Samenvatting van
Johan Koppenol, Nodeloze onrust
Hoofdvraag
Stand van zaken
de visie van literatuurhistorici op het stuk
contemporaine visies op het stuk
predikanten
burgemeesters
Burgemeester Jacob de Graeff kon ook niks aanstootgevends ontdekken, alle katholieke stukken waren volgens hem te verklaren door de tijd waarin het stuk zich afspeelt (1300)
click to edit
click to edit
click to edit
anderen
click to edit
Koppenol over de katholieke personages
Burgemeester Gerard Schaap zag geen probleem in de katholieke scene's omdat het katholicisme en het pausdom meer werd bespot dan bejubeld. Ook kende Gerard Schaap Vondel goed.
Gozewijn
proost Willem
deken Peter
Klaerissen
overste Willebord
tussenantwoord op hoofdvraag na analyse katholieke personages
Nieuwe interpretatie (p. 322-324)
Op wie reageert Koppenol hier vooral? - W.A.P. Smit
parallellen met bijbelverhaal
verhouding mens-God
parallellen met Aeneis
Conclusie: het viel wel mee
Het oude en het nieuwe Amsterdam
Nieuwe vragen voor verder onderzoek (en hypothese)
Waarom zou de ondergang van Amsterdam feestelijk zijn?
Gereformeerde predikanten verzetten zich tegen de opvoering van het stuk omdat er katholieke scenes in het stuk vertoont zouden worden
Vossius vond hetzelfde als De Graeff
Het standpunt van de predikanten was gebaseerd op horen zeggen, ze hadden het stuk niet gezien.
De burgemeesters wisten waar ze het over hadden, ze hadden het stuk gelezen
Brom: Vondel is een raszuivere katholiek
Leenderz: Het is niet rooms, niet protestants maar historisch
W.A.P. Smit: laat zich niet duidelijk uit over de geloofskwestie maar sluit zich het meest aan bij Leenderz
Smits-Veldt vindt de priesterfiguren bedenkelijk en vind hem meer 'kritisch-katholiek' dan 'krypto-katholiek'
De eerste vertegenwoordiger van het katholieke geloof, hij heeft de vijand onderdak gegeven maar is bij dat ze weg zijn. Er zijn tekenen dat Willebrord niet te vertrouwen is. Hij is erg gesteld op spullen. Zelfzuchtig
Deken van de nieuwe kerk, probeert zijn eigen hachje te redden. Bid dan en Raphael verschijnt, maar gezien Peters desinteresse in het welzijn van Gijsbrecht, komt de verschijning van Raphael waarschijnlijk niet door hem. Hij heeft de Nieuwe kerk in de steek gelaten
Is dapper en haalt hulp als dat nodig is maar wordt toch afgeslacht. Hij staat voor de niet katholieken kijkers symbool voor het uiterlijk vertoon van de kerk.
De gewezen bisschop van Utrecht. doet alsof hij bisschop is door zich zo te verkleden dan kan hij namelijk waardig sterven. de nadruk wordt op de rijkdom van de bisschop gelegd zodat de tegenstelling tussen Jezus en Gozewijn extra groot is. het is een schijnheilige bisschop
Alle vertegenwoordigers van de katholieke kerk blijken stuk voor stuk niet te deugen. de 'gewone' gelovige zijn veel geloviger. Het instituut van de kerk lijkt een lege huls. Er is vel aandacht voor katholieke rijkdommen maar ook voor de vernieling er van. Er is geen sprake van een anti-rooms of protestants stuk. Alle christenen lopen immers het gevaar om aan de buitenkant te blijven hangen.
Lopen dood of zijn zelfs in het tegenovergestelde
Lopen dood of zijn zelfs in het tegenovergestelde
Voor Smit past al het lijden in het goddelijke plan met de wereld. Maar: stem uit de hemel heeft geprobeerd lijden te voorkomen, bovendien past het bloedbad in het Klarissenklooster niet in Gods plan voor Amsterdam zoals dat blijkt uit het optreden van Rafael.
In het oude Amsterdam is de katholieke kerk een lege huls geworden, en faalde het bestuur
Het nieuwe Amsterdam heeft dankzij de reformatie kunnen uitgroeien tot een metropool
Hoe stond Vondel tegenover het katholicisme ten tijde van het schrijven van de Gysbreght van Aemstel en hoe uit zich dat in het stuk?
Geeraardt Brandt (Vondelbiograaf) zich daar later ook bij aan
psst
'positiefste' vertegenwoordigers van de kerk. Echter geen martelaarsdood. Hun slachting (door katholieken) vertoont parallel met kindermoord (ten dele, genuanceerd: de nonnen zijn relatief onschuldig maar niet absoluut. Ze handelen voorts uit verdwazing, dus niet echt martelaars). Hun leed spreekt tot de menselijke kant van de toeschouwers, die het 'klaarblijkelijk wint van de godsdienstige' (godsdienstig gevoel).