Please enable JavaScript.

Coggle requires JavaScript to display documents.

Vũ trụ và các vận động chính của Trái Đất (Một số khái niệm liên quan đến…

- - - - Trái Đất tự quay một vòng xung quanh trục hết một ngày đêm (trung bình: 24 giờ)
      - Hướng tự quay của Trái Đất theo chiều thuận thiên văn (ngược chiều kim đồng hồ nếu nhìn từ Bắc thiên cực), hay nó tự quay theo chiều từ Tây sang đông
      - Vận tốc tự quay (vận tốc dài) của Trái Đất ở các vĩ độ là khác nhau và theo hướng giảm dần từ xích đạo về cực
    - - Tạo ra cơ sở để hình thành hệ thống kinh tuyến-vĩ tuyến trên Trái Đất t
        
        Khi Trái Đất tự quay, tất cả các điểm đều đi chuyển, riêng có 2 điểm không đi chuyển, đó là cực Bắc và Nam của Trái Đất
        
        Các kinh tuyến là các giao tuyến giữa bề mặt Trái Đất với các mặt phẳng chứa trục
        
        Mặt phẳng xích đạo đi qua tâm Trái Đất và vuông góc với các trục của Trái Đất cắt bề mặt Trái Đất theo 1 đường trong lớn gọi là đường xích đạo
        
        Các vĩ tuyến là các vòng tròn song song với đường xích đạo
        
        Các đường kinh tuyến và vĩ tuyến đó đã tạo nên hệ thống kinh tuyến-vĩ tuyến trên Trái Đất (thực tế chỉ là các đường tưởng tượng)
        
        Hệ thống kinh vĩ tuyến là cơ sở để xác định tọa độ địa lí, phương hướng và không thể thiếu trong trắc địa, bản đồ, hàng hải, hàng không, quân sự, vật lí thiên văn...
      - Hiện tượng ngày đêm
        
        Do có sự phối hợp giữa hình dạng và hiện tượng tự quay quanh trục nên trên Trái Đất có hiện tượng ngày và đêm kế tiếp nhau liên tục, sinh ra nhịp điệu ngày đêm
        
        Nhờ tốc độ tự quay khá lớn và nhịp điệu ngày đêm làm cho chế độ nhiệt trên Trái Đất được điều hoà
        
        Nhịp điệu ngày đêm cũng tạo ra tính nhịp điệu của nhiều thành phần tự nhiên và cả hoạt động của con người
      - Giờ địa phương
        
        Trái Đất tự quay theo chiều từ Tây sang đông nên trong cùng 1 thời điểm, các kinh tuyến khác nhau nhìn thấy Mặt Trời ở các vị trí khác nhau
        
        Năm 1884, Hội nghị quốc tế đã thống nhất chia TĐ thành 24 múi giờ và quy định lấy giờ của kinh tuyến gốc đi qua đài thiên văn Greenwich làm giờ quốc tế (giờ GMT) và được đánh số 0
        
        Việc tính toán theo múi giờ: đi về phía đông cứ đi qua 1 múi giờ ta cộng thêm 1 giờ, ngược lại đi về phía tây cứ qua 1 múi giờ ta trừ đi 1 giờ
        
        Do TĐ có hình khối cầu nên khu vực giờ số 0 trùng với khu vực giờ 24 nhưng ở 2 ngày khác nhau
        
        Để tránh những phiền phức trong giao thông, giao dịch quốc tế... người ta quy ước chọn kinh tuyến 180 ở giữa múi giờ số 12 làm đường chuyển ngày quốc tế
        
        Do đó, nếu đi từ tây sang đông qua kinh tuyến này thì phải chuyển sớm lên 1 ngày, còn từ đông sang tây thì chuyển lùi lại thêm 1 ngày
        
        Như vậy, miền nào trên TĐ cũng có giờ riêng gọi là giờ địa phương. Nhưng để tiện cho việc thống nhất quản lí, 1 số quốc gia rộng lớn có nhiều múi giờ vẫn chỉ dùng 1 giờ chung
      - Sự lệch hướng của các vật thể chuyển động theo hướng kinh tuyến
        
        Tất cả các vật thể chuyển động trên bề mặt TĐ đều chịu 1 sự lệch hướng về bên phải ở nửa cầu Bắc và bên trái đối với nửa cầu Nam theo hướng chuyển động
  - - - TĐ chuyển động xung quanh Mặt Trời theo 1 quỹ đạo elip gần tròn, dài 993 040 000km
      - Do quỹ đạo hình elip nên vào các ngày 3/1, TĐ ở điểm cận nhật (cách Mặt Trời 147 tr km) và vào ngày 5/7, TĐ ở gần điểm viễn nhật (cách Mặt Trời 152 tr km)
      - Hướng chuyển động của TĐ quanh Mặt Trời cũng là hướng từ tây sang đông (ngược chiều kim đồng hồ)
      - TĐ chuyển động với vận tốc trung bình 29,8 km/s
      - Để hoàn thành trọn 1 vòng trên quỹ đạo nó phải cần tới 365 ngày 5 giờ 48 phút 46 giây
      - Trong quá trình chuyển động, trục TĐ luôn nghiêng 66 độ 33 phút so với mặt phẳng hoàng đạo, người ta gọi đó là chuyển động tịnh tiến
    - - Sự chuyển động biểu kiến của Mặt Trời giữa 2 chí tuyến
        
        Do trục TĐ nghiêng 1 góc không đổi trên mặt phẳng quỹ đạo nên trong 1 năm, chỉcác khu vực giữa 2 chí tuyến có 2 lần Mặt Trời lên thiên đỉnh
        
        21/3 tia Mặt Trời chiếu vuông góc với xích đạo, sau ngày này Mặt Trời dịch chuyển về nửa cầu Bắc, đến 22/6 tia sáng MT chiếu thẳng góc với chí tuyến Bắc
        
        Sau 22/6 tia sáng MT dịch chuyển về phía xích đạo, đến 23/9 tia sáng MT chiếu thẳng góc với xích đạo
        
        Sau 23/9 MT dịch chuyển về nửa cầu Nam, đến 22/12 tia MT chiếu thẳng góc với chí tuyến Nam
        
        Sau 22/12 MT dịch chuyển về phía xích đạo và đến 21/3 tia MT lại chiếu vuông góc với xích đạo
        
        Quan sát hiện tượng này trên bề mặt TĐ, chúng ta có ảo giác là MT trong năm có sự đi chuyển lên, xuống từ từ trong khu vực giữa 2 chí tuyến. Đó là sự chuyển động biểu kiến của MT trong năm
        
        Thực tế, MT không chuyển động mà do sự chuyển động của TĐ quanh MT
      - Hiện tượng các mùa hay sự thay đổi các thời kì nóng lạnh trong năm và hiện tượng ngày, đêm dài, ngắn khác nhau
        
        Từ 21/3 đến 23/9 nửa cầu Bắc chúc về phía MT nên nhận đc nhiều nhiệt, đây là mùa nóng ở nửa cầu Bắc và là mùa lạnh ở nửa cầu Nam
        
        Từ 23/9 đến 21/3 của năm sau, nửa cầu Nam lại chúc về phía MT nên vào khoảng thời gian này là mùa nóng ở nửa cầu Nam và là mùa lạnh ở nửa cầu Bắc
        
        Kết quả: có sự luân phiên nóng lạnh đối với môi nửa cầu và nhờ đó không nơi nào có khí hậu quá khắc nghiệt
        
        Về độ dài ngày đêm cũng vậy:
        + Từ 21/3 đến 23/9, nửa cầu Bắc được chiếu sáng nhiều hơn nên có ngày dài hơn đêm (ngày sẽ dài dần từ 21/3 tới 22/6, sau khi đạt cực đại vào 22/6, ngày sẽ ngắn dần cho tới 23/9) + Trong thời gian này, nửa cầu Nam có ngày ngắn, đêm dài. Từ 23/9 tới 21/3 tình hình sẽ ngược lại, tức là ngày dài, đêm ngắn đối với nửa cầu Nam và ngày ngắn, đêm dài đối với nửa cầu Bắc
        
        Hiện tượng ngày, đêm dài, ngắn không phải nơi nào cũng như nhau: ở xích đạo ngày đêm luôn bằng nhau, càng xa xích đạo ngày đêm so le càng lớn
        
        Từ 2 vòng cực đến 2 cực có hiện tượng ngày, đêm dài hơn 24 giờ; ở cực hiện tượng này đạt cực đại với ngày đêm dài tới 6 tháng
      - Năm lịch
        
        TĐ chuyển động trọn 1 vòng trên quỹ đạo tạo ra 1 đơn vị đo thời gian cơ bản là năm thiên văn -> làm cơ sở để xây dựng năm lịch (còn gọi là dương lịch) phổ biến rộng rãi trên toàn thế giới
        
        Năm lịch được quy định lấy tròn là 365 ngày -> năm lịch sẽ ngắn hơn năm thiên văn gần 1/4 ngày nên cứ 3 năm lại có 1 năm nhuận (366 ngày). Năm nhuận là năm chia hết cho 4
        
        Để lịch chính xác hơn người ta quy ước cứ 100 lần nhuận trong 400 năm lại bỏ đi 3 lần vào các năm tròn thế kỉ không chia hết cho 4
        
        Mỗi năm quy ước chia làm 12 tháng, số ngày trong tháng không đều nhau và cũng là do quy ước. Năm nhuận sẽ có tháng 2 thêm 1 ngày là 29 ngày
        
        Trong năm người ta còn chia ra các mùa -> các mùa trong năm cũng thay đổi theo từng vĩ độ (xích đạo quanh năm nóng, các vĩ độ gần chí tuyến, đặc biệt là các vĩ độ ôn đới có biểu hiện 4 mùa (xuân, hạ, thu, đông), từ vòng cực trở lên lại chỉ còn có 2 mùa nóng và lạnh)
        
        Ở nước ta còn có thêm 1 loại lịch kết hợp giữa âm lịch với dương lịch gọi là âm dương lịch -> lịch này phân làm 24 tiết và sự phân mùa như sau: mùa xuân từ 5/2 đến 6/5, mùa hạ từ 6/5 đến 8/8, mùa thu từ 8/8 đến 8/11, mùa đông từ 8/11 đến 5/2 năm sau
      - Các vành đai khí hậu
        
        Chuyển động của TĐ xung quanh MT còn tạo ra 1 hệ quả nữa là sự hình thành các vành đai khí hậu theo vĩ độ (các đới khí hậu)
        
        Ngoài ra, TĐ còn tham gia vào chuyển động của hệ TĐ-MTrăng -> chuyển động này cũng gây ra nhiều hệ quả có liên quan trực tiếp với con người và tự nhiên: sóng triều là cơ sở để xây dựng âm lịch