Osnovne karakteristike Starog veka
Periodizacija: (vecina vreme od postanka prvih drzava IV milenijum pne do V veka ne)
Kraj
Evropa
Istok
konacno formiranje Vizantije
pocetak stravaranja varvarskih drzavnih tvorevina
VII vek uspon islama #
kraj stare Indije
Kina dinastija Tang centar uticaja na daleki Istok
Robovlasnistvo:( tip klasnih odnosa, glavna odlika Starog veka)
Vrste
duznicki
patrijarhalni
klasicni
Varon- instrumentum vocale
grcki termin andropod
Vlasnistvo
privatno
drzavno, seoske zajednice, hramovi
radna snaga, kucna posluga, ugledni ili javni poslovi
OBJEKAT PRAVA SVOJINE
Nije opsta ista pojava
anitcke drzave: Rim i helenisticke
orijentalne despotije: Egipat, Vavilon, Indija, Kina(mali broj robova i zavisnih)
slobodan rad, nerazvijeno klasicno
zavisno ili poluzvisno stan koje ima odlike kasnijeg feudalizma
(izmedju robova i slobodnih-serf)
klasicno ropstvo
Sparta, Tesalija, Krit- izmedju
glavni deo stan pripada vladaru i drzavi
obaveze i davanja
Cak i u Rimu elementi feudalnog- kolonati, patrocinijumi
Imalo i kasnije mahom kao posluga ali i za rad
otroci u srednjovekovnoj Srbiji
servi u Francuskoj
plantazeri u SADu
Grad- drzava
sve zapocele kao politicki mikroorganizmi
patesije- Mesopotamija
nome- Egipat
polisi- Grcka
prvobitno plemenski centri
gentilna aristokratija
svestenici
rodovsko-plemenske staresine
zanatlije i trgovci
vojskovodje
gradski centar
nema bedema: Mikena i Knosos
ima bedema: Troja, Rim, sumerski gradovi
oko grada sela- manja naselja
prve znacajne gradjevine: sudnice, vecnice, palate
odnsosi izmedju gradova: sukobi i ujedinjenja
ujedinjenje zbog rada na velikim recnim tokovima
ogromne teritorije: Kina, Persija, Egipat, Vavilon,Rim...
neki zadrzali nezavisnost- polisi
neki brzo nestajali- rana Indija
Prve kodifikacije:
preddrzavno uredjenje
obicajna pravila
drzava preuzima sankcionisanje i formulisanje
obicajno pravo: oslonac na primitivnim obicajima ali i novonastalu drzavnu organizaciju
pronalazak pisma u drzavama- ser Henri Mejn
zapisivanje obicajnog prava
prvi zbornici prava- arhaicne kodifikacije
kritike na teoriju
nije prosto zapisivanje nego dopuna ili promena
zbornici ne sadrze celokupno sistematizovano obicajno pravo
ne bave se nedvosmislenim i opstepoznatim pravilima nego spornim
zapisivanje prethodno donetih pojedinacnih zakona
sadrazli sudske odluke najznacajnije oko spornih pitanja
da bi se pokazala pravednostkralja
cilj
oslonac na religiju: prolog zakonika
potvrda autoriteta postojeceg prava #
unosi promene u pravnu praksu: zavrsna odredba Gortinskog ili u odredbama Hetitiskog
u vreme drustvenih preloma ili promena- jacanje privatne svojine, drzavna organizacija nastaje, pojava novca, sirenje sistema kompozicije, nove drustvene vrednosti, drugacija porodicna organizacija
Razvrstavanje
sadrzinski tipoloski kriterijum plus hronoloski
Dajmond
Rani kodeksi: najnnizi stepen pravnog razvoja, krivicna dela i njihovo sankcionisanje uglavnom, sistem zakonske kompozicije; germanski zakonici( Salijski, Etelbertov)
Srednji kodeksi: dosta krivicnog prava, pravila o svojnskom odnosu, obligaciono pravo; germanski( Ripuarski, Burgundski, Bavarski, Alemanski), Hetitski, Mojsijevi zakoni, Zakon XII tablica
Kasni kodeksi: prethodna plus gradjanskopravni odnosi, skoro potpuno odvajanje od religijskih primesa; mesopotamski( Ur Namu, Esnunski, Lipit Istar, Hamurabijev, Asirski) i grcki Gortinski
Novi vek
sveobuvatni savremeni zakonici
u celosti i sistematicno regulisu jednu odredjenu granu prava
osobine
kazuisticne kodifikacije: pojedinacna pitanja
razlicite grane prava
nisu sistematicne, izostavljaju niz vaznih odnosa
sporenja oko termina zakonik
Razlike
istocnjacke despotije- azijski nacin proizvodnje(klasni tip)
klasicne robovlasnicke anticke drzave- anticki nacin proizvodnje( klasni tip)
velika uloga drzave u privredi
despotska, centralizovana vlast
slaba zastupljenost privatne svojine
pomorske civilizacije
zemlja- jedino prirodno bogatstvo
drzava nije imala tako vazne privredne zadatke
demokratska obelezja vlasti
organizovan kolektivni rad- seoske vodno- zemljisne opstine
relativno spor razvitak i stagnacija plus zadrzavanje odnosa prvobitne zajednice
privatna svojina
dinamican razvoj, individualizam, civilizacijska dostignuca
izuzetak npr razvoj privatne svojine u Vavilonu
izuzetak npr kolektivna svojina u Sparti