Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
Hoofdstuk 3 Draagkracht (3.4 Grenzen aan de draagkracht (Het meten van…
Hoofdstuk 3 Draagkracht
3.2 Wereld: De ecologische kringloop
De aarde als ecosysteem
Ecosysteem
Een groot natuurlijk systeem waarin alles wat leeft en groeit elkaar in evenwicht houdt.
De planten, dieren en mensen die er leven, hangen af van wat voor bodem er is en of er genoeg water is.
Kringloop
Natuurlijke kringloop
Het rondgaan in de natuur van voedsel, water, zuurstof en CO2.
Een kringloop houdt zichzelf in stand, alles gaat als het ware in een kringetje rond waardoor iets nooit opraakt.
Assimilatie
Het proces waarbij planten onder invloed van zonlicht koolzuurgas (CO2) uit de lucht opnemen en er koolstof en zuurstof van maken.
Natuurlijk broeikaseffect
Langgolvige warmtestralen
Straling die door de aarde wordt uitgezonden en die door de lange golflengte de atmosfeer opwarmt.
Kortgolvige lichtstralen
Veel energie
Zonnestralen met zo'n korte golflengte dat ze grotendeels door de atmosfeer heen vallen zonder de atmosfeer te verwarmen.
De draagkracht van ecosystemen
Draagkracht
Het maximumaantal mensen dat in een gebied of op aarde kan leven zonder schade aan te richten aan het ecosysteem.
Sommige gebieden hebben te weinig draagkracht.
3.4 Grenzen aan de draagkracht
Het meten van verschillen
Ecologische voetafdruk
Een maat voor de hoeveelheid ruimte die een persoon nodig heeft om zijn manier van leven te kunnen leiden.
Watervoetafdruk
De hoeveelheid zoet water die je gebruikt of vervuilt (in binnen- en buitenland) om al jouw goederen en diensten te produceren.
Energieverbruik per persoon
Energie
Bezielde energie
Arbeid die verricht wordt door de spierkracht van mens of dier.
Onbezielde energie
Arbeidsvermogen dat geleverd wordt door apparaten.
Het vermogen om arbeid te verrichten.
Steenkoolequivalent
Een maatstaf die wordt gebruikt om verschillende energiedragers met elkaar te vergelijken. Alles wordt omgerekend naar de energie die in steenkool zit.
De hoeveelheid energie die één inwoner inzet voor zijn manier van leven.
Duurzame ontwikkeling
Afwenteling
Een milieuprobleem afschuiven op een ander gebied of een andere generatie zodat je er hier of nu geen last van hebt.
Duurzame ontwikkeling
Recyclen
Het hergebruiken van de grondstoffen in afgedankte producten.
People, Planet, Profit
Een manier van produceren die winstgevend is (Profit) maar geen schade berokkent aan de werknemers (People) en aan de natuurlijke kringlopen van de aarde (Planet)
Zo met de aarde omgaan dat ook toekomstige generaties op een planeet kunnen leven die schoon is en niet uitgeput.
Milieugebruiksruimte
De optelsom van alle mogelijkheden in een gebied om de natuurlijke hulpbronnen te benutten zonder deze aan te tasten of uit te putten.
Mondiale verschillen
Veel mensen in arme landen hebben geen/weinig toegang tot energie en voedsel of water.
Veel voedsel wordt vanuit arme landen naar rijke landen getransporteerd, wij kunnen er meer voor betalen. Rijke landen in een droog klimaat hebben ook genoeg geld om bijv van zeewater drinkwater te maken.
De meeste aardolietransporten ook van arme naar rijke landen.
3.8 Is er in de toekomst genoeg voedsel?
Oorzaken van regionale verschillen
Arme landen
Prijsstijging door vraag naar biobrandstof kan het verschil maken tussen voedselzekerheid of honger.
Biobrandstof
Een brandstof die gewonnen wordt uit landgebouwgewassen. Het voordeel van een biobrandstof is dat de CO2 die bij verbranding vrijkomt grotendeels uit de lucht teruggehaald wordt bij de teelt van het gewas.
Arme boeren kunnen vaak niet genoeg voedsel verbouwen om een heel jaar van te eten.
Rijke landen
De mens heeft de landbouwmethodes verbeterd en er is een overschot aan producten.
Geringe bevolkingsgroei
De meeste rijke landen in vruchtbare gebieden kennen van nature een grote draagkracht.
Rijk --> voedsel importeren uit andere gebieden.
Voedselzekerheid voor iedereen
Manieren om meer voedselzekerheid te hebben, rekening houdend met de draagkracht:
Anders consumeren
Minder voedsel verspillen, minder dierlijke producten eten, meer nieuwe producten en kwaliteitseisen moeten omlaag gaan.
Efficiënter en zorgvuldiger produceren
Voedselproductie vergroten door de productiviteit per hectare te verhogen: betere machines, kunstmest, irrigatie, zaaigoed, fokvee, microkrediet en scholing.
Afremmen van bevolkingsgroei
Anders delen en verbinden
Landhervorming
Herverdeling van grootgrondbezit onder kleine en landloze boeren.
De keten van producent naar consument moet verder voor iedereen duidelijk zijn en zo kort mogelijk.
Je moet weten wat je eet en waar het vandaan komt.
Sommige mensen denken dat we nooit volledig duurzame biologische landbouw kunnen bereiken, maar wel kunnen we slimmer omgaan met onze planeet.
Regionale verschillen in voedselzekerheid
Voedselzekerheid
Kwantitatieve honger
Honger die ontstaat wanneer mensen te weinig energie binnenkrijgen om gezond te blijven.
Kwalitatieve honger
Honger die ontstaat wanneer mensen te weinig vitamines en mineralen binnenkrijgen om gezond te blijven.
Situatie waarbij er voldoende eten is.
Honger is vooral een kwestie van armoede.
3.9 Is er in de toekomst genoeg water?
Oorzaken van regionale verschillen
De watervoetafdruk kan soms worden uitgesplitst
Groen water
Regenwater, al dan niet verdampt of door gewassen opgenomen.
Blauw water
Al het water dat afkomstig is van oppervlaktewater, grondwater en uit aquifers.
Grijs water
De hoeveelheid water die nodig is om de vervuiling van water weer ongedaan te maken.
De watervoetafdruk per persoon is het grootst in dichtbevolkte gebieden, in minder dichtbevolkte gebieden met een hoge vleesconsumptie en in warme gebieden met waterverspillende landbouwmethodes.
De Nederlandse voetafdruk zit voor 11% in NL en voor 89% in het buitenland. Iets meer dan de helft van het geïmporteerde virtuele water wordt daarna weer geëxporteerd.
Verschillen in aanwezigheid van water, verdamping, de mate van efficiënt watergebruik en koopkracht tussen gebieden.
Voldoende water voor iedereen
Manieren om voldoende water te hebben, rekening houdend met de draagkracht van de aarde.
Het aanbod van water vergroten
Opvangen van regenwater
Stuwmeren
Gebruik van fossiel water
Ontzilten van zeewater
Water naar droge gebieden leiden
Virtuele waterstromen in de goede richting laten lopen
Een land met weinig nuttige neerslag kan het beste producten importeren die veel water nodig hebben.
De vraag naar water verminderen
Overstappen op druppelirrigatie
Druppelittigatie
Irrigatie met leidingen waarop ventielen of druppelaars zitten. Hierdoor wordt water bespaard en ontstaat geen verzilting, terwijl de planten toch voldoende water krijgen.
Verantwoording van bedrijven voor watergebruik
Hergebruik van afvalwater
Waterzuinige gewassen
Hogere waterprijs
Goede waterinfrastructuur
Minder vlees eten
Geboortebeperking
Regionale verschillen in watergebruik
Er is weinig bereikbaar zoet water. Er wordt meer verbruikt dan wordt aangevuld door neerslag --> er ontstaan problemen met de watervoorziening in steeds meer gebieden.
Fysiek watertekort.
Te weinig nuttige neerslag
Economisch watertekort
De nodige waterleidingen en pompen, om het wel aanwezige water gezuiverd bij de mensen te brengen, ontbreken.
3.10 Is er in de toekomst genoeg energie
Oorzaken van regionale verschillen
De aanwezigheid van energie is belangrijk, maar de positie van het land in de wereldeconomie is veel belangrijker.
Voldoende energie voor iederen
Manieren om in de groeiende energiebehoefte te voorzien en tegelijk rekening te houden met de draagkracht van de aarde door het gebruik van fossiele brandstoffen te beperken
Groene of hernieuwbare energie
Getijdencentrales
Elektriciteitscentrale die energie opwekt door gebruik te maken van het verschil tussen eb en vloed.
Geothermische energie
Elektriciteit die wordt opgewekt door gebruik te maken van aardwarmte.
Elektriciteit die opgewekt wordt uit duurzame energiebronnen zoals waterkracht, wind, zon of biomassa. Deze energie raakt nooit op en vervuilt niet.
Energiebesparing
Zuinige motoren en isolatie van huizen.
Slimme netwerken waarbij elektriciteit lokaal wordt opgewekt en verspreid.
Het terugwinnen van energie uit biomassa, afval of afvalwater.
Kernenergie
Energie die wordt opgewekt door het splijten van deeltjes uranium.
Er komen geen broeikassenvrij, maar wel radioactieve straling.
Steenkool is de meest vervuilende energiebron.
Regionale verschillen in energiegebruik
CO2-voetafdruk
De optelsom van de CO2 uitstoot van je huishoudelijke energieverbruik en je vervoer en van de CO2 uitstoot die ontstaat bij het maken van alle producten die je gebruikt.
Er zijn veel verschillen in olie-equivalent. Zo gebruiken ze in de VS meer dan in Bangladesh.
Olie-equivalent
Een maatstaf die wordt gebruikt om verschillende energiedragers met elkaar te vergelijken. Alles wordt omgerekend naar de energie die in de olie zit.
3.3 Wereld: De groei van bevolking en welvaart
Meer welvaart
De huidige welvaartsgroei is een grotere belasting voor de draagkracht van de aarde dat de groei van de wereldbevolking. Als je rijk bent, ga je duurdere producten eten. Dit zijn vaak dierlijke producten, dus er zouden meer dieren moeten komen.
Als mensen rijker worden, gaan ze meer energie gebruiken. Er is dus meer grondstof nodig.
Verstoring van de kringlopen
Het ecosysteem aarde kan blijvend in de war raken wanneer de natuurlijke kringlopen ernstig beschadigd worden door:
Milieu-uitputting
Het uit het milieu halen van stoffen in zo'n tempo dat het milieu dit niet kan herstellen.
Kringlopen kunnen het verbruik niet bijhouden.
Milieuvervuiling
Het vervuilen van onze leefomgeving door afval in de kringlopen achter te laten. De kringlopen raken hierdoor van slag.
Kringlopen raken van slag.
Olielozingen in zee
Milieuaantasting
Biodiversiteit
De rijkdom aan planten en diersoorten.
Neemt af
De door de mens veroorzaakte verandering in het milieu waardoor de leefgebieden van planten en dieren kleiner worden of zelfs verdwijnen.
Er gaat erfelijk materiaal verloren, waaraan we misschien nog iets aan hadden.
Landdegradatie
Het ecosysteem van een gebied raakt zodanig beschadigd dat de mens er een tijd niet of minder goed aan landbouw kan doen.
Meer mensen
De mensheid neemt toe. Het merendeel van de groei vindt plaats in de ontwikkelingslanden. De snelheid van de groei neemt af. De vraag is of onze planeet in de toekomst al deze mensen nog wel kan houden.
3.5 Visies op de draagkracht
Marx: een kwestie van eerlijk delen
Industriële revolutie al voor een eeuw aan de gang: Duitse econoom en filosoof Karl Marx zag dat de fabriekseigenaren met de dag rijker werden en dat de arbeiders crepeerde.
Er was voedsel genoeg, maar de bezittende klasse zorgt ervoor dat er een ongelijke verdeling was.
Begin 20e eeuw: Ghandi zeg dat de wereld genoeg biedt voor ieders behoeft, maar niet voor ieders hebzucht.
Boserup: een kwestie van oplossing bedenken
Deense econoom Ester Boserup, die overleed in 1999, zegt dat voldoende draagkracht geen kwestie is van eerlijker delen, maar van nieuwe oplossingen bedenken.
Volgens Boserup houden Malthus en Marx allebei geen rekening met de inventiviteit van de mens.
De mens zal in de toekomst nieuwe ontdekkingen doen die de draagkracht van een gebied groter zullen maken.
Malthus: een kwestie van evenwicht
Eind 18e eeuw: Engelse dominee Thomas Malthus vroeg zicht af waarom hij steeds meer kinderen moest dopen.
1798: Malthus publiceerde een theorie waarin hij stelde dat zolang er voldoende voedsel is, de bevolking volgens een meetkundige reeks zal toenemen. Dit is een toename met een vast percentage.
De groei van de voedselproductie zal verlopen volgens een rekenkundige reeks. Dit is een toename met een vast aantal.
De voedselvoorraad zou op den duur niet meer toereikend zijn.
Arme mensen moesten volgens hem geen gezin stichten.