Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

ĐỊA LÍ TỰ NHIÊN ĐẠI CƯƠNG (TRÁI ĐẤT (Hình dạng và cấu tạo bên trong Trái…

- - - - Trái Đất có dạng hình cầu nhưng không phải là một khối cầu hoàn hảo.Trái Đất dẹt ở 2 cực nên gọi là một khối elipxôit. Nhưng độ dẹt này còn có ở cả xích đạo nhưng rất nhỏ.
      - Gần đây những số liệu chính xác cho thấy,hình dạng Trái Đất rất phức tạp.Nó không giống bất kì hình học nào,người ta gọi nó là Giêôit.kích thước của Trái Đất: -Bán kính trung bình của Trái Đất là: 63 711 km. -Diện tích bề mặt của Trái Đất: 510 200 000km -thể tích Trái Đất: 1 083.10^12km3
    - - Mặt phẳng xích đạo chia Trái Đất thành 2 nửa cầu Bắc,Nam và đối xứng nhau.Nhiều hiện tượng tự nhiên và đối xứng trái ngược nhau ở hai nửa cầu này
      - Càng lên cao,cách xa mặt đất,tầm nhìn của con người về phía chân trời càng mở rộng
      - Làm cho các tia sáng song song của Mặt Trời chiếu xuống bề mặt Trái Đất ở các vĩ độ khác nhau.Hiện tượng đó sinh ra trường nhiệt có sự giảm dần theo hướng từ xích đạo về hai cực
      - Trái Đất tuy có thể tích nhỏ nhưng lại chứa được một lượng vật chất tối đa.Vật chất càng vào trung tâm càng bị nén chặt và Trái Đất có sự phân chia nhiều lớp đồng tâm.
      - Làm cho bề mặt của nó thường xuyên có một nửa được chiếu sáng và một nửa nằm trong bóng tối
      - Nhờ có kích thước và khối lượng trung bình so với các hành tinh khác mà Trái Đất đã gửi 1 lớp khí quyển vừa phải đủ tạo ra các điều kiện thuận lợi cho sự sống hình thành tồn tại và phát triển
    - - Lớp vỏ
        
        Lớp trên cùng được gọi là vỏ Trái Đất,vỏ Trái Đất chỉ chiếm 1% thể tích và 0,5% khối lượng của Trái Đất.Thành phần hóa học chiếm ưu thế của lớp vỏ Trái Đất là các nguyên tố silic và nhôm.Trên lục địa,vỏ có độ sâu trung bình từ 30-40km ở mìên núi có thể lên tới 70-80km.Dưới đại dương,vỏ Trái Đất dày 6-15km
      - Nhân Trái Đất
        
        Nhân là phần trung tâ,tuy chỉ chiếm 16% thể tích nhưng lại chiếm khoảng 31% khối lượng của Trái Đất.Lớp nhân được phân thành: nhân ngoài từ 2900km tới độ sâu 5100km,nhân trong từ 5100km tới tâm Trái Đất.Trong tâm áp suất lên tới 3,5 triệu atmotphe,nhiệt độ đạt khoảng 5000 độ c.Vật chất cấu tạo của nhân chủ yếu là silic,sắt và có sự chuyển động không ngừng. Đây là nguyên nhân làm cho Trái Đất có từ tính
      - Lớp trung gian(bao Manti)
        
        Bao Manti chiếm 83% thể tích và 68.5% khối lượng của Trái Đất. Giới hạn của bao Manti từ bên dưới vỏ Trái đất tới độ sâu 2900km. THành phần chủ yếu là Bazơ giàu các oxit sắt,mangan,silic.Nhiệt độ cũng tăng theo,từ 500 độ c ở lớp trên đến 2000-2500 độ c ở nơi tiếp xúc với nhân.Đây là nơi bắt nguồn các quá trình kiến tạo và mắc ma
  - - - Hướng tự quay của Trái Đất theo chiều thuân thiên văn (ngược chiều kim đồng hồ nếu nhìn từ Bắc thiên cực) nói cách khác nó tự quay quanh trục theo chiều từ tây sang đông.
      - Vận tốc tự quay của Trái Đất ở các vĩ độ khác nhau và theo hướng giảm dần từ xích đạo về cực.Cụ thể,ở xích đạo v= 464m/s
      - Trái đất tự quay quanh một trục tưởng tượng nối liền 2 cực và nghiêng 66*33' trên mặt phẳng quỹ đạo,thời gian quay một vòng quanh trục là 24 giờ.
    - - Hiện tượng ngày đêm:Do sự phối hợp giữa hình dạng và hiện tượng tự quay quanh trục nên bề mặt trái đất của chúng ta có hiện tượng ngày và đêm,kế tiếp nhau liên tục sinh ra nhịp điệu ngày đêm.
      - Giờ địa phương: Trái đất tự quay quanh trục theo chiều từ tây sang đông nên trong cùng một thời điểm các kinh tuyến khác nhau nhìn thấy mặt trời ở các vị trí khác nhau.Để tiện tính giờ và gio dịch trên trái đất người ta chia bề mặt trái đất thành 24 khu vực giờ.Mỗi khu vực có một giờ riêng đó là giờ khu vực.KKhu vực có kinh tuyến gốc đi qua chính giữa được gội là khu vực giờ 0(giờ quốc tế).giờ phía đông sớm hơn giờ phía tây.kinh tuyến 180 độ là giờ đổi ngày quốc tế.
      - Trong khi Trái Đất tự quay,tất cả các điểm đều di chuyển,riêng có hai điểm không di chuyển là cực Bắc và cực Nam.Giao tuyến giữa bề mặt trái đất với các mặt phẳng chứa trục là các kinh tuyến.Mặt phẳng xích đạo đi qua tâm Trái Đất và vuông góc với trục Trái Đất cắt bề mặt trái đất theo một đường tròn lớn gọi là đường xích đạo.Hệ thống kinh tuyến,vĩ tuyến là cơ sở để xác định tọa độ địa lí,phương hướng và không thể thiếu trong trắc địa,bản đồ.....
      - Sự lệch hướng của các vật thể chuyển động theo hướng kinh tuyến:Tấ cả các vật thể chuyển động trên bề mặt trái đất đều chịu một sự lệch hướng về bên phải ở nửa cầu bắc và bên trái đối với nửa cầu nam theo hướng chuyển động
  - - - Trái Đất chuyển động quanh Mặt Trời theo một quỹ đạo hình elip gần tròn,hướng chuyển động từ Tây sang Đông.Trái Đất chuyển động với vận tốc trung bình là 29,8km/s.Trái Đất chuyển động một vòng quanh mặt trời trên quỹ đạo hết 365 ngày 6 giờ.
      - Trong khi chuyển động trên quỹ đạo,Trái Đất lúc nào cũng giữ nguyên độ nghiêng và hướng nghiêng của trục không đổi -> chuyển động tịnh tiến
    - - Hiện tượng các mùa hay sự thay đổi các thời kì nóng lạnh trong năm và hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau:
        -Hiện tượng các mùa hay sự thay đổi các thời kì nóng lạnh trong năm: từ ngày 21/3->23/9 nửa cầu Bắc chúc về phía mặt trời nên nhận được nhiều nhiệt và đây là mùa nóng của nửa cầu Bắc và là mùa lạnh của nửa cầu Nam.Từ 23/9 đến 21/3 của năm sau nửa cầu Nam lại chúc về phía Mặt Trời nên vào khoảng thời gian này là mùa nóng của nửa cầu Nam và mùa lạnh của nửa cầu Bắc.Kết quả là có sự luân phiên nóng lạnh đối với mỗi nửa cầu và nhờ đó không nơi nào có khí hậu quá khắc nghiệt
        -Hiện tượng ngày đêm dài ngắn khác nhau: hiện tượng ngày đêm dài ngắn không phải nơi nào cũng như nhau,ở xích đạo ngày đêm luôn bằng nhau càng xa xích đạo ngày đêm so le càng lớn.từ hai vòng cực đến hai cực ngày đêm dài hơn 24 giờ,ở cực hiện tượng này đạt cực đại với ngày đêm dài tới 6 tháng
      - Các vành đai khí hậu:Chuyển động của Trái Đất xung quanh Mặt Trời còn taọ ra một hệ quả nữa là sự hình thành các vành đai khí hậu theo vĩ độ.
      - Sự chuyển động biểu kiến của mặt trời giữa hai chí tuyến: Do trục Trái Đất nghiêng một góc không đổi trên mặt phẳng quỹ đạo nên trong một năm,chỉ các khu vực giữa các chí tuyến có hai lần Mặt Trời lên thiên đỉnh.Ngày 21/3 tia Mặt Trời chiếu vuông góc với xích đạo,sau ngày này Mặt Trời dịch chuyển về nửa cầu Bắc,đến ngày 22/6 tia sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc với chí tuyến Bắc.Sau 22/6 tia sáng Mặt Trời dịch chuyển về phía xích đạo,đến 23/9 tia sáng Mặt Trời chiếu thẳng góc với xích đạo.Sau ngày 23/9 Mặt Trời dịch chuyển về nửa cầu Nam đến ngày 22/12 tia Mặt Trời chiếu thẳng góc với chí tuyến Nam sau ngày 22/12 Mặt Trời di chuyển về phía xích đạo và đến ngày 21/3 tia Mặt Trời chiếu thẳng góc với xích đạo
      - Năm lịch:Trái Đất chuyển động trọn một vòng trên quỹ đạo,đạo ra một đơn vị đo cơ bản là năm thiên văn,làm cơ sở để xây dựng năm lịch phổ biến rộng rãi trên toàn thế giới.
        Năm lịch được quy định lấy tròn là 365 ngày như vậy năm lịch sẽ dài ngắn hơn năm thiên văn là 1/4 ngày nên cứ sau 3 năm lại có một năm nhuận(366 ngày)
        Trong năm người ta còn chia ra các mùa,các mùa trong năm còn thay đổi theo từng vĩ độ.Xích đạo quanh năm nóng.Các vĩ độ gần chí tuyến đặc biệt là các vĩ độ ôn đới có biểu hiện 4 mùa xuân hạ thu đông.
  - - - Các đại dương trên thế giới:Thái Bình Dương,Đại Tây Dương,Ấn Độ Dương và BắC Băng Dương
        Đại dương nóng nhất là Thái Bình Dương và đại dương lạnh nhất là Bắc Băng Dương.
        Các đại dương trên thế giới đều thông nhau nên có thể gọi là đại dương thế giới
      - Sông: là những dải trũng dốc một chiều trong đó nước chảy thường xuyên dưới tác dụng của trọng lực
      - Các lục địa gồm: Lục địa Á-Âu,Phi,Bắc Mĩ,Nam Mĩ,Nam Cực,Ô-xtray-li-a,các đảo ven lục địa.
        Diện tích các lục địa và các đảo ven lục địa là 149km vuông
      - Một số khái niệm về các dạng địa hình:
        -Miền núi: những phần của trái đất nhô lên cao so với mực nước biển hay độ cao của các đồng bằng lân cận,có mức độ chia cắt ngang và chia cắt sâu rất lớn.
        
        Cao nguyên:những bộ phận rộng lớn của lục địa nhô cao hơn so với các khu vực xung quanh bị chia cắt sâu mạnh nhưng chia cắt ngang tương đối yếu.
        -Sơn nguyên:Những khu vực rộng lớn bao gồm các khối núi,dãy núi bị chia cắt không chỉ bởi thung lũng mà còn bởi các lòng chảo rộng và phẳng
        -Đồng bằng:Những khu vực rộng lớn của lục địa bao gồm trong đó nhiều những khoảng rộng,phẳng có nguồn gốc phát sinh và cấu tạo địa chất khác nhau.
        -Trung du là khu vực mang tính chất chuyển tiếp giữa đồng bằng và miền núi.là khu vực gồm nhiều đồi thấp ngăn cách nhau bởi các thung lũng tương đối rộng
    - - Cấu trúc của khí quyển:căn cứ vào đặc điểm và những quá trình vật lí xảy ra trong không khí người ta chia khí quyển thành các tầng sau:
        Tầng đối lưu: nhiệt độ không khí giảm dần theo chiều cao và không khí di chuyển mạnh theo chiều thẳng đứng.tất cả các quá trình xảy ra quyết định đến thời tiết và khí hậu trên trái đất
        Tầng bình lưu:tầng này nằm ở giới hạn trên của tầng đối lưu,đặc điểm của tầng này là nhiệt độ tăng theo chiều cao chuyển động của không khí theo chiều thẳng đứng yếu hẳn chuyển động theo chiều ngang chiếm ưu thế.
        Các tầng cao của khí quyển:các tầng này có thể phân thành tầng ion và tầng khuếch tán.hầu như không có ảnh hưởng gì đến thời tiết và khí hậu trên trái đất
      - Thời tiết và khí hậu:
        Thời tiết là trạng thái khí quyển một nơi nào đó trong một khoảng thời gian nhất định,đặc điểm của thời tiết được biểu hiện bởi các chỉ số của nhiệt độ,mây,mưa,...
        Khí hậu là chế độ nhiều năm của điều kiện khí quyển hay chế độ trung bình nhiều năm của thời tiết
      - Thành phần của không khí:Không khí khô và trong sạch không có màu sắc,không mùi vị và được cấu tạo bởi hai chất khí chính là nitơ và oxi.thể thích của nito chiếm 78% và oxi chiếm 21%,1% còn lại là của các chất khí khác.
      - Các đới khí hậu,kiểu khí hậu trên trái đất:
        Theo phân loại khí hậu của Côpen,Trái đất được chia thành 5 loại:nhiệt đới ẩm,á nhiệt đới,ôn đới,hàn đới,cực đới
        Theo phân loại khí hậu của Alisop trên mỗi bán cầu có 4 đới khí hậu chính và 3 á đới là:đới khí hậu xích đạo chung cho cả hai bán cầu,á xích đạo,nhiệt đới,á nhiệt đới,ôn đới,á cực đới và khí hậu cực.
        Dựa theo cách phân loại trên có thể phân chia các đới khí hậu một cách khái quát hơn gồm 3 đới khí hậu chính là đới nhiệt đới,đới ôn đới và đới hàn đới.
- - - - Vũ trụ:
        -Vũ trụ vô cùng rộng lớn, không có giới hạn, trong đó có vô vàn vật thể có kích thước khác nhau luôn chuyển động.
        -Các thiên thể thường tập hợp theo từng nhóm thành các hệ như Hệ Mặt Tròi. Nhiều hệ này tập hợp thành hệ Thiên hà.
        -Vũ trụ gồm hàng tỉ Thiên hà, dải Ngân hà có hệ Mặt Trời của chúng ta
      - Dải Ngân hà
        -Tập hợp của khoảng 150 tỉ ngôi sao, có dạng thấu kính lồi với đường kính 100 000 năm ánh sáng, dày 12000 năm ánh sáng. Dải có cấu trúc xoắn ốc, chu kì tự quay quanh trục là 180 triệu năm, tốc độ chuyển động là 250 km/s
      - Sao: các thiên thể có kích thước lớn, tự phát sáng
      - Hành tinh:Các thiên thể có kích thước nhỏ hơn các ngôi sao gấp nhiều lần, không tự phát sáng được và thường chuyển động quanh các sao
      - Vệ tinh: Thiên thể chuyển động xung quanh các hành tinh, có kích thước nhỏ và các đặc tính tương tự như các hành tinh
      - Tiểu hành tinh: Thiên thể có đặc tính giống hành tinh nhưng kích thước nhỏ hơn nhiều . Nhiều tiểu hành tinh còn nhỏ hơn vệ tinh. Tiểu hành tinh tập trung nhiều nhất ở khoảng giữa Hỏa Tinh và Mộc Tinh.
      - Sao chổi và các thiên thạch: Là các vật thể có kích thước nhỏ, chuyển động có quy luật hoặc không có quy luật trong không gian vũ trụ.
    - - Theo thuyết Big Bang ( vụ nổ lớn), vũ trụ được hình thành từ một vụ nổ lớn cách đây khoảng 15 tỉ năm. Hiện nay thuyết này được nhiều người thừa nhận.
      - Bằng chứng chứng minh cho thuyết này:
        +Vật chất cấu tạo nên các thiên thể trong vũ trụ đồng nhất ( chủ yếu gồm hidro, heli...)
        +Bức xạ tàn dư của vũ trụ sau vụ nổ lớn do vệ tinh vũ trụ Côbe thu được.
        +Vũ trụ đang giãn nở
  - - - Gồm có Mặt Trời ở trung tâm, chuyển động xung quanh nó là 9 hành tinh, tiểu hành tinh và các sao chổi. Ngoài ra còn có vệ tinh và thiên thạch. Bán kính trung bình là 6 tỉ km. Hệ nằm cách xa trung tâm dải Ngân hà 30 000 năm ánh sáng.
      - Mặt Trời là một quả cầu khí cháy sáng trong dải Ngân Hà. Đường kính 1 392 106 km. Thành phần gồm:70% khối lượng là hidro, 29% là heli, 1% là chất khí khác . Vì vậy tỉ trọng trung bình của mặt trời rất nhỏ (1,41 g/cm3)
      - -Nhiệt độ bên ngoài của Mặt Trời là 6000 độ c, trong lòng có thể đạt tới 20 triệu độ C.
        -Nguồn nhiệt này có được là do phản ứng nhiệt hạch , hạt nhân xảy ra trong lòng Mặt Trời tạo ra
      - Mặt trời tự quay quanh trục với thời gian để hoàn thành một vòng là 27, 35 ngày đêm. Ngoài ra nó cũng còn chuyển động trong dải Ngân Hà quanh tâm của nó khoảng 180 triệu năm.
      - Mặt Trời cũng có các chu kì hoạt động mạnh yếu khác nhau, rõ rệt nhất là chu kì 11, 22 năm. Khi Mặt Trời hoạt động mạnh có thể gây ra hiện tượng cực quang, bão từ... trên trái Đất
    - - Tất cả các hành tinh đều chuyển động quanh mặt Trời theo một quỹ đạo gần tròn(elip)
      - Các hành tinh chuyển động trên quỹ đạo theo chiều thuận thiên văn
      - Mặt phẳng quỹ đạo của các hành tinh gần trùng khớp nhau, phần lớn không quá 4 độ
      - Các sao chổi, thiên thạch chuyển động tuy phức tạp hơn nhưng chúng vẫn biểu hiện quy luật chung: chu kì xuất hiện, quỹ đạo....
      - Hướng chuyển động tự quay quanh trục là ngược chiều kim đồng hồ
      - Dựa vào tính chất vật lí, kích thước...các nhà khoa học chia các hành tinh trong hệ mặt Trời thành 2 nhóm
        +Nhóm hành tinh nội:Gồm Thủy tinh, Kim tinh,Trái Đất, Hỏa tinh. Nhóm này có đặc điểm : kích thước nhỏ, tỉ trọng trung bình lớn, tốc độ tự quay xung quanh chậm, có ít hoặc không có vệ tinh....
        +Nhóm các ngoại hành tinh: gồm Mộc tinh, Thổ tinh, Thiên vương tinh, Diêm vương tinh. Nhóm này có đặc điểm: kích thước lớn, tỉ trọng trung bình nhỏ, tốc độ tự quay quanh trục nhanh và có nhiều vệ tinh
  - - - Mặt Trời
        
        Mặt Trời và các thành viên trong hệ mặt Trời được hình thành cách đây 4,6 tỉ năm từ một đám bụi mây khí rất lớn có bán kính khoảng 1000 đơn vị thiên văn
        
        Do nguyên nhân còn chưa được biết, đám mây này đủ đông đặc có lực hấp dẫn đủ lớn và bắt đầu co lại dưới tác động của lực hấp dẫn.
        
        Phần trung tâm của đám mây co lại thành quả cầu khí. Bộ phận khí ở trung tâm bị nén và trở nên nóng hơn. Sau vài triệu năm nhiệt độ đủ nóng để cho sự tổng hợp hidro bắt đầu tại tâm đám bụi khí. Quả cầu khí trở thành Mặt trời
      - Hành tinh
        
        -Các hạt bụi và các hạt băng, ban đầu kích thước nhỏ, khi va chạm chúng kết dính với nhau để trở thành hạt lớn hơn. Nhứng hạt này lại va chạm vào nhau và dần kết thành hòn đá lớn trộn lẫn với băng, rồi chúng tiếp tục kết dính thành tảng đá lớn, dần dần hình thành tảng đá cớ hành tinh .
        -Sau một thời gian khi không còn tảng đá rơi vào các thiên thể nữa thì phần ngoài các thiên thể có kích thước hành tinh sẽ nguội và rắn lại. Thủy tinh, Kim tinh, Hỏa tinh, Trái Đất được hình thành như vậy
        
        Mộc tinh, Thổ tinh, Thiên vương tinh, Hải vương tinh được hình thành từ các đám mây nguyên thủy và khí bị sốc hơi từ trong ra.