DOĞRU BİLGİYE ULAŞMAK MÜMKÜN MÜDÜR?
Doğru bilgiye ulaşmak mümkün değildir. (Septisizm)
Doğru bilgiye ulaşmak mümkündür.
(Dogmatizm)
Sofistler
Kent kent dolaşarak insanların farklı fikirlere sahip olduğunu anlamışlardır.
Rölativizm'i başlatmışlardır.
Pragmatizm'i başlatmışlardır.
Doğa filozofları da bu konuda öncüdür.
Önemli Sofistler
Protagoras
Gorgias
Duyuların sağladığı bilgiye güvenmez.
"İnsan her şey öncüsüdür."
"Üşüyen için rüzgar soğuktur, üşümeyen için rüzgar soğuk değildir."
"Eğer bir şey var olsaydı bile bilinemezdi."
"Eğer bir şey var olsaydı bile başkasına aktarılamazdı."
"Hiçbir şey var değildir."
Sofistlere kadar varlıklar düşünülmüştür ama sofistler insanları düşünmüştür.
Kurucusu
Pyrrhon
"Nesneler duyu organlarıyla algılandığı ve duyu organlarına güvenemeyeceğimiz için nesneler bilinemez."
Öğrencisi
Timon
Pyrrhon'un çalışmalarını üç soruda indirgemiştir.
Cevaplarını da kendi vermiştir.
Nesnelerin karşısındaki durumumuz nasıl olmalıdır?
Nesneler karşısındaki doğru bir duruştan ne kazanırız?
Nesnelerin yapısı nasıldır?
"Kavranamaz."
"Yargıdan kaçınmak"
"Sarsılmazlık"
Positivizm (Olguculuk)
Analitik Felsefe (Çözümleyici Felsefe)
Kritisizm (Tenkitçilik/Eleştiricilik)
Entüisyonizm (Sezgicilik)
Emprizm (Deneycilik)
Pragmatizm (Faydacılık)
Rasyonelizm (Akılcılık)
Fenomenoloji (Öz Bilimi)
E. Husserl
W. James
J. Dewey
Gazali
H. Bergson
Pozitivizm'in geliştirilmiş hali
A. Comte
J. Locke
D. Hume
Aristoteles
Farabi
Platon
Descartes
Sokrates
Hegel
Akıl yoluyla bilgiye ulaşıldığını söyler.
Filozoflarının özellikleri
Gerçekçi
Duygulardan uzak kalma
Olgulara dayalı olarak yaşama
İlk rasyonel düşünür
İlk Çağ'ın çok parlak olduğu dönemdendir.
İlk Çağ rasyonelisti
Sokak sokak dolaşan bir filozoftur.
Öğrencilerinden biri Platon'dur.
Bilgiler öğrencileri yoluyla aktarılarak öğrenilmiştir.
"Hiçbir otoriteye, aklın süzgecinden geçirilmeden inanılmamalıdır."
"Doğru bilgi akılda doğuştan vardır."
Belirli bir yöntem kullanmıştır.
Diyalektik
Maiotik (Bilgi Doğurtma)
İroni (Alay)
Bilgiyi erdem olarak görür.
"Kendini bil."
"Bildim ve anladım ki hiçbir şey bilmemişim."
"Bilen kötülük yapmaz."
Bu söz ile ahlak felsefesine geçiş yapmıştır.
Sokrates'in öğrencisidir.
Bütün düşünceleri idealara dayalı olarak kurmuştur.
İdealar Kuramı
İki ayrı evrenden oluşur.
Duyular Evreni (Gölgelere Evreni)
İdealar Evreni
İdea
Öncesiz ve sonrasız olan
"Elde edilen bilgiler güvenilmizdir."
Duyuların söylediği bilgi
Daxa (Sanı)
Sağlanan bilgi
Episteme (Değilmeyen kesin bilgi)
"Elde edilen bilgiler görecelidir."
Mağara benzetmesi
İnsanların anladıkları benzetmeye göre gölgelerdir.
Ruh dünyaya düşmeden önce idealar evrendindeydi ve dünyaya gelince idealar evrenini anımsar.
Bir varlığın özellikleri, o varlığın kapsadığı bir şeydir.
Örnek
Farklı renkli, büyüklükteki masaların ideası masadır.
Her şeyin ilk hali vardır.
İdealar ayrı bir evrende değik nesnenin içindeki özdür.
Tümdengelim
Tek tek şeylerden kavrama ulaşma
Kavramları birbirine bağlayarak tümek önermeye ulaşılır.
Mantık biliminin kurucusudur.
Bilginin kaynağı
Akıl
Edilgin Akıl
Etkin Akıl
Duyu verilerinin saptanması (Pasif akıl)
Duyu verilerinin birleştirilerek bilgi haline getirilmesi
Bilgi duyumla başlar ancak duyum değildir. Etkin akılla işlenerek bilgiye dönüşür.
Sokrates #
Bilginin doğuştan gelmesine karşıdır.
Bilginin kaynağı deneydir.
İlk örneğine İlk Çağ'da rastlanır.
Epiküros
"Bilgilerin kaynağı duyulardır."
Aristotelesçi #
İslam felsefesinin kurucusudur.
Bilgiyi elde etmenin iki aşaması vardır.
Duyu organları
Akıl
Tekilin bilgisi
Tek başına yeterli değildir.
Duyu organlarından alınan bilgiyi tamamlar.
Varlığı ikiye ayırır.
Zorunlu varlık
Mümkün varlık
var olmak için başka bir şeye ihtiyaç duymaz.
Allah
Zorunlu varlıktan taşar.
"Akıl, bilgi sahibi olmamızı sağlar."
Bilgi türleri
İlk bilgiler
Duyulara ve mantıksal çıkarımlara dayalı bilgiler
Tasdiki bilgiler
Herkesin kabul ettiği bilgiler.
Kesin olmayan bilgiler.
Doğrulukları kantılanmış bilgiler.
Açık seçik bilgi
Matematik
Bilgi alma şekilleri
Düş gücü
Duyular ile
Doğuştan
Duyulara güvenmez.
Güvenilir bulmaz. Karmaşık ve karanlık olduğunu düşünür.
"Düşünüyorum öyleyse varım."
"Şüphe etmediğim tek şey şüphe etmekte oluşumdur."
Tanrıyı mükemmel bir varlık olarak düşünür. Kendi etrafındaki dünyayı mükemmel görmediğinden dolayı tanrının varlığını kabul eder.
"Akli olan gerçek, gerçek olan da aklidir."
Alman rasyonelizminin ve idealizminin zirvesidir.
"Özneyle nesne aynı aklın değişik biçimleridir."
"Düşünce ile nesnelerin görünmesi"
Felsefeyi tanımlama biçimi
Diyalektik
Kendi bünyesinde, kendi karşıtı ve kendi zıttını her şeyin taşımasıdır.
Her şey üç aşamalı gelişim sürecine sahiptir.
Tez
Antitez
Sentez
L. Wittgenstein
Kavramlara önem verir.
"Düşüncedeki değişmeler maddelerdeki değişikliği yaratır."
Düşünce potansiyel olarak vardır.
Düşünce var olmak ister ve tez teze karşıtlık gösterir.
Düşünce özüne döner.
Örnek
Varlık
Örnek
Örnek
Oluş
Yokluk
Doğuştan bilgi olsaydı cahillerde de doğuştan bilindiği iddia edilen bilgiler olurdu.
İnsan zihni
Dünyaya boş bir levha olarak gelir.
Tabula Rosa
İnsan zihninin bilgiler kavrama şekilleri
Dış Deney
İç Deney
Beş duyu ile bilgi elde etmek.
Refleksik ve olan şeyleri içimizden fark etmemizdir.
Basitler ve karmaşıklar deneyler ile anlaşılır.
Locke'un iç deney ve dış deney düşüncelerini reddeder. #
İngilizdir. #
"Bilgi sadece dış deneyden elde edilir."
İnsan zihnindeki algılar
İzlenim
Fikirler
Duyularla elde edilen bilgiler.
İzlenimlerden geriye kalan soluk ifadeler.
"Düşünmenin alanı çok dardır."
I. Kont #
"İzlenimler olmadan fikirler, fikirler olmadan tasavvurlar olmaz."
"Tanrı iyiliği ve bilgiyi genlişletilerek oluşturulmuş bir alışkanlıktır."
"Bilgi doğuştan gelmez."
Nedenselliğe karşıdır.
Nedensellik
Aynı şartlarda aynı sebeplerin aynı olayları doğurmasıdır.
İndeterminizm'i desteklemiştir.
"Nedensellik alışkanlık ve genelleştirilmeden ibarettir."
Bir nedene bağlanmayan olay ve durumların da bulunduğunu öne süren görüş.
Nedenselliğe bağlı değildir.
Pozitif düşüncenin kurucusudur.
Birçok kişiyi etkilemiştir.
John Locke
Canton
Bacon
Fikirlerinden değişikliğe neden olmuştur.
Condilliac ⛔
Duyulara inanır.
En iyi duyuyu dokunmak olararak alır.
a prior ⭐
a posterior ⭐
Önsel (Doğuştan) #
Deney ile mümkün olan (deney sonrası)
Gençliğinde rasyonelisttir.
Bilgiye hem akıl hem de deney ile ulaşılacağını söyler.
Kurucusu Kont'tur. #
"Aklın gücü nerede başlar, nerede biter?"
Hume'u okuduktan sonra dogmatiklikten uyandığını söyler. #
"Genel geçer bilgi mümkün müdür?"
"Bütün bilgi deney ile başlar fakat deney ile doğmaz."
İç deney ile ham maddeler toplanır. Bu bilgiler a priori ile işlenerek aklımızdaki kategorilere ayrılır. #
On iki adet kategori vardır.
Doğuştan gelirler.
Bilgiler doğuştan gelmez.
Kavramlar ikiye ayrılır.
Fenomen
Numen (Görünmeyen kavram)
Rasyonelizm ve emprizmin sentezi yapılırken fenomene ulaşılır.
Bilinemez.
"Deneysiz kavramlar boş, kavramsız deneyler kördür.
Metafizik/Hayvansal Deneyimler #
Bilgiye sezgi yoluyla ulaşılır.
Sezgi
aracısız ve doğrudan bir kavrayıştır.
Geçirdiği bir inanç bunalımı yüzünden önemli kültür kentlerini görmüştür.
Akılcılığa ve deneyciliğe inanmaz.
İnanç ya da gönül ile bilgiye ulaşılır.
Kalp gözü
Gönül
Temizlenirse doğru bilgiye ulaşılacağını söyler.
Günahlardan arınarak
"Bilgi dine hizmet etmiyorsa hiç bir işlevi yoktur."
Sezgiyi zekadan ayırır.
Düşünsel anlamda geri dönüş olur.
Materyalizm'e karşıdır.
"Hayat bir süreden ibarettir."
Hayatın bilgisi zeka ile değil, iç güdü ile bulunur.
Hayatın bilgisi
Zeka
Bilim
Sürekli bir döngü olan hayatın bilgisini tek başına veremez.
Zeka + iç güdü
Sezgi
"Sezgi ile doğru bilgiye ulaşılır."
Bilimsel yöntem kullanılır.
Bilgi kullanılması gerekir.