H5.5 Kringlopen in het systeem aarde
Systeem aarde: exogene en endogene processen worden aangedreven door het geodynamische systeem (binnenkern+buitenkern), de platentektoniek (diepe mantel+asthenosfeer+lithosfeer) en het klimaatsysteem (hydrosfeer+atmosfeer)
Platentektoniek en gebergtevorming
Jonge gebergten: hoog, stijl hellingen, spitse toppen en diepe dalen
Oude gebergten: flauwe hellingen, afgeronde toppen en brede dalen
Hydrologische kringloop= water stroomt vanuit zee via verdamping, neerslag en rivieren weer terug naar zee. De zon is de motor achter deze kringloop
Gesteentekringloop= gebergten slijten door erosie, het verweringspuin wordt afgevoerd via gletsjers en rivieren, onderweg wordt verweringspuin afgezet en ontstaan nieuwe pakketten sediment
Sedimentgesteenten -> ontstaan door langdurige druk en temperatuur op verweringsmateriaal
Metamorfe gesteenten -> stollings- of sedimentgesteente verandert door hoge druk en temperatuur van oorspronkelijke eigenschappen
Stollingsgesteenten -> ontstaan bij stollen van magma en lava
Uitvloeiingsgesteente: lava-> andesiet, basalt, puimsteen
Pyroclastisch gesteente: uitgeslingerd materiaal-> vulkanisch as, tufsteen
Dieptegesteente: magma->graniet
grind-> conglomeraat
veen-> bruinkool
klei-> schalie
koraal, schelpen-> kalksteen
zand-> zandsteen
leisteen-> schist
zandsteen-> kwartsiet
schalie-> leisteen
bruinkool-> steenkool
graniet-> gneis
kalksteen-> marmer