Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Filozofia Starożytna - I okres (pierwszy okres do V p.n.e.…
Filozofia Starożytna - I okres
pierwszy okres do V p.n.e.
charakter
typowy okres powstania i rozwoju
zakres filozofii to prawie wyłącznie filozofia kosmologiczna
filozofia pracowała wówczas sama bez pomocy innych nauk, które nie były jeszcze rozwinięte - czasem je zastępować by wyjaśniać najbardziej niepokojące pierwotnego człowieka zjawiska - meteorologię i astronomię
ośrodki
filozofia powstała na przełomie VII i VI w
nie w macierzystej Grecji lecz w koloniach jońskich na wybrzeżach Azji Mniejszej
w VI ośrodek filozofii przeniósł się ze wschodnich kolonii do zachodnich, do Italii południowej tzw. Wielkiej Grecjii i Sycylii -> powód wojny perskie zniszczyły miasta jońskie -> potrzeba szukania nowego miejsca
Filozofia Jońska nawiązywała do przedfilozoficznych umiejętności, Italska do wierzeń i mitów religijnych. Jonia i Wielka Grecja miały swój styl filozoficzny:
Jonia -> empiryczny, Wielka Grecja -> spekulatywny
przedstawiciele: 5 grup
jońscy filozofowie przyrody
Tales z Miletu
Posiadał umiejętności ale nie były one nauką (potrafił przewidzieć zaćmienie ale nie wiedział dlaczego)
Przedmiot dociekań -> przyroda, Arystoteles nazywał tych filozofów teoretykami przyrody
Badał pochodzenie świata. - jest to pierwsze zagadanienie filozofii ->
"Wszystko jest z wody, z wody pochodzi i z wody się składa"
->
przejści od mitologii do nauki,
starał się wyjaśnić zjawiska (twórcy mitologii też) ale różniło go od nich sposób wyjaśniania. Arche: WODA
ARCHE: WODA
Anaksymander z Miletu (uczeń Talesa)
ARCHE
zasada (pierwotna, kierująca światem)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Arch%C3%A9
NATURA
prawo które rządzi rzeczami, ich ogólną zasadę, to co czasy nowe nazywają "naturą rzeczy"
ARCHE: BEZKRES
Zaczął używać pojęć arche i natura.
Anaksymenes z Miletu (uczeń Anaksymandra)
ARCHE: POWIETRZE
Rzumiał, że powietrze moze mieć różną gęstość
Heraklit z Efezu
ARCHE: OGIEŃ
Wariabilizm
pogląd filozoficzny, według którego rzeczywistość jest zmienna, dobrze oddaje to formuła przypisywana Heraklitowi z Efezu wszystko płynie (gr. παντα ρει,
panta rhei)
Rozumność świata
Refleksje epistemologiczne i etyczne - zastanawaił się nad włąsną praca badawczą, był pierwszym filozofem, który miał zainteresowania humanistyczne.
Krytycznie zapatrywał się na poznanie zmysłowe. Pierwsza refleksja z krytyki poznania.
szkoła Elejska
Zaprzeczenie zmienności świata - stałość naczelną cechą bytu
Ośrodek: italska Elea, zachodnie kolonie greckie
Poprzednik: Ksenofanes:
pochodził z kolonii jońskich ale gdy Jonia stałą się kolonią Perską przeniósł się na Zachód do Wielkiej Grecji. Znał Jończyków, podobno uczeń Anaksymandra.
ARCHE: ZIEMA
ale nie to go interesowało.
Bóstwo - główne zainteresowanie. Bóstwo jest jedno (monizm) i nie wolno mu przypisywać różnorodnych zmiennych wartości - a tak czynią ludzie.
Zwalczał politeizm (wiara w wielu bogów) i antropomorfizm (nadawanie cech ludzkich przedmiotom, zwierzętom i rzeczom)
Parmenides
Teoria bytu i poznania: "Byt jest a niebytu nie ma"
Jedność i niezmienność bytu
Nierozerwalność bytu i myśli
Dedukcyjna metoda filozofowania
Zenon z Elei
Apologeta, twórca dialektyki, jak twierdzi Arystoteles.
szkoła megarejska
założona przez Euklidesa, zwana też erystyczną, bo uczył erystyki, wygrywania sporów
Eublides uczeń Euklidesa
Kłamca: jeżeli kłamca mówi, że kłamie to zarazem kłamie i mówi prawdę
Empedokles
Zgadzał się z Parmenidesem w kwestii niezmienności bytu.
Odrzucał przekonanie o jedności bytu.
Próba pogodzenia rozłamu między heraklityzmem a eleatyzmem.
Teoria materii.
"Nie ma powstawania czegokolwiek, co jest śmiertelne, ani nie jest końcem niszcząca śmierć. Jest tylko mieszanie się i wymiana tego, co pomieszane"
Zrywa z monistycznym tłumaczeniem świata. (pogląd w ontologii, według którego natura bytu jest jednorodna) i przechodzi do pluralizmu.
4 składniki świata (4 rodzaje materii). W doborze ich miał drogę wskazaną przez poprzedników.:
woda, powietrze, ogień, ziemia
"korzenie wszechrzeczy" potem utarła się nazwa żywiołów.
Może być uważany za twórcę pojęcia pierwiastka.
Teoria sił: dlaczego żywioły łączą się i rozłączają? T
eraz nastąpiło rozdzielenie materii i siły
4 żywiły poruszane przez 2 siły miłość i niezgodę
Anaksagoras
Podobne podłoże co Empedokles
Jego teoria materii zakładała jednak, że rzeczywistość ma więcej składników niż cztery, miała tyle ile jest odrębnych jakości. Te niezliczone składniki nazywał: zarodkami lub rzeczami.
Teoria Ducha: materia jest z natury nieruchoma, ruch więc mogła osiągnąć z zewnątrz, wg Anaksagorasa to duch dal pierwszy impuls i poruszył materię.
Demokryt i atomiści
Atomistyczna teoria materii
Materia składa sie z atomów (odpowiednik żywiołów Empedoklesa i zarodków Anaksagorasa)
Są to cząstki niepodzielne, które poruszając się w przestrzeni wytwarzają zmienny, coraz to nowy układ świata.
4 tezy:
1) Cała przyroda składa się z mnogości atomów
2) Atomy posiadają wyłącznie ilościowe właściwości a nie jakościowe. Różnią sie od siebie tylko kształtem, położeniem lub porządkiem. Te nieliczne ale wyłącznie geometryczne właściwości atomów tłumaczą wszelkie własności ciał złożonych.
3) Własnością atomów jest ruch. Atomy były w ruchu od zawsze i nie potrzebowały żadnego zewnętrznego czynnika by je poruszył.
4) Atomy znajdują się i poruszają w próżni. Próżnia istnieje (wbrew temu co mówili eleaci -> niebytu nie ma)
pitagorejczycy
ośrodek: Zachodnie kolonie (Włochy)
Pitagoras
założył związek etyczno-religijny, ośrodek naukowy, pionierzy badań matematycznych i przyrodniczych
Związek Pitagorejski
związek etyczny
a nie polityczny, choć przyłączył sie do partii arystokratycznej w nadziei, że uda się urzeczywistnić swoje surowe i konserwatywne hasła moralne. (
hasła doryckie
podstawą związku były wierzenia religijne do których pitagorejczycy dostosowywali swe przepisy etyczne
misteria - zabiegi dla wtajemniczonych mające umożliwić duszom obcowanie z bóstwem
Pitagoras wtajemniczony w misteria apollińskie i orfickie stworzył związek dla ich kultywowania. W związku wprowadził nie tylko nabożeństwa ale i reguły życia, chcąc zaś realizować swe idee utworzył obóz polityczny. Związek ten zginąłby w zapomnieniu wraz z innymi sektami Greckimi gdyby nie to że jako jeden ze środków oczyszczenia duszy pielęgnował pracę naukową.
Asceza i praca badawcza
zamiast muzyki i tańców jak inne sekty.
W V w dokonał sie rozłam w zawiązku na akuzmatyków i matematyków. Pierwsi chcieli pielęgnować tradycje mistyczne i sakralne drudzy (nie porzucając wiary akuzmatyków) chcieli pozostać ludźmi nauki.
wierzenia pitagorejskie
1) dusza oddzielnie od ciała
2) dusza może łączyć się z dowolnym ciałem
3) dusza jest trwalsza od ciała
4) ciało jest dla duszy więzieniem
5) dusza więziona w ciele za popełnione przez nią winy
6) dusza będzie wyzwolona z ciała gdy sie oczyści
7) życie cielesne ma zatem cel: służy wyzwoleniu duszy (życie dla Greków zaczęło mieć sens)
8) nieszczęściu jakim jest wcielenie można zapobiegać przez praktyki religijne (misteria)
Poza misteriami pitagorejczycy (za równie skuteczne) uważali życie ascetyczne, pobożne i sprawiedliwe -
pitagorejski tryb życia
nazwiska poszczególnych pitagorejczyków nie są dobrze znane -> chęć wyróżnienia się (typowa dla Greków) była potępiana przez pitagoreizm
poglądy naukowe
odkrycia matematyczno - akustyczne
"tak zwani pitagorejczycy zajęli się pierwsi matematyką i pchnęli ją naprzód" Arystoteles
twierdzenie o sumie kątów w trójkącie
twierdzenie Pitagorasa
stawiali sobie zadania konstrukcyjne przy których odkryli: parabolę, hiperbolę i elipsę
w arytmetyce: liczby parzyste i nie, kwadraty, doskonałe i nie, liczby niewymierne
liczby traktowali łącznie z wartościami przestrzennymi -> stąd zachowana do dziś nazwa liczb kwadratowych
akustyka: zauważyli, że przyczyna dźwięku jest ruch
liczba jako zasada bytu
ARCHE: LICZBA
astronomia
system pitagorejski
odkryli kulistość Ziemi
twierdzili, że powietrze okala Ziemię a wszechświat jest próżnią wypełnioną eterem
przekonanie o regularności ruchu planet (ład i regularność)
Ziemia krąży dookoła idealnego ośrodka systemu planetarnego. Na myśl o podwójnym ruchu Ziemi nie wpadli ale do nauki Kopernika było blisko.
wszechświatu dali nazwę:
kosmos
czyli ład
poprzednicy filozofów (przedstawiciele wierzeń religijnych, umiejętności praktycznych i mądrości życiowej czyli:
poeci kosmogoniczni, technicy i mędrcy
)
reguły życiowe
okres 7 mędrców VII do połowy VI p.n.e. (m.in. Tales)
formowane przez praktyków, działaczy - nie byli to filozofowie
mędrcy zalecali umiar i rozsądek
umiejętności praktyczne:
były już w VII wieku rozwinięte,
Grecy nauczyli się ich od innych ludów Wschodu, Egipcjan, Fenicjan
umiejętność prowadzenia rachunków w handlu
umiejętność mierzenia przestrzeniu od Egipcjan
umiejętność leczenia chorób (choć przyczyn nie znali)
wierzenia religijne:
z poczucia niemocy i potrzeby pomocy, potęgi widziane w zjawiskach niezrozumiałych dla człowieka
potrzeby religijne sprzęgły sie z potrzebami natury poetycjkiej, moralnej, poznawczej ->
z poetyckiej koncepcji religii powstała mitologia Olimpu - bogowie Olimpu najdawniejszym Grekom byli nie znani
- stworzyła ich poezja epicka -
Antropomorfizacja
-> nadawanie cech ludzkich zjawiskom/przedmiotom/pojęciom nie będącym ludźmi
II okres - okres klasyczny
1
2
3.
wspólni uczniowe sofistów i Sokratesa
Cyrenaicy
Arystyp
Cynicy
Antystenes
4.
Platon
poglądy
5.
Arystoteles
poglądy
Sokrates (469 - 399)
charakterystyka
nauczyciel, chodził po Atenach zaczepiając ludzi, ale robił to bezinteresowanie w porównaniu do sofistów, zarzucono mu zły wpływ na młodzież, zmarł po wypiciu trucizny. Ogół widział w nim raczej dziwaka.,
dzieła
pism nie pozostawił, uczył ustnie, wiemy o nim z dialogów Platona, "Wspomnień o Sokratesie" Ksenofonta (ucznia), i dzieł Arystotelesa.
poglądy
tak jak sofiści zajmował się tylko człowiekiem, Arystoteles pisze "uważał, że od drzew się niczego nie nauczę, nauczę się natomiast od ludzi"
pracował na dwóch polach, etyki i logiki
poglądy etyczne
:<3: Cnota jest dobrem bezwzględnym.
:<3: Cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem
:<3: Cnota jest wiedzą.
poglądy logiczne
:question: metoda elenktyczna, czyli metoda zbijania (jak usuwać fałszywe przekonania)
:question: metoda maieutyczna, czyli sztuka położnicza, pomoc człowiekowi w wydobyciu wiedzy, którą każdy nosi w sobie, czyli jak zdobywać prawdziwe przekonania
kwestia sokratejska - różne źródła nauki, brak spójności
intelektualizm etyczny
Sokratyzm - - ogólne określenie poglądów przypisywanych → Sokratesowi, takich jak m.in. skrajny → moralizm, → intelektualizm etyczny, uważanie → cnoty za najwyższe → dobro, jakim powinien kierować się człowiek w swoim życiu, kult wiedzy, służącej osiąganiu cnoty.
Protagoras i sofiści
poglądy
nowy stosunek do nauki
przedmiot badań
>> dotychczas filozofowie ograniczali się do badania przyrody, teraz nastąpił radykalny
zwrot w ku badaniom humanistycznym
cele stawiane nauce
>> dotychczas wiedza dla wiedzy, teraz sofiści podporządkowali pracę naukową celom praktycznym, zbliżyli z powrotem naukę do czynności praktycznych. (w tym tkwiła słąbośc sofistów, chodziło im nie o to co prawdziwe ale o to co skuteczne).
metoda badań
>> początkowo metoda dedukcyjna, prowadzili badania empiryczne
Protagoras
minimalistyczna teoria poznania
konwencjonalizm
, w którym głosił, że obowiązujące powszechnie prawdy są tylko wynikiem umów i obyczajów, a przez to nie są dane raz i na zawsze, ale mogą się zmieniać.
praktycyzm
, mówiący, że ważniejsza jest ta „prawda”, która jest bardziej praktyczna; Protagoras przez to nie bronił stanowiska prawdziwego, ale skutecznego, argumentował, że dobre są te twierdzenia, które są użyteczne, a nie koniecznie prawdziwe;
relatywizm
– to chyba najsłynniejszy pogląd Protagorasa, który mówi, że rzeczywistość jest względna, przez co dla każdego człowieka prawda jest inna; dlatego o każdej rzeczy można sformułować dwa przeciwne i wykluczające się sądy. Wynika z tego, że coś może być jednocześnie dobre i złe (np. choroba jest zła dla chorego, ale jest dobra dla lekarza, który dzięki temu ma pracę);
sensualizm,
który głosi, że poznajemy wyłącznie za pomocą zmysłów, a umysł zawiera tylko odbicie przedmiotów z zewnątrz;
Najbardziej filozoficzny umysł wśród sofistów.
odbiór sofistów
"sofista" początkowo znaczył tyle co "uczony" potem tyle co "pseudouczony" również wyrazy sofizmat i sofistyczny otrzymały pejoratywne znaczenie.
Sofistyka stała sie synonimem erystyki.
Nadużywali dialektyki.
początkowo Grecy byli życzliwi, z czasem uległ radykalnej przemianie. Arystokratyczne społeczeństwo zarzucało im, że uczą za pieniądze itd. (z czasem zwalczał ich Platon i przyczynił się to poniżenia ich w opinie publicznej, ich pisma nie przetrwały).
charatkerystyka
Z zawodu byli nauczycielami i wychowawcami, którzy przygotowywali do życia publicznego. Uczyli mówić i działać. `byli kimś na współ dziennikarzem i profesorem.
III okres - okres hellenistyczny
1
2
3
sceptycy
Epikur i Epikurejczycy
stoicy
FIlozofia w Rzymie
charakterystyka
dyletancki stosunek, początkowo niechęć do filozofii, potem wytworzyły się szkoły filozoficzne znane z Grecji: stoicka - najpopularniejsza, epikurejska i sceptycka
Cyceron
Marek Aureliusz
Seneka
Filozofia w Aleksandrii
charakterystyka
eruduci
Archimedes
podstawy mechaniki
Euklides
Ptolemeusz
Okresy epoki filozoficznej:
okres rozwoju
okres krytyki
okres oświecenia
okres systemów
okres szkół
VI p.n.e. - VI n.e.
kosmogonia
«zespół wyobrażeń o genezie i początkowym stanie istnienia świata właściwy danej religii lub systemowi filozoficznemu»
FILOZOFIA STAROŻYTNA
Arystoteles
ARCHE :check:
Arystoteles
podział: fizyka, etyka, logika
hellenizm pyta:
w fizyce: co jest ukrytą przyczyną zjawisk
w etyce: co daje szczęście
w logice: co stanowi kryterium prawdy