.,Р.,Д.,В.,Т.,М.скл.
нескланяльныя наз.
СІНТАКСІЧНАЯ РОЛЯ
ВЫКАЗНІК
АЗНАЧЭННЕ
ДЗЕЙНІК
АКАЛІЧНАСЦЬ
ЗВАРОТАК
ПРЫДАТАК
ДАПАЎНЕННЕ
Род неадушаўленых складаных наз., якія пішуцца
праз злучок
1)па
першай
частцы, калі змяняюцца дзве часткі
краіна-імпарцёр - ж.р.
2)па
зменнай
частцы, калі адна з частак не змяняецца
кафэ-рэстаран - м.р.
(зменнасць-нязменнасць адной з частак некаторых складаных назоўнікаў ТРЭБА ЗАПАМІНАЦЬ ЦІ ЎДАКЛАДНЯЦЬ У СЛОЎНІКУ)
нескланяльныя наз.
агульныя
іншамоўнага
пах.
на галосны
метро, таксі, фае
уласныя
іншамоўнага
пах.
на галосны
Тбілісі, Антарыа
прозвішчы на зычны. абазнач. асоб ж.полу
Міцкевіч
Вольга,
Міцкевіч
Вольгі
АЛЕ!!!
прозвішчы
на зычны
асоб
м.пола
СКЛАНЯЮЦЦА
Міцкевіч Андрэй, Міцкевіч
а
Андрэя
прозвішчы на
-іх, -ых
Чарных, Кудраватых
абрэвіятуры
БДУ, НАН
АЛЕ!!!
працаваў на МАЗе, купіў ў ГУМе
славянскія прозвішчы на
-о
Гурло. Санько, Франко
прозвішчы
м.пол на зычны
склан.
ж.пол на зычны
не склан.
славянскія на
-оў(-аў), -еў(-ёў), -ін(-ын)
Т.скл.
канчатак
-ым
Іншамоўныя на
-ін(-ын),-ан
Т.скл.
канчатак
- ам
АЛЕ!!!
Словы:
ампер, ом, рэнтген, форд, бульба, бурак, капуста
- могуць ўжывацца і як агульныя, і як ўласныя (Ампер, Ом, Рэнтген, Форд, Бульба, Бурак, Капуста).
Пры скланенні
неадушаўлёных
наз.
форма
В.скл. мн.л.
супадае з формай
Н.скл.
: бачу (каго?што?)
азёры, горы
- успамінаюцца (хто?што?)
азёры, горы
.
Пры скланенні
адушаўлёных наз.
форма
В.скл. мн.л.
супадае з формай
Р.скл.
: бачу(каго?што?)
людзей, вучняў
- няма (каго?чаго?)
людзей, вучняў
.
Прыклады: пенал, лес, ручка, канал, стол, сонца, год, метр.
ж
Прыклады: радасць, злосць, розум, цярпенне, каханне, бег, хадзьба, голад, хвароба, клімат.
Асобныя абстрактныя наз. маюць форму ТОЛЬКІ мн. л.: ЗАМАРАЗКІ, ПРЫЦЕМКІ, АГЛЕДЗІНЫ і інш.
Прыклады: шмат бульбы, столькі пяску
Выступаў
новы лектар .-
Выступала
новы летар
Алена Разумоўская.
АЛЕ!!!
грош
ай
