Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

आनन्दमयाधिकरणम् (सिद्धान्त-युक्तयः (भेदव्यपदेशात् ("भीषास्माद्वातः…

- - - - निरतिशयदशाशिरस्कोऽभ्यस्यमान आनन्दः प्रत्यगात्मनोऽर्थान्तरभूतस्य परस्यैव ब्रह्मण इति निश्चीयते ।
      - शारीरात्मत्वञ्च परमात्मन एव ।
        
        "तस्माद्वाएतस्मादात्मन आकाशस्संभूतः"
        
        इत्याकाशादिजगत्कारणतयाऽवगत एवान्नमयस्य शारीर आत्मेति प्रतीयते, आत्मान्तरानिर्देशात् ।
        
        श्रुत्यन्तरेषु पृथिव्यक्षरादीनां शरीरत्वं परमात्मन आत्मत्वञ्च श्रूयते -
        
        "यस्य पृथिवी शरीरम्"
        
        "एष सर्वभूतन्तरात्माऽपहतपाप्मा दिव्यो देव एको नारायणः"
        
        अन्नमयस्यात्मैव प्राणमयादिषु,
        
        "तस्यैष एव शारीर आत्मायः पूर्वस्य" इत्यनुकृष्यत इति
        
        ्रत्यगात्मनो विज्ञानमयस्य च स एव शारीर आत्मा ।
        
        आनन्दमये तु,
        
        "तस्यैषएव शारीर आत्मा । यः पूर्वस्य" इति निर्देशः आनन्दमयस्यानन्यात्मत्वप्रदर्शनार्थः
        
        अतो जगत्कारणतया निर्दिष्ट आनन्दमयः परमात्मैवेति ॥
    - - आनन्दमयशब्दनिर्दिष्टः आकाशादि जगत्कारणभूतः प्रत्यगात्मनोऽर्थान्तरभूतः परमात्मा ।
        
        कुतः ? तस्यानन्दस्य निरतिशयत्वप्रतीतिबलात् ।
      - "स एको मानुष आनन्दः । ते ये शतम्" इत्याद्यभ्यासात्
        
        तस्य च प्रत्यगात्मन्यसंभावितस्य तदतिरिक्ते परमात्मन्येव संभवात् ॥
  - - - अस्य च विकारार्थत्वमेव युक्तम्,
      - "अन्नमयः" इति विकारोपक्रमादिति चेन्न
        
        प्रत्यगात्मन्यपि युक्तम्
      - "न जायते म्रियते वा" इत्यादिविकारप्रतिषेधात्
        
        प्राचुर्यार्थ एवायं मयडिति निश्चयात् ।
      - अस्मिंश्चानन्दे, "यतो वाचो निवर्तन्ते" इति वक्ष्यमाणात्
        
        प्राचुर्यादयमानन्दप्रचुरः परमात्मैव ।
      - न ह्यानवधिकातिशयरूपः प्रभूतानन्दः प्रत्यगात्मनि संभवति ॥
  - - - "तस्माद्वा एतस्मादात्मन" इत्यारभ्य, "आनन्दमयः" इति च गीयते ।
      - ततश्चाऽऽनन्दमयो ब्रह्म ॥
  - - - तस्य, "विपश्चता ब्रह्मणा" इति विपश्चित्त्वानुपपत्तेः ।
        
        विपश्चित्त्वम् -
        
        विविधं पश्यच्चित्त्वं हि विपश्चित्त्वम् ।
        
        सर्वज्ञत्वम्
        
        "सोऽकामयत बहु स्यां प्रजायेय" इत्यादि - वाक्योदितनिरुपाधिक बहुभवनसङ्कल्परूपं सर्वज्ञत्वम् ।
      - तत्तु प्रत्यगात्मनः परिशुद्धस्यापि न संभवति,
        
        "जगद्व्यापारवर्जं प्रकरणादंसनिहितत्वाच्च" इति वक्ष्यमाणत्वात् ।
      - अतः परं ब्रह्मैव मान्त्रवर्णिकम्॥
  - - - अतश्चानन्दमयः परमात्मेति ॥
    - - "तस्माद्वा एतस्माद्विज्ञानमयात् । अन्योऽन्तर आत्माऽऽनन्दमयः" इति विज्ञानमयात् जीवात् आनन्दमयस्य भेदो व्यपदिश्यते ।
    - - अतश्चानन्दमयः परमात्मा ॥
  - - - कामादेव जगत्सर्गश्रवणात्
        
        अस्याऽऽनन्दमयस्य जगत्सर्गे नानुमानगम्य प्रकृत्यपेक्षा प्रतीयते ।
      - प्रत्यगात्मनो यस्य कस्यचिदपि सर्गे प्रकृत्यपेक्षास्ति ।
      - अतश्चायं प्रत्यगात्मनोऽन्यः परमात्मा ॥
  - - - अस्य अयंशब्दनिर्दिष्टस्य, जीवस्य, तल्लाभादानन्दयोगं शास्ति शास्त्रम् ।
    - - स तस्मादन्यः परमात्मैवेत्यानन्दमयो ब्रह्म ॥
- - - - शारीरो हि आत्मा इति आनन्दमयस्य शारीरत्वश्रवणात्
      - शारीरो हि शरीरसम्बन्धी
      - स च प्रत्यगात्मैव
      - तस्य चेतनत्वेनेक्षापूर्विका च सृष्टिरुपपद्यत इति