Please enable JavaScript.
Coggle requires JavaScript to display documents.
มารยาทไทย กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม* (มารยาทการยืน…
มารยาทไทย
กรมส่งเสริมวัฒนธรรม
กระทรวงวัฒนธรรม
*
มารยาทการยืน
การยืนเคารพธงชาติ เพลงชาติ หรือธงชัยเฉลิมพลในที่สาธารณะ
การยืนเคารพธงชาติ หรือเพลงชาติ ให้ยืนตรงแสดงคารวะโดยหันหน้าไปทางธง ชาติเมื่อเพลงจบให้ค้อมศีรษะคำนับ
สำหรับการ เคารพธงชัยเฉลิมพลในพิธีต่าง ๆ เช่น พิธีสาบาน ธงงานราชวัลลภ บุคคลทั่ว ไปเมื่อจะผ่านธงชัย เฉลิมพลให้หยุดและยืนแสดงคารวะหรือเมื่อมี การเชิญธงชัยเฉลิมพลผ่านก็ให้ยืนตรงแสดง ความเคารพเช่นเดียวกัน
การยืนถวายความเคารพสมเด็จพระสังฆราช
การยืนเคารพในพิธีที่มีการบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี เพลงสรรเสริญพระบารมีบรรเลงเพื่อถวายความเคารพพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร หรือผู้ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้เป็นผู้แทนพระองค์
การยืนเคารพเพลงสรรเสริญพระบารมีในกรณีที่มิได้ อยู่ในที่เฝ้าฯ เช่น เมื่อเพลงสรรเสริญพระบารมี บรรเลงเป็นการเปิดหรือปิดงาน หรือเมื่อมหรสพเริ่ม หรือเลิก ควรทำความเคารพด้วยการยืนตรง เมื่อ เพลงจบให้คำนับโดยก้มศีรษะทั้งชายและหญิง
เมื่อสมเด็จพระสังฆราชเสด็จ มาถึงมณฑลพระราชพิธีก่อนพระบาทสมเด็จพระ เจ้าอยู่หัว หรือพระบรมวงศ์ชั้นสูง ผู้ที่ มาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาทอยู่ ณ ที่นั้น ถวายความเคารพโดยการยืนประนมมือไหว้ เมื่อเสด็จ ผ่านแล้วจึงนั่งลง
ในกรณีที่ สมเด็จพระสังฆราชเสด็จมาถึงภายหลัง (ซึ่งโดย ปรกติน่าจะไม่ปรากฏ) ให้ถวายความเคารพโดย วิธีนั่งประนมมือไหว้
การยืนถวายความเคารพพระมหากษัตริย์ และพระบรมวงศ์
การยืนรับเสด็จฯ นอกพระที่นั่ง อาคาร หรือแนวทางลาดพระบาทที่เสด็จ ถ้าเป็นข้าราชการจัดให้ยืนเรียงแถวตามลำดับยศ ตำแหน่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ซึ่งกำหนดการเฝ้าฯ เป็นงาน ๆ เช่น แต่งเครื่องแบบเต็มยศครึ่งยศปกติ โดยปฏิบัติตามระเบียบของเจ้าหน้าที่หรือผู้รับผิดชอบแนะนำ
ถ้าแต่งเครื่องแบบสวมหมวกทั้งชายและ หญิงให้ยืนถวายความเคารพด้วยการทำวันทยหัตถ์
หากไม่สวมหมวกข้าราชการชาย ทหาร ตำรวจ พลเรือนและหญิงที่แต่งเครื่องแบบทหาร ตำรวจ ให้ถวายคำนับโดยก้มศีรษะลงช้า ๆ ต่ำพอสมควร กระทำครั้งเดียวแล้วยืนตรง ถ้าเป็นราชการหญิงฝ่ายพลเรือนหรือพยาบาลที่แม้จะสวมหมวก ให้ย่อเข่าที่เรียกกันทั่วไปว่า " ถอนสายบัว" ตามแบบข้าราชการฝ่ายใน สำนักพระราชวัง
2.การยืนเฝ้าฯ รับเสด็จฯ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมวงศ์ให้ยืนถวายความเคารพตามข้อ 1 แล้วยืนตรงจนกว่าจะเสด็จ ฯ เลยไป เมื่อประทับพระราชอาสน์หรือพระเก้าอี้ เรียบร้อยแล้ว ถวายความเคารพอีกครั้งหนึ่ง แล้วจึง เคลื่อนที่ได้และลงนั่งเก้าอี้ตามลำดับตำแหน่ง
ในกรณีที่ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจงานพระ ราชพิธีต่าง ๆ เช่น เสด็จฯ ไปทรงจุดธูป เทียนบูชาพระรัตนตรัย หรือพระราชทานพระบรมราโชวาท ให้ยืนตรงจนกว่าทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจ นั้นเสร็จ ประทับพระราชอาสน์พระเก้าอี้แล้วจึงถวาย ความเคารพแล้วนั่ง
ผู้ที่นั่งเฝ้าฯ อยู่ในงานพิธีการต่าง ๆ เมื่อมีกิจจำเป็นจะต้องไปจากที่นั้น ให้ยืนถวายความเคารพก่อนแล้วจึงออกไปเมื่อกลับมาต้องถวายความเคารพอีกครั้งแล้วจึงนั่งลง
การยืนในพิธีต่าง ๆ
การยืนเคารพในพิธีที่มีการบรรเลงเพลงมหาฤกษ์และเพลงมหาชัย
เพลงมหาฤกษ์ ใช้บรรเลงในการเปิดงานที่เป็นพิธีใหญ่ เช่น พิธีเปิดสถานทำการของรัฐบาล พิธีเปิดทางคมนาคมที่สำคัญ ๆ และงานที่เป็นมงคลทั่วไป
เพลงมหาชัย ใช้บรรเลงต้อนรับประธานของงานผู้มีเกียรติสูง นับตั้งแต่สมเด็จพระบรมราชกุมาร พระบรมวงศานุวงศ์ นายกรัฐมนตรี หรือเมื่อผู้เป็นประธานของงานกล่าวคำปราศรัยจบก็จะบรรเลงเพลงมหาชัยเป็นพิเศษ หรือบรรเลงในงานรับรองบุคคลสำคัญ งานสโมสรสันนิบาต เป็นต้น
เมื่อได้ยินเพลงมหาฤกษ์ หรือเพลงมหาชัยบรรเลงให้ยืน ตรงจนกว่าจะจบเพลง ในกรณีที่เป็นพิธี ของทางราชการผู้เป็นทหารหรือข้าราชการ พลเรือนที่อยู่ในเครื่องแบบให้ปฏิบัติตามระเบียบ ของราชการทหาร หรือราชการพลเรือนแล้วแต่ กรณี
การยืนเคารพในพิธีให้เกียรติ แก่ผู้ล่วงลับ
ให้ยืนแสดงความเคารพเมื่อได้ ยินเสียงแตรเดี่ยว เป่าเพลงนอน หรือเมื่อประธานวาง เครื่องขมาหรือจุดเพลิงเผาศพ ไม่ว่าจะมี เพลงประโคมหรือไม่ก็ตาม และเมื่อการเชิญศพ ผ่านให้ยืนตรงแสดงความเคารพด้วย
การยืนเมื่อประธานในพิธีเดินผ่าน
ทุกคนในที่นั้นลุกขึ้นยืนตรงหันหน้าไปทางประธาน ที่กำลังเดินผ่านปล่อยมือไว้ข้างตัว
การเดิน
การเดินในกรณีที่เกี่ยวกับพระมหากษัตริย์
การเดินนำเสด็จฯ
เมื่อพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรม ราชินีนาถ หรือสมเด็จพระบรมวงศ์เสด็จฯ มาถึง ประธานจัดงานหรือเจ้าภาพที่คอยรับเสด็จฯ ถวายความเคารพกราบบังคมทูลแล้วถวายรายงานใน โอกาสนี้จะเบิกผู้ที่สมควรเข้าเฝ้าด้วย ก็ได้ แล้วจึงเดินนำเสด็จฯ ไปยังสถาน ที่ที่กำหนดโดยปฏิบัติดังนี้
เดิน เยื้องไปข้างหน้าไว้ระยะห่างพอสมควรจะอยู่ ด้านใดแล้วแต่สถานที่จะอำนวยแต่โดย ปกติผู้นำเสด็จจะอยู่ด้านซ้ายของพระองค์ ท่าน ในการเสด็จพระราชดำเนินบนลาดพระบาท ผู้นำเสด็จต้องไม่เดินบนลาดพระบาท
ขณะที่เดิน ผู้นำเสด็จจะต้องเดิน ในลักษณะสำรวม
เมื่อถึงที่ประทับผู้ นำเสด็จถวายความเคารพก่อนจะถอยออกไป ผู้ นำเสด็จถวายความเคารพอีกครั้งหนึ่ง และเมื่อจะ นั่งที่ต้องถวายความเคารพอีกครั้งหนึ่ง
การเดินตามเสด็จ ทั้งชายและหญิงให้เดินเบื้องหลังพระองค์ท่าน ในลักษณะสำรวมไม่ยิ้มหัว ทักทายหรือทำความ เคารพผู้อื่น ถ้ามีลาดพระบาทผู้ที่เดิน ตามเสด็จไม่ควรเดินบนลาดพระบาท
การเดินในบริเวณที่ประทับ โดยปกติถ้าพระ องค์ท่านประทับอยู่ ไม่ควรเดินผ่านที่ประทับเว้น แต่มีความจำเป็นก็ต้องเดินอย่างสำรวมระวัง ที่สุด
การเดินผ่านหน้าหรือหลังที่ประทับ ต้องอยู่ในระยะห่างและพึงกระทำในกรณีที่ จำเป็นที่สุด
การเดินในพิธีทางศาสนา
เดินประนมมือ โดยมีดอกไม้ ธูปเทียนพร้อม (ในถิ่นกันดารหา ดอกไม้ ธูปเทียนยากจะเพียงเดินประนมมือก็ได้
ขณะเดินควรระมัดระวังอย่าให้ธูปเทียน ที่จุดไฟอยู่ไปถูกผู้อื่น
ขณะเดินควรระลึกถึงพระพุทธคุณ พระธรรมคุณ และพระ สังฆคุณ (ที่แนะไว้นี้พอเป็นแนวปฏิบัติ แต่ถ้าผู้ใดจะบำเพ็ญจิตภาวนากำหนดกรรมฐานอย่าง อื่น หรือพระไตรลักษณ์คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ก็ ได้ )
การเดินในพิธีต่าง ๆ
การเดินตามศพเวียนเมรุ ให้เดินในลักษณะ สำรวมเดินเวียนซ้าย 3 รอบ โดยให้เมรุอยู่ทาง ซ้ายของผู้เดิน
การเดินขึ้นและ ลงเมรุเผาศพ ให้เดินเรียงแถวตามลำดับอย่าง มีระเบียบ ไม่แย่งกันขึ้นหรือลง รวมทั้งไม่ แย่งกันรับของที่ระลึก
การเดิน ในขบวนแห่ ได้แก่ ขบวนแห่ในพิธีต่าง ๆ เช่น แห่องค์กฐิน แห่เทียนพรรษา และแห่พระศพ ฯลฯ ให้เดินอย่างมีระเบียบและถูกต้องตามกฎ จราจร
การเดินผ่านผู้ใหญ่
ขณะที่ผ่านผู้ใหญ่ไม่ควรเดินลงส้น หรือมีเสียงดัง และต้องผ่านในระยะห่างพอสมควร
ขณะผู้ใหญ่ยืน ทั้งชาย และหญิงให้เดินผ่านในลักษณะสำรวมเคาะ 3 เคาะปล่อยมือไว้ข้างตัวและค้อมตัวเมื่อใกล้ถึงผู้ใหญ่
ขณะผู้ใหญ่นั่งเก้าอี้ ทั้งชายและหญิงให้เดินผ่านในลักษณะสำรวม ปล่อย มือไว้ข้างลำตัว ค้อมตัวพร้อมกับย่อเข่า เมื่อใกล้ถึงผู้ใหญ่
นั่งเก้าอี้อยู่แต่ถ้าเป็นในบ้านอาจจะใช้วิธีเดินเข่าก็ได้
ขณะผู้ใหญ่นั่งหรือนอนกับพื้น ทั้งชายและหญิงให้เดินผ่านในลักษณะสำรวมเมื่อถึงที่ผู้ใหญ่นั่งอยู่ให้ทรุดตัวลงเดินเข่า เมื่อผ่าน
ผู้ใหญ่ไปแล้วค่อยลุกขึ้นเดิน
การแสดงความเคารพ
การประนมมือ
การประนมมือ (อัญชลี) ประนมมือให้นิ้วมือแนบชิดกัน ฝ่ามือราบ ปลายนิ้วตั้งขึ้น แขนแนบตัวระดับอก ไม่กาง ศอก ทั้งชายและหญิงปฏิบัติเหมือนกัน การประนมมือ นี้ใช้ในการสวดมนต์ ฟังพระสวดมนต์ ฟัง พระธรรมเทศนา และขณะพูดกับพระสงฆ์ซึ่งเป็น ที่เคารพนับถือ เป็นต้น
การไหว้
ไหว้ (วันทนา ) การไหว้เป็นการแสดงความเคารพโดยการประนม มือให้นิ้วชิดกันยกขึ้นไหว้ การไหว้แบบ ไทยแบ่งออกเป็น 3 แบบ ตามระดับของบุคคล ดัง นี้
ระดับที่ 1 การไหว้พระ ได้แก่ การ ไหว้พระรัตนตรัยรวมทั้งปูชนียวัตถุและปูชนีย สถานที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา ในกรณีที่ไม่ สามารถกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ได้ โดยประนมมือให้ปลาย นิ้วชี้จรดส่วนบนของหน้าผาก
ชาย ยืน แล้วค้อมตัวลงให้ต่ำพร้อมกับยกมือขึ้น ไหว้
หญิง ยืนแล้วย่อเข่าลงให้ต่ำโดย ถอยเท้าข้างใดข้างหนึ่งตามถนัด พร้อมยกมือ ขึ้นไหว้
ระดับที่ 2 การไหว้ผู้มีพระ คุณและผู้มีอาวุโส ได้แก่ พ่อ แม่ ปู่ ย่า ตา ยาย ครู อาจารย์ และผู้ที่เราเคารพนับถือ อย่างสูง โดยประนมมือให้ปลายนิ้วชี้จรดระหว่าง คิ้ว
การกราบ
3.1 การกราบแบญ จางคประดิษฐ์ ใช้กราบพระรัตนตรัย ได้แก่ พระพุทธ พระ ธรรม พระสงฆ์ การกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ หมายถึง การ ที่ให้อวัยวะทั้ง 5 คือ เข่าทั้ง 2 มือทั้ง 2 และหน้าผากจรดพื้น การกราบจะมี 3 จังหวะ และจะต้องนั่งอยู่ในท่าเตรียมกราบ
ท่าเตรียมกราบ
ชาย นั่งคุกเข่าปลายเท้าตั้ง นั่ง บนส้นเท้า มือทั้งสองวางบนหน้าขาทั้ง สองข้าง (ท่าเทพบุตร)
หญิง นั่งคุกเข่าปลาย เท้าราบ นั่งบนส้นเท้า มือทั้งสองวางบน หน้าขาทั้งสองข้าง (ท่าเทพธิดา)
จังหวะ ที่ 1 ( อัญชลี) ยกมือขึ้นประนมระหว่างอก ปลายนิ้วชิดกันตั้งขึ้นแนบตัวไม่กางศอก
จังหวะที่ 2 (วันนา) ยกมือขึ้น พร้อมกับก้มศีรษะ โดยให้ปลายนิ้วชี้จรดหน้า ผาก
จังหวะที่ 3 (อภิวาท) ทอดมือลง กราบ ให้มือและแขนทั้งสองข้างลงพร้อมกัน มือคว่ำห่างกันเล็กน้อยพอให้หน้าผากจรด พื้นระหว่างมือได้
การคำนับ
การแสดงความเคารพพระมหากษัตริย์
5.1 การ ถวายบังคม เป็นราชประเพณีถวายความเคารพพระมหากษัตริย์ ในงานพระราชพิธีสำคัญ
ก่อนที่จะถวาย บังคมต้องนั่งอยู่ในท่าเตรียมคือ นั่งคุกเข่าปลาย เท้าตั้ง นั่งบนส้นเท้าเช่นเดียวกันทั้งชาย และหญิง มือทั้งสองวางคว่ำเหนือเข่าทั้งสอง ข้าง ชายนั่งแยกเข่าได้เล็กน้อย หญิงนั่งเข่า ชิด
การแสดงความเคารพโดยทั่วไป
6.1 การแสดงความเคารพศพ จะต้องกราบพระพุทธ รูปเสียก่อนแล้วจึงไปทำความเคารพศพ ส่วน การจุดธูปหน้าศพนั้นเป็นเรื่องเฉพาะของลูก หลานหรือศิษยานุศิษย์ หรือผู้เคารพนับถือ ที่ประสงค์จะบูชา
การเคารพศพพระ ถ้า เจ้าภาพจัดให้มีการจุดธูปให้จุด 3 ดอก ชายกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ หญิงหมอบกราบแบบเบญจางค ประดิษฐ์ 3 ครั้ง
ให้ยืนตรง มือปล่อยไว้ข้างลำ ตัวค้อมศีรษะเล็กน้อย การคำนับนี้ส่วนมากเป็น การปฏิบัติของชาย แต่ให้ใช้ปฏิบัติได้ทั้งชาย และหญิงเมื่อแต่งเครื่องแบบและไม่ได้สวมหมวก
การรับของและส่งของ
การทูลเกล้าฯ ถวายของและการรับพระราชทานของ
การทูลเกล้าฯ ถวายของ
พัสดุหรือ สิ่งของที่ยกถือเชิญอันเป็นของเบา เรียก ว่าทูลเกล้าถวาย ผู้เข้าเฝ้าฯ ชายหรือหญิง เมื่อจะทูลเกล้าฯ ถวายในขณะประทับพระราช อาสน์ พระเก้าอี้ หรือประทับยืนจะต้องมีภาชนะ เช่น พานรองรับสิ่งของนั้น ผู้ถวายควรถือคอ พานประคอง 2 มือ ก่อนจะเข้าไปเฝ้าฯ ถวาย ต้องทำความเคารพตามเพศ (คำนับ-ถอนสาย บัว) แล้วย่อตัวลง โดยก้าวเท้าขวาไป ข้างหน้า เข่าซ้ายลงจรดพื้นแล้วยกพานภาชนะ ที่รองรับสิ่งของนั้น ๆ ทูลเกล้าฯ ถวาย เมื่อทรงหยิบของในพานแล้ว ให้ลุกขึ้นถือ ภาชนะหรือพานลดต่ำพร้อมกับถอยเท้าขวากลับ ถวายความเคารพแล้วเดินถอยหลังออกไป 3- 4 ก้าวถวายความเคารพแล้วกลับไปยืนหรือนั่ง เฝ้าฯ ที่เดิม
การรับพระราชทานสิ่งของ
ผู้รับจะต้องใช้มือขวาโดยวิธีการ "เอางาน " คือ ยกมือไม่กางข้อศอก มือตั้ง ยก ข้อมือขึ้น 1 ครั้ง แล้วหงายมือรับพระราช ทานของ ถ้ารับพระราชทานของที่เป็นของ เบาให้รับมือเดียว แต่ถ้าเป็นของหนักให้ ยกมือขวาเอางานก่อน แล้วจึงรีบยกมือ ซ้ายขึ้นมาช่วยรับ
การรับพระราชทานสิ่งของ
ผู้รับจะต้องใช้มือขวาโดยวิธีการ "เอางาน " คือ ยกมือไม่กางข้อศอก มือตั้ง ยก ข้อมือขึ้น 1 ครั้ง แล้วหงายมือรับพระราช ทานของ ถ้ารับพระราชทานของที่เป็นของ เบาให้รับมือเดียว แต่ถ้าเป็นของหนักให้ ยกมือขวาเอางานก่อน แล้วจึงรีบยกมือ ซ้ายขึ้นมาช่วยรับ
การประเคนของแด่พระสงฆ์และการรับของจากพระสงฆ์
